Sprawdź się
Tekst źródłowy do ćwiczeń
Pieśń o Narodzeniu PańskimBóg się rodzi, moc truchlejetruchleje;
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończonyMa granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami;
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między namiI mieszkało między nami.Cóż masz, niebo, nad ziemianyziemiany?
Bóg porzucił szczęście twoje,
Wszedł między lud ukochany,
Dzieląc z nim trudy i znojeznoje;
Niemało cierpiał, niemało
żeśmy byli winni sami,
A słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano;
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano,
Ubodzy! was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami,
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.Potem i królekróle widziani
Cisną się między prostotąprostotą,
Niosąc dary Panu w danidani;
MirrąMirrą, kadzidło i złoto;
Bóstwo to razem zmieszało
Z wieśniaczymi ofiarami,
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.Podnieś rękę, Boże Dziecię!
Błogosław krainękrainę miłą,
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj Jej siłę Swą siłą,
Dom nasz i majętność całą,
I TwojeTwoje wioski z miastami!
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.Źródło: Franciszek Karpiński, Pieśń o Narodzeniu Pańskim, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/piesn-o-narodzeniu-panskim.html.
Wskaż cechy gatunkowe kolędy, które występują w Pieśni o Narodzeniu Pańskim.
- kontrafakturowanie
- modlitewny charakter
- prosta forma wierszowa
- odwołania do kultury ludowej
- bogactwo środków artystycznego wyrazu
- łączenie elementów metafizycznych z namacalnymi
Uzasadnij, że pieśń Franciszka Karpińskiego jest przykładem liryki podmiotu zbiorowego.
Wyjaśnij budowę gramatyczną frazy „żeśmy byli winni sami”. W tym celu przeanalizuj schemat.
Podaj przykłady środków stylistycznych zastosowanych w pieśni Franciszka Karpińskiego oraz określ, jakie pełnią funkcje.
| Środek stylistyczny | Przykład | Funkcja |
|---|---|---|
| antyteza | ||
| oksymoron | ||
| wykrzyknienie (eksklamacja) | ||
| pytanie retoryczne |
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami., 2. Podnieś rękę, Boże Dziecię!
Błogosław krainę miłą,
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj Jej siłę Swą siłą., 3. W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano;
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano,
Ubodzy! was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami.
, 4. Potem i króle widziani
Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani;
Mirrą, kadzidło i złoto. Pieśń jest odtworzeniem biblijnego przekazu na temat narodzin Jezusa. Możliwe odpowiedzi: 1. Bóg się rodzi, moc truchleje;
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami., 2. Podnieś rękę, Boże Dziecię!
Błogosław krainę miłą,
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj Jej siłę Swą siłą., 3. W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano;
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano,
Ubodzy! was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami.
, 4. Potem i króle widziani
Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani;
Mirrą, kadzidło i złoto. Jezus został ukazany w pieśni zgodnie z franciszkańską ideą ubóstwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Bóg się rodzi, moc truchleje;
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami., 2. Podnieś rękę, Boże Dziecię!
Błogosław krainę miłą,
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj Jej siłę Swą siłą., 3. W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano;
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano,
Ubodzy! was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami.
, 4. Potem i króle widziani
Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani;
Mirrą, kadzidło i złoto. W pieśni występują wątki patriotyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. Bóg się rodzi, moc truchleje;
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami., 2. Podnieś rękę, Boże Dziecię!
Błogosław krainę miłą,
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj Jej siłę Swą siłą., 3. W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano;
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano,
Ubodzy! was to spotkało,
Witać Go przed bogaczami.
, 4. Potem i króle widziani
Cisną się między prostotą,
Niosąc dary Panu w dani;
Mirrą, kadzidło i złoto.
Zapoznaj się ze sformułowaniami, które dowodzą, że Pieśń o Narodzeniu Pańskim jest poetyckim wykładem na temat tajemnicy narodzin Boga-człowieka, a następnie dopasuj zdania do ilustrujących je cytatów z utworu.
<q>Potem i króle widziani<br>Cisną się między prostotą,<br>Niosąc dary Panu w dani;<br>Mirrą, kadzidło i złoto</q>., <q>W nędznej szopie urodzony,<br>Żłób Mu za kolebkę dano;<br>Cóż jest, czym był otoczony?<br>Bydło, pasterze i siano,<br>Ubodzy! was to spotkało,<br>Witać Go przed bogaczami</q>.<br>, <q>Podnieś rękę, Boże Dziecię!<br>Błogosław krainę miłą,<br>W dobrych radach, w dobrym bycie,<br>Wspieraj Jej siłę Swą siłą</q>., <q>Bóg się rodzi, moc truchleje;<br>Pan niebiosów obnażony,<br>Ogień krzepnie, blask ciemnieje,<br>Ma granice nieskończony;<br>Wzgardzony, okryty chwałą,<br>śmiertelny, Król nad wiekami</q>.
| Pierwsza strofa utworu zbudowana jest z wyraźnie podkreślonych antytez. | |
| Pieśń jest odtworzeniem biblijnego przekazu na temat narodzin Jezusa. | |
| Jezus został ukazany w pieśni zgodnie z franciszkańską ideą ubóstwa. | |
| W pieśni występują wątki patriotyczne. |
Wyjaśnij, jaki obraz Boga wyłania się z pieśni.
Wyjaśnij, dlaczego Franciszek Karpiński wprowadził do pieśni wątek patriotyczny. Sformułuj dwa argumenty, zwracając uwagę na schemat argumentowania.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu Jerzego Bartmińskiego, a następnie odpowiedz na pytanie, czy zgadzasz się z opinią na temat znaczenia kolęd w budowaniu naiwnej emocjonalności człowieka. Określ swoje stanowisko i sformułuj co najmniej trzy argumenty uzasadniające twoje zdanie.
Ludowe kolędy apokryficzne[...] żyjemy w czasach transformacji bardzo głębokiej, zachwiania systemu wartości i szukamy jakiegoś oparcia [...]. Myślę, że kolęda ma w sobie pewne wartości, bardzo istotne dla nas dzisiaj w sytuacji tego zachwiania świata w posadach. Ona pozwala nam ten świat jakby od nowa zdefiniować i do pewnych wartości wrócić. Sądzę, że taką wartością jest na przykład naiwna emocjonalność. My intelektualiści czy profesorowie, inteligencja czy jakbyśmy się tam nie określali, mamy skłonność do spekulatywności, do analityczności, do abstrakcji itp. Ale jest pewien pokład, bez którego przestajemy być ludźmi, tzn. pokład naiwnej emocjonalności. Kolęda nam pozwala wejść w tę rolę prostego człowieka. [...] Chcemy tej naiwnej uczuciowości w sobie trochę zachować.
Źródło: Jerzy Bartmiński, Ludowe kolędy apokryficzne, [w:] tegoż, Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, red. J. Okonia, S. Koziary, T. Budrewicza, Tarnów 1996, s. 578–579.