Sprawdź się
Tekst źródłowy do ćwiczeń
BalonGdzie bystrym tylko orzeł polotem
Pierzchliwe pogania ptaki.
A gniewny JowiszJowisz ognistym grotem
Powietrzne przeszywa szlaki,Niezwykłych ludzi zuchwała para,
Zwalczywszy natury prawa,
Wznawia tor klęską sławny IkaraIkara
I na podniebiu już stawa.Nabrzmiały kruszców zgorzałym duchemkruszców zgorzałym duchem,
Krąg lekkiej przodkuje łodzi,
Los dla niej rudlemrudlem, nici łańcuchem,
Z wiatrami za pasy chodzi.Już im te złotą wyniosłe pychą
Mocarskich siedlisk ogromy
W gruzów nikczemnych potrząskęW gruzów nikczemnych potrząskę lichą
Wzrok przeistoczył poziomy.Król, wódz, senator, kmieć pracowity,
Czy rządzi, czy ryje ziemię,
W błahych się zlepkach czołga ukryty,
Jak drobne robaczków plemię.W strumyk dziecinnym palcem na stole
Z kilku kropel zakreślony,
Ledwo się sączy na tym padole
Nurt szumnej Wisły, zmieniony.Gminie, ku rzadkiej zbiegły zabawce,
Jakież ci cuda mózg kryśli?
Ty sobie roisz czary, latawcelatawce:
Filozof inaczej myśli.Choć się natura troistym grodzi
Ze stali murów opasem,
Rozum człowieczy wszędy przechodzi,
Niezłomny pracą i czasem.Tymi on wsparty, bory wędrownebory wędrowne
Burzliwym morzom poruczył,
Wydarł z otchałni kruszce kosztowne
I skakać głazy nauczyłskakać głazy nauczył.Zbywają dzikiej mocy żywioły
Pod jego dzielnym rozkazem,
Leniwe woda opuszcza doływoda opuszcza doły,
A góry ścielą się płazem.Tego się styru w pogodnej porze
Gdy ujął mężny SarmataSarmata,
Choć go opuścił i wiatr i zorze,
Już wolniej sobie polata.Wszystko zwyciężysz, łódko szlachetnałódko szlachetna,
Na ciosy przeciwne twarda;
Statek twój sława uwieczni świetna
Chlubniej niż podróż .
Uzasadnij, że wiersz Balon Adama Naruszewicza jest przykładem liryki pośredniej, ale występują w nim również elementy liryki zwrotu do adresata.
Za pomocą siedmiu sformułowań określ, jaki nastrój panuje w wierszu Balon.
Zbadaj budowę wiersza Adama Naruszewicza Balon.
Określ, jakie funkcje w wierszu Balon pełnią peryfrazy.
Peryfraza | Funkcja |
---|---|
Gdzie bystrym tylko orzeł polotem |
|
Niezwykłych ludzi zuchwała para, |
|
Już im te złotą wyniosłe pychą |
|
W strumyk dziecinnym palcem na stole |
W trzech punktach udowodnij, że w wierszu Balon podmiot liryczny pełni rolę autorytetu realizującego typowe dla epoki oświecenia cele moralistyczno‑wychowawcze.
Uzasadnij, że wiersz Balon zawiera apoteozę ludzkiego rozumu.
Na podstawie analizy fragmentu Lalki Bolesława Prusa oraz wiersza Balon Adama Naruszewicza wyjaśnij, co fascynuje człowieka w nauce.
Lalka[fragment]
Wszakże pan myślał kiedyś o machinach latających?… Nie o kierowaniu balonami, które są lżejsze od powietrza, bo to błazeństwo, ale — o locie machiny ciężkiej, napełnionej i obwarowanej jak pancernik?… Czy pan rozumie, jaki nastąpiłby przewrót w świecie po podobnym wynalazku?… Nie ma fortec, armii, granic… Znikają narody, lecz za to w nadziemskich budowlach przychodzą na świat istoty podobne do aniołów lub starożytnych bogów… Już ujarzmiliśmy wiatr, ciepło, światło, piorun… Czy więc nie sądzisz pan, że nadeszła pora nam samym wyzwolić się z oków ciężkości?… To idea leżąca dziś w duchu czasu… Inni już pracują nad nią; mnie ona dopiero nasyca, ale od stóp do głów… Co mnie ciotka z jej radami i prawidłami dobrego tonu!… Co mnie żeniaczka, kobiety, a nawet mikroskopy, stosy i lampy elektryczne?… Oszaleję albo… przypnę ludzkości skrzydła…”.