Sprawdź się
Ułóż w kolejności chronologicznej (według panowania) wymienionych królów Szwecji.
Stwórz uproszczoną tablicę genealogiczną Wazów, przenosząc odpowiednie postaci we właściwe im miejsca na schemacie.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na podstawie jego treści i własnej wiedzy wskaż zdania zgodne z prawdą.
Gustaw Waza do miast kupieckich w królestwie. Sztokholm, 12 lipca 1523 rokuMy Gustaw etc. was wszystkich mili burmistrzowie, rajcy i pospólstwo, przebywających i mieszkających (w) etc., pozdrawiamy miłością z Bogiem i naszą łaską.
Drodzy przyjaciele, wiadomo dobrze wam wszystkim, w jaki sposób srogi i niechrześcijański król Chrystian postępował w mieście Sztokholmie z ubogimi mieszczanami, którzy byli dobrymi, wiernymi Szwedami, jak kazał ich ścinać, odbierał im ich majątki i tak haniebnie owo miasto wykrwawił, że co drugi dom stoi pusty. Rozważaliśmy przeto z naszą radą, jakim sposobem można by znowu obsadzić miasto dobrymi Szwedami i uzgodniliśmy, wraz z nią, że należy zaprosić tu pewną liczbę dobrych mieszczan z każdego kupieckiego miasta w Szwecji, tych, którzy są dobrymi i wiernymi Szwedami.
Życzymy sobie zatem i chcemy, abyście natychmiast, niezwłocznie i bez wszelkiej mitręgi uwiadomili wyznaczonych tu waszych współobywateli N. N., by oni zaraz tutaj przybyli i sprawili sobie domy, w których mogliby przebywać i mieszkać, a sprzedali swoje posiadłości tam posiadane, jeśli im się podoba, [i] aby w tym nie było żadnej zwłoki, tak iżbyśmy nie byli zmuszeni karać bez wszelkich względów [tych], którzy zechcą nasz rozkaz i wolę oddalić i zlekceważyć. Polecając was Bogu […].
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
Gustaw Waza do biskupa Linköping Hansa Braska [rzecznik katolicyzmu w Szwecji]. Sztokholm, 9 listopada 1526Łaskę naszą królewską nasamprzód. Czcigodny ojcze, dowiedzieliśmy się, że poleciliście wydać po szwedzku pewne pisma, które, jak głosicie, wyszły z mandatu cesarskiego względem trwającego obecnie rozdźwięku [na tle] nauki [tzn. wiary]. Wiadomo nam przecież dobrze, jaki jest wzajemny stosunek papieża i cesarza, a żadnym sposobem nie można dowieść, że Jego Cesarska Mość wydała takowe mandaty […]. Sądzimy także, iż to papież najbardziej odstępuje od wiary chrześcijańskiej ulegając Turkowi, który teraz włada całymi Węgrami i wkracza prawie do Niemiec, a wydatnie rozszerzył swój wpływ w chrześcijaństwie mając wsparcie u papieża, który najpierw i najmocniej powinien mu stawić czoła. […]
Dlatego życzymy sobie i pilnie upominamy, abyście mieli tyle wyrozumiałości i przysłali tutaj kilku uczonych z waszego kościoła, którzy w sposób właściwy i wykazując to Pismem mogliby udowodnić, że tu wyznaje się i głosi inną naukę niż Ewangelię świętą. Będą oni cierpliwie wysłuchani i bez wszelkiej niełaski mogą przedłożyć swoje racje, a gdyby udało się, dowieść, że tu głoszona jest i utrzymywana w mocy jakaś nauka niechrześcijańska, dopilnujemy chętnie, żeby potem ukarano tych, którzy nie mogą się z tego wytłumaczyć.
Zapoznaj się z fragmentem opracowania historycznego i odpowiedz na zamieszczone pod nim polecenia.
Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIXStan napięcia wewnątrz kraju oraz niebezpieczeństwo wznowienia agresywnych planów Duńczyków wobec Szwecji zmusiły go [Gustawa I Adolfa] do utworzenia wojska stałego. Wybór między zaciężnymi wojskami szwedzkimi a najemnikami z zewnątrz dokonany został na korzyść tych ostatnich ze względu na ich wartość bojową. Gustaw I Waza zwolnił swych poddanych do domów, a zatrzymał wojska najemne. […] Jednakże posługiwanie się wojskami najemnymi miało i swoje złe strony. Gustaw I Waza nie był zadowolony z wojsk najemnych […]; wykazały one brak dyscypliny i naruszały prawa ludności cywilnej. Ponadto wojska najemne były bardzo kosztowne. Około roku 1544 […] część wojsk najemnych została zatrzymana w celu szkolenia nowych rekrutów, reszta zaś rozwiązana. W ten sposób rozpoczęto formowanie nowej armii, płatnej, stałej, zdyscyplinowanej i składającej się (początkowo) z ochotników. Była to w Szwecji pierwsza stała armia narodowa.
Wkrótce jednak zaczęły występować trudności. Przede wszystkim napływ ochotników był bardzo powolny, tak że po krótkim czasie zaniechano ochotniczego zaciągu. Sytuacja zmieniła się z chwilą wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej […]. Utrzymanie bez przerwy całej armii stało się jednak zbyt uciążliwe. W czasie pokoju rozpuszczano więc część żołnierzy do domów, wypłacając im tylko niewielką roczną pensję […].
Na podstawie tekstu źródłowego, ilustracji i własnej wiedzy ustal imię wspomnianego w źródle syna króla. Następnie uzasadnij odpowiedź i napisz, jaką rolę odegrał on w przyszłości.
Na podstawie tekstu źródłowego, opisu ilustracji i własnej wiedzy ustal imię wspomnianego w źródle syna króla. Następnie uzasadnij odpowiedź i napisz, jaką rolę odegrał on w przyszłości.
Tekst na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r.Dwóch ma braci, jednego księcia Karola, drugiego Magnusa. Obaj to rodzeni bracia, a mało jemu wierni. […] Król sprawił, że przed upływem trzech lat do jego godności został dokooptowany syn i w tymże roku po zwycięstwie nad Moskwą został on powitany jako król. Wkroczył ten młodzieniec w siedemnasty rok życia; nie [ma on] przykrego charakteru, [jest] powściągliwy i milczący, gorliwy w religii katolickiej, lecz nieco jednak, jak mi się wydaje, za delikatnie wychowany i chorowity.
Zapoznaj się z treścią opracowania historycznego (źródło A) oraz fragmentu źródła historycznego (źródło B) i rozstrzygnij, czy przekaz źródłowy potwierdza ustalenia opracowania historycznego, czy też im zaprzecza.
Źródło A
Historia SzwecjiWiosną 1567 r. sporą grupę wysokiej szlachty, między innymi kilku członków rodziny Sturego, oskarżono o działania spiskowe przeciwko królowi i paru z nich Komisja Królewska skazała na śmierć. […] To, co się stało później, jest dosyć jasne w głównych zarysach, mimo że są to relacje wrogów Eryka. Król stał się nerwowy i niespokojny, zaczął się dziwnie zachowywać. Poszedł do więzienia i prosił osadzonego tam Svante Sturego, żeby został jego przyjacielem. Chwilę później wrócił w całkiem innym nastroju, pchnął Nilsa Sturego nożem w ramię, po czym kazał go zabić. Kiedy wybiegł z więzienia, polecił zlikwidować wszystkich „z wyjątkiem pana Stena”, co ocaliło życie Stenowi Leijonhufvdow i Stenowi Banérowi. Drabanci zgładzili Svante i Eryka Sturów, i jeszcze dwóch szlachciców. Król był wyraźnie niezrównoważony i kazał zgładzić swego starego nauczyciela, gdy ten próbował go uspokoić. A potem uciekł do lasu. Ujawniła się ukryta choroba psychiczna. Wydarzenie to nazwano mordem na Sturach.
Po kilku dniach Eryka odnaleziono; błąkał się po okolicznych wsiach i był kompletnie niepoczytalny. Myślał, że jest zdetronizowany, i miał obsesję natręctw.
Źródło B
Na podstawie relacji Krzysztofa Warszewickiego, posła króla polskiego do Szwecji w 1582 r.[Jan III] Już i sam jest dokuczliwy i karci najniższych ze służby dworskiej i biega niekiedy tam i z powrotem z wyciągniętym mieczem. […] [Jan III] nie czyni do tego stopnia wrażenia króla, że wydaje się słuszne, iż […] mądrze przemyślał ów, który powiedział, że wszyscy synowie króla Gustawa zwykli budzić największe nadzieje co do swej osoby po dwudziestym roku życia, a zwykli ją zatracać po czterdziestym. Wszyscy bowiem bracia byli dotknięci jedną i tą samą chorobą umysłową, a nie wydaje się szlachetne i słuszne rozstrzygnięcie spraw między nim i Erykiem, który życie zakończył w więzieniu.
Zapoznaj się z fragmentem audiobooka i wykonaj polecenie.