Hieronim Morsztyn Vanitas vanitatum et omnia vanitas

Oj, nie masz ci na świecie nic zdradnym trwałego,
wszelka rzecz bywszy, ginie, śmierć koniec wszytkiego.
Więc i czas odmienności tysiąc z sobą rodzi,
z których tysiąc frasunkówfrasunekfrasunków na człeka przychodzi.
Noc i dzień prędko bieży a śmierć następuje,
za tą ostatni termintermintermin; niech się kto chce czuje.
Świat, szatan, własne ciało bitwę z człekiem wiedzie,
A jakoż tu nie upaść? Któż przezpieczenprzezpieczenprzezpieczen będzie?
Mądrość jest nad wszystkimi zgoła mądrościami,
pomnieć na nieuchronną pogonią za nami
śmierci nieubłaganej, która swe wyroki
miece na wszystek naród ludzki bez odwłoki,
Bo po śmierci on, co tu przed nim więc padano
i niskie mu ukłony z bojaźnią działano,
z rozkwitłej krasy swojej będąc zgołoconyz rozkwitłej krasy swojej będąc ogołoconyz rozkwitłej krasy swojej będąc zgołocony,
zostaje w trupią brzydkość strasznie odmieniony.
A za one pałace wzgórę wywiedzione
i pokoje marmurem fladrowymfladrowyfladrowym sadzone,
z kilku tarcictarcictarcic ma w sobie trunnatrunnatrunna ono ciało,
które na świecie gmachów dość kosztownych miało.
MiastomiastoMiasto sług, których wielkie stawały gromady,
będzie orszak z rozlicznej gadziny, szkarady.
Robak, wąż i jaszczurka pastwią się z gniłego członkipastwią się z gniłego członkipastwią się z gniłego członki ciała, niestetyż, na cześć świata tego.
Nuż za one pieszczone ze złota bławaty,
za drogotkany ubiór, za rozkoszne szaty
sprosnasprosnasprosna będzie na ciele leżeć gnoju szmata.
Ach, ach, świecie nieświetny, taż twoja zapłata!
Marność jest tego świata smak nad marnościami
ze wszystkiemi swoimi pompyze wszystkiemi swoimi pompyze wszystkiemi swoimi pompy, rozkoszami.
A przecię ludzi młodych na jego tak wiele
krótkie radości każe i hardziekaże […] hardziekaże i hardzie, i śmiele.

oj Źródło: Hieronim Morsztyn, Vanitas vanitatum et omnia vanitas, [w:] tegoż, Światowa rozkosz..., Warszawa 1995, s. 41–42.

Szymon Zimorowic Roksolanki

Dwudziesta – HalcydisDwudziesta HalcydisDwudziesta – Halcydis

Mądrość jest nad mądrościami
widzieć śmiertelną za nami
pogonią, która wyroki
miece na świat bez odwłoki.

Jako z pędem na dół wali
wiatr skałę, którą obali,
tak się nasze przerywają lata,
kiedy koniec mają.

Jako z cięciwy wypada
strzała, a wicher nią włada,
tak nas, tak nasze nadzieje
śmierć wespół z prochem rozwieje.

A kto się rozbracirozbracirozbraci z światem,
wszytkie jego sprawy za tem
w niepamięci ponurzone
ludziom nie będą wspomnione.

Właśnie jako kiedy morze
okręt wielkim gwałtem porzeporzeporze,
skoro ujedzie, by znaku
nie znać jego namniej ślaku.

Marność jest nad marnościami
świat ten z swoimi pompami,
a przecię ludzi tak wiele
każe nań hardzie i śmiele.

20 Źródło: Szymon Zimorowic, Roksolanki, oprac. L. Ślękowa, Wrocław 1983, s. 131–132.

Mikołaj Sęp Szarzyński Pieśń IX. Iż próżne człowiecze staranie bez Bożej pomocy

Mając umysł stateczny czynić, co należy,
Niech moja łódź, gdzie pędzi wola Boża, bieży
I przy brzegu, który mi Bóg naznaczył, stanie,
Jeśli nie jest bezportnebezportnybezportne ludzkie żeglowanie.

Co na świecie, chybachybachyba błąd? Kłopoty? Marności?
ImięimięImię tylko pokoju snadźsnadźsnadź i szczęśliwości,
Którą widzi, a nie zna duch, chciwychciwychciwy lepszego,
Będąc jakmiarzjakmiarzjakmiarz związany od sługi swojego.

Sława smaczna, rozkoszy, władza, siła złota,
DrugdydrugdyDrugdy twa, Zeno twardyZeno twardyZeno twardy, słowem stalnasłowem stalnasłowem stalna cnota,
Wątłe tamy na powódź zaćmionej boginizaćmiona boginizaćmionej bogini,
Lecz ta niech zwyczaj zmieni; śmierć folgifolgafolgi nie czyni.

Więc co tam spokojnego, gdzie burza ustawna?
Przeto woli mej rada (rządzić się niesprawna),
Chętne żagle rozwiła ku Twej, Panie, chwale,
Ty mię wieź, ty styrujstyrujstyruj sam; tak skończę bieg w caleskończę bieg w caleskończę bieg w cale.

2 Źródło: Mikołaj Sęp Szarzyński, Pieśń IX. Iż próżne człowiecze staranie bez Bożej pomocy, [w:] tegoż, I w odmianach czasu smak jest. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1991, s. 65.