Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1

Ułóż w kolejności chronologicznej (według panowania) wymienionych królów Szwecji.

RwkEuoi41h40f
Elementy do uszeregowania: 1. Gustaw I Waza, 2. Jan III, 3. Chrystian II, 4. Zygmunt Waza, 5. Eryk XIV
11
Ćwiczenie 2

Stwórz uproszczoną tablicę genealogiczną Wazów, przenosząc odpowiednie postaci we właściwe im miejsca na schemacie.

RtzQLBYrCCemi
Drzewo genealogiczne. Postacie: Gustaw I Waza, Jan III, Eryk XIV, Magnus, Karol, Zygmunt, Gustaw Adolf.
R19ccmREBFra8
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na podstawie jego treści i własnej wiedzy wskaż zdania zgodne z prawdą.

Gustaw Waza do miast kupieckich w królestwie. Sztokholm, 12 lipca 1523 roku

My Gustaw etc. was wszystkich mili burmistrzowie, rajcy i pospólstwo, przebywających i mieszkających (w) etc., pozdrawiamy miłością z Bogiem i naszą łaską.
Drodzy przyjaciele, wiadomo dobrze wam wszystkim, w jaki sposób srogi i niechrześcijański król Chrystian postępował w mieście Sztokholmie z ubogimi mieszczanami, którzy byli dobrymi, wiernymi Szwedami, jak kazał ich ścinać, odbierał im ich majątki i tak haniebnie owo miasto wykrwawił, że co drugi dom stoi pusty. Rozważaliśmy przeto z naszą radą, jakim sposobem można by znowu obsadzić miasto dobrymi Szwedami i uzgodniliśmy, wraz z nią, że należy zaprosić tu pewną liczbę dobrych mieszczan z każdego kupieckiego miasta w Szwecji, tych, którzy są dobrymi i wiernymi Szwedami.
Życzymy sobie zatem i chcemy, abyście natychmiast, niezwłocznie i bez wszelkiej mitręgi uwiadomili wyznaczonych tu waszych współobywateli N. N., by oni zaraz tutaj przybyli i sprawili sobie domy, w których mogliby przebywać i mieszkać, a sprzedali swoje posiadłości tam posiadane, jeśli im się podoba, [i] aby w tym nie było żadnej zwłoki, tak iżbyśmy nie byli zmuszeni karać bez wszelkich względów [tych], którzy zechcą nasz rozkaz i wolę oddalić i zlekceważyć. Polecając was Bogu […].

1 Źródło: Gustaw Waza do miast kupieckich w królestwie. Sztokholm, 12 lipca 1523 roku, [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 114.
R1aT3VCC2udfE
Możliwe odpowiedzi: 1. Wspomniany w tekście Chrystian koronował się na króla Szwecji w 1520 r., 2. Mordy, których dopuścił się Chrystian w Sztokholmie, miały podłoże religijne., 3. Przesiedlenie mieszczan z innych miast do Sztokholmu było całkowicie dobrowolne., 4. Wyludnienie Sztokholmu było spowodowane tzw. krwawą łaźnią sztokholmską.
21
Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.

Gustaw Waza do biskupa Linköping Hansa Braska [rzecznik katolicyzmu w Szwecji]. Sztokholm, 9 listopada 1526

Łaskę naszą królewską nasamprzód. Czcigodny ojcze, dowiedzieliśmy się, że poleciliście wydać po szwedzku pewne pisma, które, jak głosicie, wyszły z mandatu cesarskiego względem trwającego obecnie rozdźwięku [na tle] nauki [tzn. wiary]. Wiadomo nam przecież dobrze, jaki jest wzajemny stosunek papieża i cesarza, a żadnym sposobem nie można dowieść, że Jego Cesarska Mość wydała takowe mandaty […]. Sądzimy także, iż to papież najbardziej odstępuje od wiary chrześcijańskiej ulegając Turkowi, który teraz włada całymi Węgrami i wkracza prawie do Niemiec, a wydatnie rozszerzył swój wpływ w chrześcijaństwie mając wsparcie u papieża, który najpierw i najmocniej powinien mu stawić czoła. […]
Dlatego życzymy sobie i pilnie upominamy, abyście mieli tyle wyrozumiałości i przysłali tutaj kilku uczonych z waszego kościoła, którzy w sposób właściwy i wykazując to Pismem mogliby udowodnić, że tu wyznaje się i głosi inną naukę niż Ewangelię świętą. Będą oni cierpliwie wysłuchani i bez wszelkiej niełaski mogą przedłożyć swoje racje, a gdyby udało się, dowieść, że tu głoszona jest i utrzymywana w mocy jakaś nauka niechrześcijańska, dopilnujemy chętnie, żeby potem ukarano tych, którzy nie mogą się z tego wytłumaczyć.

2 Źródło: Gustaw Waza do biskupa Linköping Hansa Braska [rzecznik katolicyzmu w Szwecji]. Sztokholm, 9 listopada 1526, [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 82–83.
RUSyxwTWa26o9
Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Gustaw Waza wystąpił w roli obrońcy protestantyzmu. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Gustaw Waza dał wyraz przekonaniu, że jedynym źródłem wiary jest Pismo Święte. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Król zakazał rozpowszechniania pism protestanckich. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W cytowanym dokumencie Gustaw Waza zaprezentował się jako stronnik papieża. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
21
Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z fragmentem opracowania historycznego i odpowiedz na zamieszczone pod nim polecenia.

Janusz Sikorski Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX

Stan napięcia wewnątrz kraju oraz niebezpieczeństwo wznowienia agresywnych planów Duńczyków wobec Szwecji zmusiły go [Gustawa I Adolfa] do utworzenia wojska stałego. Wybór między zaciężnymi wojskami szwedzkimi a najemnikami z zewnątrz dokonany został na korzyść tych ostatnich ze względu na ich wartość bojową. Gustaw I Waza zwolnił swych poddanych do domów, a zatrzymał wojska najemne. […] Jednakże posługiwanie się wojskami najemnymi miało i swoje złe strony. Gustaw I Waza nie był zadowolony z wojsk najemnych […]; wykazały one brak dyscypliny i naruszały prawa ludności cywilnej. Ponadto wojska najemne były bardzo kosztowne. Około roku 1544 […] część wojsk najemnych została zatrzymana w celu szkolenia nowych rekrutów, reszta zaś rozwiązana. W ten sposób rozpoczęto formowanie nowej armii, płatnej, stałej, zdyscyplinowanej i składającej się (początkowo) z ochotników. Była to w Szwecji pierwsza stała armia narodowa.
Wkrótce jednak zaczęły występować trudności. Przede wszystkim napływ ochotników był bardzo powolny, tak że po krótkim czasie zaniechano ochotniczego zaciągu. Sytuacja zmieniła się z chwilą wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej […]. Utrzymanie bez przerwy całej armii stało się jednak zbyt uciążliwe. W czasie pokoju rozpuszczano więc część żołnierzy do domów, wypłacając im tylko niewielką roczną pensję […].

3 Źródło: Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1975, s. 282.
Rc7gKiNUN2MJG
Wymień trzy wady armii najemnej. (Uzupełnij). Wyjaśnij, w jaki sposób Gustaw I Waza obniżył koszt utrzymania zawodowej armii narodowej. (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Na podstawie tekstu źródłowego, ilustracji i własnej wiedzy ustal imię wspomnianego w źródle syna króla. Następnie uzasadnij odpowiedź i napisz, jaką rolę odegrał on w przyszłości.

Na podstawie tekstu źródłowego, opisu ilustracji i własnej wiedzy ustal imię wspomnianego w źródle syna króla. Następnie uzasadnij odpowiedź i napisz, jaką rolę odegrał on w przyszłości.

Tekst na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r.

Dwóch ma braci, jednego księcia Karola, drugiego Magnusa. Obaj to rodzeni bracia, a mało jemu wierni. […] Król sprawił, że przed upływem trzech lat do jego godności został dokooptowany syn i w tymże roku po zwycięstwie nad Moskwą został on powitany jako król. Wkroczył ten młodzieniec w siedemnasty rok życia; nie [ma on] przykrego charakteru, [jest] powściągliwy i milczący, gorliwy w religii katolickiej, lecz nieco jednak, jak mi się wydaje, za delikatnie wychowany i chorowity.

4 Źródło: Tekst na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r., [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe,, oprac. Zygmunt Boras, Maciej Jerzy Serwański, wybór Zygmunt Boras, Maciej Jerzy Serwański, Poznań 1978, s. 121–125.
R1OQhBV9GjJw1
Obraz Józefa Simmlera przedstawiający Katarzynę Jagiellonkę z mężem i synem przebywających przymusowo na zamku Gripsholm.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Rjm87NbBxhdNE
Imię syna króla to (Uzupełnij) Uzasadnienie (Uzupełnij). Rola, jaką odegrał w przyszłości (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z treścią opracowania historycznego (źródło A) oraz fragmentu źródła historycznego (źródło B) i rozstrzygnij, czy przekaz źródłowy potwierdza ustalenia opracowania historycznego, czy też im zaprzecza.

Źródło A

Lars O. Lagerqvist Historia Szwecji

Wiosną 1567 r. sporą grupę wysokiej szlachty, między innymi kilku członków rodziny Sturego, oskarżono o działania spiskowe przeciwko królowi i paru z nich Komisja Królewska skazała na śmierć. […] To, co się stało później, jest dosyć jasne w głównych zarysach, mimo że są to relacje wrogów Eryka. Król stał się nerwowy i niespokojny, zaczął się dziwnie zachowywać. Poszedł do więzienia i prosił osadzonego tam Svante Sturego, żeby został jego przyjacielem. Chwilę później wrócił w całkiem innym nastroju, pchnął Nilsa Sturego nożem w ramię, po czym kazał go zabić. Kiedy wybiegł z więzienia, polecił zlikwidować wszystkich „z wyjątkiem pana Stena”, co ocaliło życie Stenowi Leijonhufvdow i Stenowi Banérowi. Drabanci zgładzili Svante i Eryka Sturów, i jeszcze dwóch szlachciców. Król był wyraźnie niezrównoważony i kazał zgładzić swego starego nauczyciela, gdy ten próbował go uspokoić. A potem uciekł do lasu. Ujawniła się ukryta choroba psychiczna. Wydarzenie to nazwano mordem na Sturach.
Po kilku dniach Eryka odnaleziono; błąkał się po okolicznych wsiach i był kompletnie niepoczytalny. Myślał, że jest zdetronizowany, i miał obsesję natręctw.

5 Źródło: Lars O. Lagerqvist, Historia Szwecji, tłum. H. Thylwe, Sztokholm 2001, s. 49.

Źródło B

Na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r.

[Jan III] Już i sam jest dokuczliwy i karci najniższych ze służby dworskiej i biega niekiedy tam i z powrotem z wyciągniętym mieczem. […] [Jan III] nie czyni do tego stopnia wrażenia króla, że wydaje się słuszne, iż […] mądrze przemyślał ów, który powiedział, że wszyscy synowie króla Gustawa zwykli budzić największe nadzieje co do swej osoby po dwudziestym roku życia, a zwykli ją zatracać po czterdziestym. Wszyscy bowiem bracia byli dotknięci jedną i tą samą chorobą umysłową, a nie wydaje się szlachetne i słuszne rozstrzygnięcie spraw między nim i Erykiem, który życie zakończył w więzieniu.

6 Źródło: Na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r. , [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Zygmunt Boras, Maciej Jerzy Serwański, wybór Zygmunt Boras, Maciej Jerzy Serwański, Poznań 1978, s. 125.
Rz4eUOwsBCwXF
Tekst źródłowy… Możliwe odpowiedzi: 1. potwierdza opinię zawartą w opracowaniu historycznym., 2. zaprzecza opinii zawartej w opracowaniu historycznym.
R4Wee0gR0WQjP
Uzasadnienie (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z fragmentem audiobooka i wykonaj polecenie.

RGAPkWwJPZOL6
Nagranie dźwiękowe dotyczy fragmentu Historii powszechnej szesnastego wieku.
R1E9oV0bPNts8
Fragment audiobooka „Bardzo uciążliwe daniny nałożył, zwłaszcza w tym roku, na swoich poddanych i cudzoziemców i to do tego stopnia, że nie oszczędził mieszkańców Lubeki, których prawo zwolnienia od podatków było w Szwecji zawsze nienaruszalne przez pamięć na wyniesienie ich staraniem Gustawa do godności królewskiej. Z tej przyczyny staje się z dnia na dzień coraz bardziej znienawidzony, a z drugiej strony sam nienawidzi (…)

Kupcom zabiera towary i różnymi fortelami odziera ich z pieniędzy. Złota i srebra nie pozwala z królestwa swego wywozić. Sam natomiast wybija monetę najgorszą z wszystkich, tym samym zmusza, żeby cudzoziemcy nawet z niechęcią kupowali towary, które znajdują się w jego wielkim królestwie."

Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, wybrali i opracowali Z. Boras i M. Serwański, Poznań 1978, s. 121–125.
RW0c5A6sTF294
Oceń, czy Jan III w gospodarce szwedzkiej starał się wprowadzać elementy merkantylizmu. Uzasadnij swoją ocenę na podstawie wiedzy własnej i odpowiedniego fragmentu audiobooka. (Uzupełnij).