Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
11
Pokaż ćwiczenia:
1
111
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenie.

R1Aohkht1UgRH
January Suchodolski, Obrona Jasnej Góry.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Władysław Czapliński Glosa do Trylogii

„Kordecki – pisze o nim historyk szwedzki – Theodor Westrin – to niezwykła mieszanina gorącej wiary […], wyrachowania, praktycznej siły w działaniu i męstwa” […]. Sądzę, że niejednego czytelnika może razić i zaskoczyć twierdzenie historyka szwedzkiego, że Kordecki był człowiekiem wyrachowanym. Określenie takie nie przylega do obrazu, jaki wytworzył się w szerokich kołach społeczeństwa […]. Obserwując jednak zachowanie się Kordeckiego, trudno nie zgodzić się z tym, że ten syn mieszczański nie miał w sobie nic z romantycznego czy też raczej rycerskiego pojęcia o honorze, nic z barokowego gestu i pozy. Prowadząc korespondencję z przeciwnikiem, nie przybierał pozy księdza niezłomnego, nieugiętego obrońcy dawnego monarchy. Zdając sobie sprawę ze starego pewnika, że dubius eventus belli – wynik wojny jest wątpliwy – uderzał w tony pokorne, które na pewno nie oddawały jego przekonań. Tak więc zapewniał, że mnisi „czczą pokornie Najjaśniejszą Królewską Mość” – króla Szwecji; co więcej, stwierdzał, że w kościele klasztornym „modlą się za Najjaśniejszego Króla Szwecji, protektora naszego królestwa”. Skoro jednak potem Szwedzi zażądali, by mnisi wyrzekli się króla Jana Kazimierza, zakonnicy, niewątpliwie za aprobatą Kordeckiego, nie zgodzili się na to. Czyż jednak wobec tego postępowania Kordeckiego w czasie rokowań nie można nazwać wyrachowaniem?

A Źródło: Władysław Czapliński, Glosa do Trylogii, Wrocław 1974.
R127ChkKaaaLF
Wskaż różnice w wymowie dwóch źródeł. (Uzupełnij).

Władysław Czapliński

Glosa do Trylogii

„Kordecki – pisze o nim historyk szwedzki – Theodor Westrin – to niezwykła mieszanina gorącej wiary […], wyrachowania, praktycznej siły w działaniu i męstwa” […]. Sądzę, że niejednego czytelnika może razić i zaskoczyć twierdzenie historyka szwedzkiego, że Kordecki był człowiekiem wyrachowanym. Określenie takie nie przylega do obrazu, jaki wytworzył się w szerokich kołach społeczeństwa […]. Obserwując jednak zachowanie się Kordeckiego, trudno nie zgodzić się z tym, że ten syn mieszczański nie miał w sobie nic z romantycznego czy też raczej rycerskiego pojęcia o honorze, nic z barokowego gestu i pozy. Prowadząc korespondencję z przeciwnikiem, nie przybierał pozy księdza niezłomnego, nieugiętego obrońcy dawnego monarchy. Zdając sobie sprawę ze starego pewnika, że dubius eventus belli – wynik wojny jest wątpliwy – uderzał w tony pokorne, które na pewno nie oddawały jego przekonań. Tak więc zapewniał, że mnisi „czczą pokornie Najjaśniejszą Królewską Mość” – króla Szwecji; co więcej, stwierdzał, że w kościele klasztornym „modlą się za Najjaśniejszego Króla Szwecji, protektora naszego królestwa”. Skoro jednak potem Szwedzi zażądali, by mnisi wyrzekli się króla Jana Kazimierza, zakonnicy, niewątpliwie za aprobatą Kordeckiego, nie zgodzili się na to. Czyż jednak wobec tego postępowania Kordeckiego w czasie rokowań nie można nazwać wyrachowaniem?

R1624yJ40JoiE1
(Uzupełnij).
111
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

RTwPTV103fm5a
Źródło: ContentPlus.sp. z o.o. na podstawie Uczta w Kiejdanach wg „Potopu” Henryka Sienkiewicza okiem historyka Adama Kerstena, [w:] Dariusz Ostapowicz, Sławomir Suchodolski, Dariusz Szymikowski, Od Hammurabiego do Fukuyamy, Gdańsk 1999, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1bO5tmFgmo0l
Na podstawie tekstu oceń wiarygodność “Potopu” Henryka Sienkiewicza jako źródła historycznego. (Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenia.

Fragment relacji A.K. Cebrowskiego, mieszczanina z Łowicza

Najpierw część żołnierzy szwedzkich […] zajęła prawie wszystkie domy. Musieliśmy, choć niechętnie, żywić ich i konie. Broń wszystkim odebrali, niektórych wypędzili z domów, innym zabrali wszystkie sprzęty i co miesiąc z każdego domu brali podatki nie do zniesienia. […] Nie oszczędzili i świątyń, najpierw całkiem zburzyli klasztor Bonifratrów, leczących chorych, z kościołem św. Jana Bożego, potem zrównali z ziemią kościół św. Jana Chrzciciela ze szpitalem i kaplicą św. Krzyża, dalej bardzo zrujnowali klasztor Dominikanów, a w końcu sprofanowali kolegiatę niedawno odbudowaną, w której złupili ołtarze, błyszczące złotem i zdobne pięknymi wizerunkami świętymi, zabrali szaty kościelne, kielichy, krzyże, świeczniki itp. oraz trumienkę św. Wiktorii ślicznie zrobioną z czystego srebra i bardzo drogocenną razem z relikwiami jej i innych patronów miasta. Z organów powyrywali piszczałki, ludzi przebywających w kościele pobili i ograbili, wreszcie pół miasta spalili […]. Ale to, co wycierpieliśmy od nieprzyjaciół, łatwiej można znieść niż krzywdy zadane przez wojsko nasze polskie, którego 30 000 [liczba wyolbrzymiona] niespodzianie bez żadnego hałasu wpadło do miasta w wielką środę przed Wielkanocą 1656 roku i ograbili całe miasto. Wszystko, co jeszcze zostało się po nich, zrabowali niegodziwi chłopi. Powyrywali szklane okna i kraty do nich z murów, zamki ze skrzyń i piwnic, wiele kradzieży i rozbojów popełnili, nielicznych podróżnych ograbili i zabili. I Rakoczy ze swym wojskiem wracający, a raczej uciekający z Prus do Siedmiogrodu, w tym mieście i innych wielu haniebnych postępków dopuścił się, liczne miasteczka i wsie spalił, a kościoły zrabował.

C Źródło: Fragment relacji A.K. Cebrowskiego, mieszczanina z Łowicza, [w:] Tadeusz Cegielski, Katarzyna Zielińska, Historia. Dzieje nowożytne , Warszawa 1991.
R1NEfW5EQYYuT
Prowadząc działania wojenne przeciwko Rzeczypospolitej Szwedzi trzymali się zasady: “wojna powinna żywić wojnę”. Na podstawie załączonego tekstu wyjaśnij sens tego powiedzenia. (Uzupełnij) Porównaj postępowanie najeźdźców oraz wojsk polskich. (Uzupełnij).
1
211
Ćwiczenie 4
R1exnxflBXcK9
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
R6QjI9iNv3iyN
Uzasadnij swoją odpowiedź. (Uzupełnij).
RjWOIpxBbzbgL2
(Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

Marcin Markowicz Polska awantura Jerzego II Rakoczego

Jerzy II Rakoczy […] na czele około 30 tysięcy żołnierzy przekroczył Karpaty. Nad Sanem dołączyło do niego około 10–15 tysięcy Kozaków. Łuny pożarów znaczyły szlak przemarszu sojuszników w kierunku Krakowa. Stamtąd skierowali się w Sandomierskie, gdzie nastąpiło połączenie z armią Karola Gustawa. Obaj monarchowie ruszyli w pogoń za polskimi oddziałami, które wobec przewagi wroga unikały walnej bitwy. Zdobycie Brześcia Litewskiego uwieńczyło działanie obu władców. Król Szwecji ruszył następnie na Pomorze, zaś Rakoczy skierował się w kierunku Warszawy.

D Źródło: Marcin Markowicz, Polska awantura Jerzego II Rakoczego, „Mówią Wieki” 2005, nr 8.
RZKM9Q4Mgc3gF
Rozstrzygnij czy wydarzenia opisane w powyższym fragmencie były następstwem postanowień, które ilustruje mapa z ćwiczenia 4. (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6
R44l4vFBwXWaB
Dopasuj nazwiska postaci do charakterystyk. Litewski możnowładca, wraz z bratem stryjecznym, przyjął protekcję Szwedów. W 1656 r. w Radnot podpisał z królem Szwecji Karolem X Gustawem, elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem Hohenzollernem, księciem Siedmiogrodu Jerzym II Rakoczym i Bohdanem Chmielnickim pierwszy w dziejach traktat o rozbiorze Rzeczpospolitej. Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Chryzostom Pasek, 2. Stefan Czarniecki, 3. Bogusław Radziwiłł, 4. Augustyn Kordecki Czołowa postać wojny partyzanckiej przeciw wojskom Karola X Gustawa w czasie potopu szwedzkiego. Odniósł pierwsze znaczące zwycięstwo w wojnie ze Szwedami pod Warką. Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Chryzostom Pasek, 2. Stefan Czarniecki, 3. Bogusław Radziwiłł, 4. Augustyn Kordecki Z pochodzenia mieszczanin, zakonnik, przeor klasztoru paulinów na Jasnej Górze i dowódca obrony klasztoru podczas jego oblężenia w czasie potopu szwedzkiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Chryzostom Pasek, 2. Stefan Czarniecki, 3. Bogusław Radziwiłł, 4. Augustyn Kordecki Słynny polski pamiętnikarz. Pochodził z ubogiej mazowieckiej szlachty. Przez 10 lat prowadził barwne i burzliwe życie żołnierza (m.in. pod dowództwem hetmana Czarnieckiego w Danii). Zasłynął również jako pieniacz i awanturnik pięciokrotnie skazany na banicję. Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Chryzostom Pasek, 2. Stefan Czarniecki, 3. Bogusław Radziwiłł, 4. Augustyn Kordecki
1
311
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z ilustracjami i wykonaj polecenie.

Ilustracja A

R13XezOWib7lt
Obrona Jasnej Góry.
Źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna.

Ilustracja B

RyJL3usdDE6UA
Obrona Przemyśla przed wojskami Jerzego II Rakoczego.
Źródło: Goku 122, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Ilustracja C

R15BaeixRelen
Śluby lwowskie Jana Kazimierza na obrazie Jana Matejki.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja D

R1ZZLJtUaK7Ha
Sala w opactwie Cystersów, w której podpisano traktat w Oliwie.
Źródło: Raimond Spekking, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Ilustracja E

R14CVmU4ddQ6z
Franciszek Smuglewicz, Bitwa pod Warką.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja F

R16XG6phRrv8G
Walery Eljasz-Radzikowski, Zawiązanie konfederacji tyszowieckiej.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RwraQnm7GkvAb
Wyobraź sobie, że przygotowujesz prezentację multimedialną dotyczącą “Potopu” szwedzkiego.Uporządkuj przygotowane ilustracje odnoszące się do tej wojny zgodnie z chronologią wydarzeń. Elementy do uszeregowania: 1. Ilustracja A, 2. Ilustracja F, 3. Ilustracja C, 4. Ilustracja B, 5. Ilustracja E, 6. Ilustracja D
R1XbXuvhu5ifJ3
(Uzupełnij).
1
311
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenie.

RYI3sBCVUT2TV
Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Mathiasrex, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
R17BGXJqwfvKp
Uzasadnij, że powyższa mapa Rzeczpospolitej Obojga Narodów ukazuje stan jej posiadania po zakończeniu “Potopu” w 1660 roku. (Uzupełnij).
RBTtk50uytvn63
(Uzupełnij).