Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
211
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z materiałami źródłowymi i wykonaj polecenia zamieszczone poniżej.

1
Fragment listu Abrahama Złotopolskiego, porucznika chorągwi husarskiej do Wojciecha Miastkowskiego, 25 października 1620

Skoczyło na nas ze dwa tysiące Tatar. Zaraz wszyscy, a wszyscy, co konie mieli, wsiadłszy na konie, poczęli uchodzić […]. Nie zostało nas, tylko jedenaście, pan hetman polny dwunasty, z panem kanclerzem trzynastym. Szliśmy z nim pieszo na kilka strzelań z łuku, prosząc go [tj. hetmana Stanisława Żółkiewskiego], aby na konia wsiadł i równo z drugimi uchodził. Nie chciał tego uczynić, mówiąc te słowa:

– Nie wsiądę, miło mi przy was umierać. Niech pan Bóg nade mną wyrok swój, który uczynił, skończy.

Mało co postąpiwszy, poczęliśmy go prosić, aby znów wsiadł, ale i konia już nie było. Jam w tym towarzysza jakiegoś […] z konia zbił, z panem hetmanem polnym wsadziłem go nań. Zatem z boku kilkuset konnych naszych przypadło, między których on wpadłszy o od tego czasu jużem go nie widział.

c Źródło: Fragment listu Abrahama Złotopolskiego, porucznika chorągwi husarskiej do Wojciecha Miastkowskiego, 25 października 1620, [w:] Jerzy Besala, Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1998, s. 366.

Ilustracja A

RsOadAO0Vdt5m
Autor: Stanisław Chlebowski (1835–1884).
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja B

R1M9p5038Fyd1
Autor: Franciszek Smuglewicz (1745–1807).
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja C

R7SeHoqgpYshy
Rysunek Juliusza Kossaka z 1862 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RXEvMADxDQ4GI
Nazwij wydarzenia przedstawione na ilustracjach. Ilustracja A  (Uzupełnij) Ilustracja B  (Uzupełnij) Ilustracja C  (Uzupełnij) Wskaż ilustrację, która dotyczy tego samego wydarzenia, co tekst źródłowy. Uzasadnij swój wybór. (Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 2

W tabeli poniżej te informacje, których potwierdzenie znajdziesz w źródle, oznacz jako prawdziwe, a te, których źródło nie potwierdza – jako fałszywe.

RvC3Ad0omxyKG
Obraz Witolda Piwnickiego z 1878 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RxDPntUIXFgNf
Armia turecka była wieloetniczna. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wódz armii polskiej ukazany został w czerwonym płaszczu. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród walczących rozpoznać można polskich husarzy. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Łukami posługują się jedynie żołnierze tureccy. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Hetman Żółkiewski zginął z rąk janczarów. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Na obrazie znajduje się element symbolizujący religię muzułmańską. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
11
Ćwiczenie 3

Walery Eljasz‑Radzikowski (1840–1905) stworzył malarską wizję śmierci hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie pod Chocimiem w XIX w., a więc ponad 200 lat po walce. Dzieło nie jest zatem realistyczne. Rozstrzygnij, czy autor obrazu przedstawia krytyczny, czy afirmujący stosunek do hetmana i w jaki sposób to osiąga oraz czemu to służyło.

Walery Eljasz‑Radzikowski (1840–1905) stworzył malarską wizję śmierci hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie pod Chocimiem w XIX w., a więc ponad 200 lat po walce. Dzieło nie jest zatem realistyczne. Rozstrzygnij na podstawie opisu obrazu, czy autor obrazu przedstawia krytyczny, czy afirmujący stosunek do hetmana i w jaki sposób to osiąga oraz czemu to służyło.

RKK75GOpQWPbW
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RQ7ybRZ63utQD
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 4

Rozstrzygnij, czy dane w poniższej tabeli odnoszą się do bitwy pod Cecorą, czy pod Chocimiem. Uzasadnij odpowiedź, podając cztery argumenty.

Strony konfliktu

Rzeczpospolita

Mołdawia

Turcja

chanat krymski

Wołoszczyzna

Siły

8600

40 000

 Straty

1500–2000

3500

Indeks górny Źródło danych: Artykuł Bitwa pod Cecorą, pl.wikipedia.org Indeks górny koniec

R11RTH8bM8SYe
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 5

Uzupełnij luki w tekście. Odpowiednie słowa wybierz spośród podanych niżej.

RiXS9p5HCiLoz
Wybierz właściwą odpowiedź: Na wodza naczelnego sił zbrojnych Rzeczypospolitej wyruszających na wojnę z Turkami sejm powołał 60-letniego schorowanego Chodkiewicza. Oprócz regularnej armii na zapleczu frontu gromadziło się 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan. Nad bezpieczeństwem spraw państwowych czuwał zaś w gotowości 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan. Turcy przystąpili do szturmu pod Chocimiem na początku września 1621r. 24 września morale obrońców podłamała śmierć hetmana Chodkiewicza. Po stronie tureckiej natomiast poległ w boju znamienity wojownik Karakas 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan. Kiedy Polakom zaczynało już brakować prochu, 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan polscy rozpoczęli rokowania. Turcy domagali się, aby Rzeczpospolita płaciła sułtanowi 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan. Odpowiedź Polaków była stanowcza: „Lud, do wolności stworzony, prędzej zginie, niż nieugięte przez tyle wieków karki podda pod 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan”. Ostatecznie pokój nie przyniósł poważniejszych zmian terytorialnych. Turcy zgodzili się natomiast na to, aby każdorazowy 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan mołdawski był przychylnym Polsce chrześcijaninem. Natomiast tatarski 1. sejm nadzwyczajny, 2. pełnomocnicy, 3. hospodar, 4. haracz, 5. pasza, 6. jarzmo, 7. pospolite ruszenie, 8. chan miał w zamian za podarki wspierać militarnie – w razie konieczności – Rzeczpospolitą.

Na podstawie: W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986, s. 229.
211
Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj zamieszczone niżej polecenia.

1
Karol Chodkiewicz

Z trzech części świata zebrał Osman dumny
Liczne szyki pod Chocimem,
Juczne wielbłądy, działa i lud tłumny
Posępnym ćmiły się dymem.
Waleczny hetman w bitwach zapalczywych
Na czele swoich naciera,
Dowodzi, walczy, w wycieczkach szczęśliwych
Przeważnie tłumy odpiera.
Próżno Karakasz przykładem i głosem
Do rzezi hordy zagrzewa,
Lecz śmiertelnym ugodzony ciosem,
Bluźnierczą duszę wyziewa.
Ugięty Osman przez okropne straty,
Gdy już umowy zawiera,
Chodkiewicz, złaman trudami i laty,
Do namiotu wodze zbiera.
Stał hetman polny i rotmistrze dzielne,
Gdy z łoża wódz się podnosi;
Każdy, już widząc znaki w nim śmiertelne,
Łzą cichą jagody rosi.
Wódz się odzywa: „Kochani rodacy,
„W zbyt ciężkiej rzucam was chwili,
„Lecz się nie trwożę, jesteście Polacy,
„Walczcie, jakeście walczyli.
„Niech w was ojczyzny pamięć nie ustaje!”
Tu wodzów tuli do łona:
Lubomirskiemu buławę oddaje,
Ściska za rękę i kona.
Już się żałosny płacz w obozie wszczyna,
Pogonie kirem okryte:
Ten świetne pod nim zwycięstwa wspomina,
Ów miasta szturmem dobyte.
Osman, czcząc w wodzu pomyślność oręża,
Acz silna jego potęga,
Na martwych zwłokach walecznego męża
Mir wieczny Polsce przysięga.

c6 Źródło: Karol Chodkiewicz, [w:] Julian Ursyn Niemcewicz, Śpiewy historyczne, Warszawa 1816.
R1QYz7ZTfd47I
Na podstawie fragmentów „Śpiewów historycznych” Juliana Ursyna Niemcewicza (1758–1841) wypisz w sześciu punktach informacje dotyczące przebiegu bitwy pod Chocimiem w 1621 r. (Uzupełnij) Wybierz trzy do pięciu zwrotów, które świadczą o negatywnym stosunku poety do Turków i pozytywnym do Chodkiewicza. (Uzupełnij) Uzasadnij, że poezja „ku pokrzepieniu serc" przyczynia się do tworzenia i podtrzymywania mitów historycznych. (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z ilustracjami i wykonaj zamieszczone niżej polecenia.

Zapoznaj się z opisami ilustracji i wykonaj zamieszczone niżej polecenia.

Źródło A

R7XAlVk4vxqg3
Rozmowy pokojowe w Chocimiu.Autor: Franciszek Smuglewicz (1745–1807).
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło B

R1U7qcaxya9Ad
Pokój w Chocimiu. Autor: Marcello Bacciarelli (1731–1818).
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1Sbm36Of1LP4
Rozstrzygnij, czy obrazy dotyczą tego samego wydarzenia co wiersz Niemcewicza. (Uzupełnij) Wyjaśnij, po czym można poznać, że na obrazie przedstawione zostały negocjacje pokojowe; po czym odróżniasz postaci polskie od tureckich; na jakiej podstawie można zidentyfikować królewicza Władysława Wazę, hetmana Lubomirskiego, a na jakiej – Dylewara paszę, negocjatora tureckiego. (Uzupełnij) Porównaj ilustracje. Wskaż pięć podobieństw w przedstawieniu tematu przez obu artystów. (Uzupełnij).
1
311
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj zamieszczone niżej polecenia.

R1ZFcPNcRf3f6
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Indeks górny Źródło ilustracji: Wikimedia Commons, domena publiczna. Indeks górny koniec

R1a0sFVYwMEjZ
Sformułuj kilka zdań dotyczących innych elementów obrazu: przyrody oraz architektury. Co widać na ilustracji i jak to można to zinterpretować. (Uzupełnij).

Apoteoza (gr. apotheosis – ubóstwienie) – zgodnie z definicją Wikipedii to pochwała osób, rzeczy, wydarzeń, idei bądź wartości (np. apoteoza życia, bohaterstwa, religijna), osądzenie istoty ludzkiej jako idealnej, godnej dokonanych czynów. W sztukach plastycznych, muzyce i literaturze apoteoza przybiera formę gloryfikującego przedstawienia.

R1HfGZj7i9nJ5
Rozstrzygnij, czy ilustracja jest apoteozą. Podaj argumenty odnosząc się do czterech elementów graficznych. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 8
RbwAqw8WSLIqk
(Uzupełnij).