Sprawdź się
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie na podstawie jego treści oraz własnej wiedzy wyjaśnij, na czym polegała nadzwyczajność przedstawionej w tekście sytuacji Hamid Bej.
Fragment reportażu Hemingwaya z października 1922 r.Bismarck powiedział, że wszyscy mężczyźni na Bałkanach, którzy wtykają koszule w spodnie, są łajdakami. Koszule chłopów wiszą oczywiście na zewnątrz. W każdym razie, kiedy spotkałem się z Hamid Bejem – obok Kemala bodaj najpotężniejszą postacią w rządzie angorskim – w jego stambulskim biurze, skąd kieruje rządem kemalistowskim w Europie, zarazem pobierając wysokie uposażenie w charakterze zarządcy Cesarskiego Banku Otomańskiego, koncernu finansowanego przez Francuzów – koszulę miał wetkniętą w spodnie, ponieważ był w szarym garniturze.
Biuro Hamid Beja znajduje się na szczycie stromego wzgórza, za starym serajem i budynkami Czerwonego Półksiężyca – odpowiednika naszego Czerwonego Krzyża – którego Hamid Bej jest jednym z kierowników i gdzie pracownicy w brunatnych mundurach Czerwonego Półksiężyca wykonują rozkazy rządu angorskiego.
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie na podstawie jego treści wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
Konwencja w sprawie cieśnin z 24 lipca 1923 r.Art. 1. Wysokie układające się strony zgodnie uznają i ogłaszają zasadę wolności przejścia i żeglugi, morzem i powietrzem, w Cieśninie Dardanelskiej, Morzu Marmara i Bosforze, objętych poniżej ogólnym mianem „Cieśnin”.
Art. 2. Przejścia i żegluga okrętów i statków powietrznych handlowych i wojennych, w czasie pokoju i w czasie wojny, będą odtąd regulowane postanowieniami załączonego aneksu.
ANEKS
Prawidła przejścia przez cieśniny okrętów i statków powietrznych, handlowych i wojennych.
§ 1. Okręty handlowe, z włączeniem okrętów szpitalnych, jachtów i statków rybackich, oraz statki powietrzne niewojskowe.
a) W czasie pokoju:
Zupełna wolność żeglugi i przejścia, dniem i nocą, niezależnie od bandery i ładunku, bez żadnych formalności, opłat ani ciężarów, z zastrzeżeniem jedynie międzynarodowych postanowień sanitarnych oraz opłat za bezpośrednio oddane usługi, jak: opłaty od pilotażu, latarni morskich, holowania lub inne tegoż rodzaju, oraz bez uszczerbku dla praw wykonywanych w tym względzie przez służby i przedsiębiorstwa działające obecnie na mocy koncesji Rządu Tureckiego.
[…]
§ 2. Okręty wojenne, z włączeniem okrętów pomocniczych, okrętów przewożących wojska i okrętów‑baz lotniczych, oraz statki powietrzne wojskowe.
a) W czasie pokoju:
Zupełną wolność przejścia, dniem i nocą, niezależnie od bandery, bez żadnych formalności, opłat ani ciężarów, lecz z niżej podanymi zastrzeżeniami co do ogólnej liczebności sił zbrojnych morskich.
Największa siła, którą jedno mocarstwo będzie mogło przeprowadzić przez cieśniny w kierunku Morza Czarnego, nie przekroczy siły największej spośród flot należących do mocarstw nadbrzeżnych Morza Czarnego i znajdujących się na tym morzu w chwili przejścia; wszelako mocarstwa zastrzegają sobie prawo wysłania na Morze Czarne, w każdym czasie i we wszelkich okolicznościach siły nie przenoszącej trzech okrętów, z których każdy nie będzie większy nad 10000 ton.
Turcja nie będzie ponosić żadnej odpowiedzialności z powodu liczby przepływających cieśniny okrętów.
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie przedstaw wynikający z niego zakres ograniczenia suwerenności Palestyny.
Mandat palestyńskiLondyn, 24 lipca 1922 roku
Art. 12. Stosunki zagraniczne Palestyny oraz udzielanie exequatur konsulom obcych mocarstw należeć będą do mandatariusza. Mandatariusz również będzie miał prawo rozciągnąć opiekę dyplomatyczną i konsularną nad obywatelami palestyńskimi znajdującymi się poza jej granicami. […]
Art. 17. Administracja Palestyny może w drodze zaciągu ochotniczego stworzyć siły zbrojne, niezbędne do utrzymania pokoju i porządku oraz do obrony kraju zawsze jednak pod kontrolą mandatariusza, nie będzie jednak miała ona prawa używać tych sił na cele inne niż wyżej wskazane, chyba że mandatariusz ją do tego upoważni. Administracja Palestyny nie będzie tworzyła ani utrzymywała sił wojskowych, morskich lub lotniczych, jak tylko w wyżej określonych celach.
Żadne postanowienie tego artykułu nie zabroni administracji Palestyny uczestniczyć w kosztach utrzymania sił zbrojnych mandatariusza w Palestynie. […]
Art. 19. Mandatariusz będzie mógł w imieniu administracji Palestyny przystąpić do wszelkich konwencji międzynarodowych ogólnych, zawartych lub które by mogły być zawarte za zgodą Ligi Narodów dotyczących handlu niewolnikami, handlu bronią i amunicją, handlu narkotykami, równości handlowej, wolności tranzytu i żeglugi, lotnictwa, komunikacji pocztowej, telegraficznej lub radiotelegraficznej, własności literackiej, artystycznej lub przemysłowej.
Wyjaśnij, na czym polegała realizacja w źródle B postanowień zawartych w źródle A.
Źródło A
Mandat palestyńskiLondyn, 24 lipca 1922 roku
Art. 7. Administracja Palestyny weźmie na siebie obowiązek wydania ustawy o obywatelstwie; ustawa ta zawierać będzie przepisy, mające ułatwić nabycie obywatelstwa palestyńskiego Żydom, którzy na stałe osiedlą się w Palestynie. […]
Art. 15. Mandatariusz poręczy wszystkim najzupełniejszą wolność sumienia oraz swobodę w wykonywaniu wszelkiego rodzaju praktyk religijnych zgodnych z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami. Nie będzie istniała żadna nierówność w traktowaniu mieszkańców Palestyny z powodu różnic pochodzenia, religii lub języka. Nikomu nie może być zabroniony wstęp do Palestyny jedynie z powodu jego przekonań religijnych. […]
Art. 22. Języki angielski, arabski i hebrajski będą w Palestynie językami urzędowymi. Wszelkie znaki lub napisy arabskie na znaczkach lub monetach będą widniały także po hebrajsku i odwrotnie.
Źródło B
Przeczytaj teksty źródłowe A i B, a następnie na podstawie ich treści oraz własnej wiedzy oceń, czy wydarzenia opisane w tekście B są następstwem konwencji oznaczonej jako tekst A. Uzasadnij odpowiedź, odnosząc się do treści obu źródeł.
Tekst A
Konwencja między Turcją a Grecją w sprawie wymiany ludności, 30 stycznia 1923 rokuRząd Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Tureckiego oraz Rząd Grecki zgodziły się co do postanowień następujących:
Artykuł 1.
W dniu l maja 1923 r. nastąpi obowiązkowa wymiana obywateli tureckich wyznania grecko‑prawosławnego, zamieszkałych na terytoriach Turcji, z obywatelami greckimi wyznania muzułmańskiego, zamieszkałymi na terytoriach Grecji.
Osoby, o których mowa, nie będą mogły osiedlić się na nowo w Turcji, względnie w Grecji, bez zezwolenia Rządu tureckiego, względnie greckiego.Artykuł 2.
Wymiana, przewidziana w art. 1, nie obejmuje:
a) mieszkańców greckich Konstantynopola,
b) mieszkańców muzułmańskich Tracji zachodniej.
Będą uznawani jako mieszkańcy greccy Konstantynopola wszyscy Grecy, którzy się tam osiedlili przed 30 października 1918 r. w okręgach prefektury miejskiej Konstantynopola, ustalonych w ustawie w 1912 r.
Będą uznawani jako mieszkańcy muzułmańscy Tracji zachodniej wszyscy muzułmanie, którzy się osiedlili na wschód od linii granicznej ustalonej Traktatem bukareszteńskim.
Tekst B
Problem chrześcijańskich uchodźców z europejskiej części Turcji wg reportażu Hemingwaya z października 1922 r.Chrześcijańska ludność Wschodniej Tracji zapełnia drogi wiodące do Macedonii nie kończącym się, chwiejnym pochodem. Główna kolumna przekraczająca rzekę Maricę pod Adrianopolem ma dwadzieścia mil długości. Dwadzieścia mil wozów ciągnionych przez krowy, woły i ubłocone bawoły, z wyczerpanymi, potykającymi się mężczyznami, kobietami i dziećmi z kocami na głowach, brnącymi na oślep w deszczu obok swojego doczesnego dobytku.
Ten główny nurt zasilany jest z całej okolicy. Nie wiedzą, dokąd idą. Opuścili swoje gospodarstwa, wsie i dojrzałe, brunatne pola i przyłączyli się do głównego strumienia uchodźców, gdy usłyszeli, że przychodzą Turcy. Teraz mogą jedynie utrzymywać swoje miejsce w tej upiornej procesji, podczas gdy obryzgana błotem grecka kawaleria zagania ich niczym pastuchy pędzące woły.
[…]
W Adrianopolu, przez który przepływa główny strumień, nie ma w ogóle bliskowschodniej opieki społecznej. Wykonuje ona bardzo dobrą robotę w Rodosto na wybrzeżu, ale może objąć jedynie margines.
Przeanalizuj obie mapy i na ich podstawie oceń, czy traktat w Sèvres zaspokajał roszczenia terytorialne Grecji wobec Turcji.