Wybierz właściwą odpowiedź. Lodowiec skandynawski w ciągu ostatnich 100 000 lat nasuwał się na obszar Polski i cofał: Możliwe odpowiedzi: 1. kilkakrotnie, 2. tylko raz, 3. ani razu, 4. nie wiadomo
R1UVuW90dC7Oj1
Ćwiczenie 2
Uzupełnij tekst właściwymi wyrazami. Odpowiedzią gatunków na zmieniający się podczas zlodowaceń klimat było powiększenie zmniejszenie zasięgu ich występowania do dużych niewielkich obszarów. Znajdowały się one na południu północy Europy.
Uzupełnij tekst właściwymi wyrazami. Odpowiedzią gatunków na zmieniający się podczas zlodowaceń klimat było powiększenie zmniejszenie zasięgu ich występowania do dużych niewielkich obszarów. Znajdowały się one na południu północy Europy.
Rj6bwTkjYv85g1
Ćwiczenie 3
Łączenie par. Oceń prawdziwość stwierdzeń zamieszczonych w tabeli.. Zanieczyszczenia antropogeniczne miały duży wpływ na występowanie zlodowaceń.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Fragmentacja siedlisk spowodowana przez lądolód mogła doprowadzić do powstania nowych gatunków.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Gatunki, które przetrwały w refugiach, zawsze wracały na poprzednio zajmowane siedliska.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Oceń prawdziwość stwierdzeń zamieszczonych w tabeli.. Zanieczyszczenia antropogeniczne miały duży wpływ na występowanie zlodowaceń.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Fragmentacja siedlisk spowodowana przez lądolód mogła doprowadzić do powstania nowych gatunków.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Gatunki, które przetrwały w refugiach, zawsze wracały na poprzednio zajmowane siedliska.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
21
Ćwiczenie 4
R1G0QCCHvZICi
Czy rozmieszczenie refugiów w Europie pokrywa się z lokalizacją współczesnych ognisk bioróżnorodności? Uzasadnij swoją odpowiedź. (Uzupełnij).
Przypomnij sobie, czym są ogniska bioróżnorodności.
Tak, rozmieszczenie refugiów pokrywa się z lokalizacją współczesnych ognisk bioróżnorodności. Ognisko basenu Morza Śródziemnego obejmuje refugia południowe, w których schroniła się większość gatunków.
21
Ćwiczenie 5
W trzeciorzędzie limba porastała cały obszar kontynentu eurazjatyckiego. Od okresu zlodowaceń zaczęło się zmniejszanie jej zasięgu, a po tym okresie zmiana klimatu i pojawienie się świerka spowodowały zepchnięcie limby do obszarów wysokogórskich.
Indeks górny Źródło: Sosna limba, blog „po6przyroda”. Indeks górny koniecŹródło: Sosna limba, blog „po6przyroda”.
R1c9tSJpCFVBs
Na podstawie tekstu określ dwie przyczyny zmniejszenia się zasięgu limby. (Uzupełnij).
Limba należy do rodzaju Pinus (sosna).
Przyczyny zmniejszenia się zasięgu limby to: zmiana klimatu i konkurencja ze strony świerka.
21
Ćwiczenie 6
Zając bielak ma zasięg rozerwany: żyje głównie na północy Europy, w Alpach, a w Polsce tylko na krańcach północno‑wschodnich.
RqNrp2smnze0U
Zdjęcie przedstawia mapę, na której oznaczono zasięg występowania zająca. Są to: Irlandia, Islandia, północne rejony Wielkiej Brytanii, Półwysep Skandynawski, Rosja, południowe rejony środkowej Europy.
Kolor granatowy oznacza zasięg występowania zająca bielaka.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RbH4zcokI6eVA
Na ilustracji przedstawiony jest biały zając. Postawa zająca wskazuje na to, że jest w trakcie biegu. Biegnie po śniegu. Zając jest pokryty białym futrem, tylko skoki ma w innym kolorze.
Zając bielak (Lepus timidus).
Źródło: Bouke ten Cate, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
R1ZrlNprBiHgG
Na podstawie ilustracji określ dwie cechy przystosowujące bielaka do środowiska życia. (Uzupełnij)
Na podstawie informacji o ostatnim zlodowaceniu wyjaśnij rozmieszczenie zająca bielaka. (Uzupełnij).
Zając bielak zmienia ubarwienie: latem jest szary, zimą biały.
Co się stało po ustąpieniu zlodowacenia?
Cechy przystosowujące bielaka do środowiska życia to m.in.: gęste futro (ochrona przed zimnem), zmiana barwy sierści (ukrycie się przed drapieżnikiem), małe uszy (ograniczenie utraty ciepła), długie i mocno owłosione stopy (działające podobnie do rakiet śnieżnych).
Bielak to zwierzę zimnolubne, dobrze przystosowane do niskich temperatur i śniegu. Podczas zlodowacenia wędrował z innymi gatunkami na południe. Gdy lodowiec ustępował, a klimat się ocieplał, bielaki wróciły na północ. Część populacji została w górach, gdzie warunki są surowe jak na północy, i zasięg uległ rozerwaniu.
31
Ćwiczenie 7
Haplotyp to grupa genów odziedziczona po jednym z rodziców. Poniższa mapa przedstawia wyniki badań haplotypów motyla modraszka korydona w różnych regionach Europy. Numery na mapie oznaczają badane populacje, kolory – cztery różne grupy haplotypów; numery 14 i 16 to lokalizacje zawierające dwa haplotypy.
RtVvxOPUVshz4
Miejsca badania haplotypów modraszka korydona.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie nature.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
RUxbeG9bAEqqr
Na zdjęciu przedstawiony jest motyl. Jego skrzydła są białe z brązową otoczką. Motyl ma błękitne umaszczenie tułowia.
Modraszek korydon (Polyommatus coridon).
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Wyjaśnij pojęcie haplotypu. Poszukaj informacji w e‑materiale na temat badań haplotypów motyla modraszka korydona w różnych regionach Europy.
Na podstawie analizy informacji zawartych w e‑materiale wyjaśnij, w jaki sposób mogło dojść do tak szerokiego rozmieszczenia haplotypów modraszka w Europie.
Na podstawie analizy informacji zawartych w e‑materiale wyjaśnij, w jaki sposób mogło dojść do tak szerokiego rozmieszczenia haplotypów modraszka w Europie.
Na podstawie analizy informacji zawartych w e‑materiale wyjaśnij, w jaki sposób mogło dojść do tak szerokiego rozmieszczenia haplotypów modraszka w Europie.
Na podstawie analizy ilustracji oraz informacji zawartych w e‑materiale wyjaśnij, w jaki sposób mogło dojść do takiego rozmieszczenia haplotypów modraszka.
R1KDkkR1jQlE0
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, gdzie znajdowały się refugia podczas ostatniego zlodowacenia.
Rozmieszczenie haplotypów wskazuje na izolację genetyczną populacji podczas zlodowacenia. Modraszki linii żółtej zasiedliły refugium bałkańskie i stamtąd się rozprzestrzeniły we wschodniej i środkowej Europie. Modraszki z refugium apenińskiego to haplotyp czerwony. Obecność haplotypu zielonego wskazuje na możliwe inne refugium w okolicy podalpejskiej. Haplotyp niebieski pozostał po zlodowaceniu w refugium pirenejskim.
R18LDxRDYSjVN
Refugia kolonizowane w okresie zlodowacenia.
Źródło: Nature.com.
31
Ćwiczenie 8
Podczas ostatniego zlodowacenia także ludzie zamieszkiwali refugia. Ilustracja przedstawia wyniki analizy dostępności miejsc zamieszkania dla populacji ludzi w trakcie ostatniego zlodowacenia.
RUb0QbpUvI12T
Ilustracja przedstawia wykres oraz dwie mapy. Wykres przedstawia procent zamieszkałego terenu refugium na przestrzeni 1000 lat. 30000 lat temu obszary zamieszkały wynosił 63%. 28000 lat temu obszar zamieszkały zaczął się zmniejszać i 26000 lat temu już tylko nieco ponad 50% obszarów refugium było zamieszkałe. 24000 lat temu tylko 40% obszaru refugium było zamieszkałe. Postępowało zmniejszanie się obszarów zamieszkałych i dopiero 22000 lat temu zaczął następować wzrost. 22000 lat temu obszarów zamieszkałych refugium było około 35%. 21000 lat temu procent obszarów zamieszkałych wzrósł do 50%. Nastąpił kolejny spadek procentowy obszarów zamieszkałych. 17000 lat temu wynosił 42%. Następnie rozpoczął się wzrost. Do okresu 13000 lat wstecz procent obszarów zamieszkałych wzrósł do prawie 70%. Pod wykresem znajdują się dwie mapy dotyczące okresu między 30000 a 13000 lat temu. Na pierwszej z nich określono czas zamieszkiwania w danym regionie w jednostce lat. Najdłużej, bo 100 lat zamieszkiwane były tereny Półwyspu Iberyjskiego, południowej Europy, południowo-wschodniej Azji. Najkrócej, bo od 1 do 25 lat zamieszkiwane były tereny północno-zachodniej Europy. Na drugiej mapie określono gęstość zaludnienia w jednostce osoba na kilometr kwadratowy. Największa gęstość zaludnienia od 18 do 22 występowała w południowo-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego, na obrzeżach Europy południowej. Średnia gęstość zaludnienia wynosząca 10 do 12 występowała w środkowej części Półwyspu Iberyjskiego, w środkowej części Włoch. Najmniejsza gęstość zaludnienia od 0,01 do 1 występowała Europie Północnej i środkowej części Azji.
A: zamieszkała powierzchnia (w %). B: czas zamieszkiwania w danym regionie (w latach). C: gęstość zaludnienia.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie: Tallavaara, Miikka & Luoto, Miska & Korhonen, Natalia & Järvinen, Heikki. (2015). Human population dynamics in Europe over the Last Glacial Maximum. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ryc. A przedstawia procent zamieszkałego terenu (na tysiąc lat).
Ryc. B przedstawia procent czasu, przez jaki dostępne siedliska były potencjalnie zamieszkiwane od 30 do 13 tys. lat temu.
Ryc. C przedstawia średnią gęstość populacji (osoby/100 kmIndeks górny 22) między 30 a 13 tys. lat temu.
R1DHQVwFPHfTA
Odczytaj z mapy (ryc. B), w jakich regionach ludzie zamieszkiwali najdłużej. (Uzupełnij)
Wyjaśnij przyczynę spadku, a następnie wzrostu powierzchni terenów nadających się do zamieszkania w badanym okresie (ryc. A). (Uzupełnij)
Czy istnieje związek między gęstością zaludnienia a obszarami refugiów (ryc. C)? Odpowiedź uzasadnij. (Uzupełnij).
Przypomnij sobie, czy zlodowacenie było ciągłe czy też następowały okresy ocieplenia klimatu.
Sprawdź na mapie zawartej w e‑materiale lokalizację refugiów.
Klimat miał znaczący wpływ na grupy zbieracko‑łowieckie w tamtym okresie, zmieniała się bowiem dostępność pożywienia i miejsc zamieszkania. Między 23 a 19 tys. lat nastąpiło maksimum zlodowacenia, co znacznie ograniczyło możliwości przetrwania ludzi.
Ludzie zamieszkiwali najdłużej w następujących regionach: Półwysep Pirenejski, Półwysep Apeniński, Bałkany, okolice Morza Czarnego i Kaspijskiego.
Tak, istnieje związek między gęstością zaludnienia a obszarami refugiów, gdyż na obszarach refugiów południowych (trzech półwyspów) gęstość zaludnienia była największa.
