Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
RfXsl42MKSvW91
Ćwiczenie 1
Dopasuj do zaborów typy spółdzielni, które były popularne na danym obszarze. kredytowa. Możliwe odpowiedzi: Zabór pruski, Zabór rosyjski, Zabór austriacki. rolnicza. Możliwe odpowiedzi: Zabór pruski, Zabór rosyjski, Zabór austriacki. mieszkaniowa. Możliwe odpowiedzi: Zabór pruski, Zabór rosyjski, Zabór austriacki. mleczarska. Możliwe odpowiedzi: Zabór pruski, Zabór rosyjski, Zabór austriacki. uczniowska. Możliwe odpowiedzi: Zabór pruski, Zabór rosyjski, Zabór austriacki
R1ZJ7VQwP0kHz1
Ćwiczenie 2
W zdaniach uzupełnij brakujące wyrazy. Pierwsza spółdzielnia kredytowa na ziemiach polskich powstała w 1861 r. w 1. austriackim, 2. Warszawie, 3. Poznaniu, 4. Wielkopolsce, 5. rosyjskim, 6. pruskim, 7. Galicji, 8. Królestwie Polskim, 9. Krakowie. Najbardziej znaną inicjatywą spółdzielczą są kasy oszczędnościowo-kredytowe: Kasa Stefczyka powstała w 1890 r. w 1. austriackim, 2. Warszawie, 3. Poznaniu, 4. Wielkopolsce, 5. rosyjskim, 6. pruskim, 7. Galicji, 8. Królestwie Polskim, 9. Krakowie. Pierwsza spółdzielnia uczniowska powstała w 1901 r. w zaborze 1. austriackim, 2. Warszawie, 3. Poznaniu, 4. Wielkopolsce, 5. rosyjskim, 6. pruskim, 7. Galicji, 8. Królestwie Polskim, 9. Krakowie.
REFPIGyOA08FN1
Ćwiczenie 3
Czy znasz wydarzenia związane z początkami spółdzielczości na ziemiach polskich? Wskaż, co wydarzyło się w następujących latach: a. 1816; b. 1844; c. 1861; d. 1864; e. 1889.
Ćwiczenie 3
R18YfnQhFLkLB
(Uzupełnij).
2
Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj zadanie.

O spółkach pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena

1
O spółkach pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena

Zarówno w innych krajach, jak i u nas dają się słyszeć coraz głośniejsze skargi na smutne materialne położenie naszego stanu włościańskiego. Ciężary państwowe, krajowe i gminne coraz bardziej przygniatają barki rolników, a ich dochody nie rosną wcale w miarę wzmagania się ciężarów. Brak taniego kredytu utrudnia ulepszenie i podniesienie małych i słabych gospodarstw, a otwiera szeroko wrota wszelakiego rodzaju lichwie. Wobec tych stosunków średnie i małe gospodarstwa zanikają i staczają się ku ruinie, a dziesiątki tysięcy zdrowych rąk emigruje za granicę „za chlebem”, bo „matka‑żywicielka” ziemia nie jest w stanie ich wykarmić na rodzinnej zagrodzie. Na te opłakane stosunki najlepszym, a może i jedynym dziś środkiem ratunku jest rozumna organizacja włościan, mająca na celu podniesienie i wzmocnienie wspólnymi siłami średnich i małych gospodarstw wiejskich, ochronę ziemi, stworzenie taniego kredytu itd. Jedna z takich organizacji to spółki pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena, które mają na celu położyć tamę wszelakiego rodzaju lichwie i podnieść upadające średnie i małe gospodarstwa wiejskie.

c1 Źródło: O spółkach pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena, dostępny w internecie: kooperatyzm.pl [dostęp 19.06.2019 r.].
RXRW79W2gVbey
Określ rolę, jaką odgrywały spółdzielnie kredytowe na polskich wsiach na przełomie XIX i XX w. Zaznacz w tabeli odpowiednie pola. zmniejszenie ciężarów państwowych (podatków). Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. modernizacja gospodarstw. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. zmniejszenie emigracji zarobkowej („za chlebem”). Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Tekst źródłowy do ćwiczeń 5 i 6

1
Marian Rapacki Stosunek państwa do kooperacji

Niejednokrotnie nazywano państwo jedną wielką spółdzielnią. Niewątpliwie jest to słuszne o tyle, że państwo opiera się, tak jak i każda spółdzielnia, na zasadzie współdziałania gromady ludzkiej dla pewnych oznaczonych wspólnych celów. Państwo, podejmując działalność w dziedzinie gospodarczej, równie jak i spółdzielnia, w zasadzie nie ma na celu zysku, ale zaspokojenie potrzeb ogółu. W zakresie zatem swej gospodarczej działalności państwo ogromnie zbliża się do spółdzielni. Są jednak między tymi dwoma organizacjami nawet i w tej dziedzinie bardzo poważne, a nawet zasadnicze różnice.

Taką zasadniczą różnicą pomiędzy państwem a spółdzielnią jest przede wszystkim zasada dobrowolności, będąca podstawą organizacji spółdzielczej, i zasada przymusu, stanowiąca fundament organizacji państwowej. (…)

Zasada dobrowolności w organizacji społecznej działa tym sposobem jako czynnik świadomie i celowo organizujący życie od dołu, od zainteresowanej jednostki – komórki społecznej. Zasada przymusu działa natomiast jako czynnik mechanizujący życie od góry, od zewnątrz, jednostki‑komórki jako takiej.

c2 Źródło: Marian Rapacki, Stosunek państwa do kooperacji, dostępny w internecie: kooperatyzm.pl [dostęp 10.07.2019 r.].
RcIUtrvzJLdbB2
Ćwiczenie 5
Wskaż, co różni państwo i spółdzielnię. Czy są jakieś cechy wspólne?
Ćwiczenie 5
RvGcc57V3aDAl
(Uzupełnij).
R10iO3S1JUBga2
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj przykłady innych oddolnych organizacji o dobrowolnym udziale oraz tych powstałych pod zewnętrznym przymusem. Organizacje oddolne Możliwe odpowiedzi: 1. związek zawodowy, 2. państwo, 3. powiat, 4. rodzina, 5. związek wyznaniowy, 6. fundacja, 7. stowarzyszenie, 8. gmina Organizacje odgórne Możliwe odpowiedzi: 1. związek zawodowy, 2. państwo, 3. powiat, 4. rodzina, 5. związek wyznaniowy, 6. fundacja, 7. stowarzyszenie, 8. gmina
31
Ćwiczenie 7

W 1920 r. Sejm II RP uchwalił ustawę o spółdzielniach – akt prawny tak nowoczesny, że wedle wielu badaczy mógłby po drobnych poprawkach obowiązywać po dziś dzień. W 1961 r. władze PRL‑u uchwaliły ustawę o spółdzielniach i ich związkach. W jej miejsce w 1982 r. została uchwalona ustawa Prawo spółdzielcze, która po poprawkach obowiązuje do dziś. Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i wykonaj zadanie.

1
Ustawa z dnia 29 października 1920 r. o spółdzielniach.

Art. 1
Za spółdzielnię uważa się zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym kapitale i składzie osobowym, mające na celu podniesienie zarobku lub gospodarstwa członków przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa.

Służąc powyższym zadaniom gospodarczym, spółdzielnia może również mieć na celu podniesienie poziomu kulturalnego swych członków.

c3 Źródło: Ustawa z dnia 29 października 1920 r. o spółdzielniach., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 10.03.2020 r.].
1
Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach.

Art. 1
Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym; ma ona na celu prowadzenie działalności gospodarczej w ramach narodowego planu gospodarczego, jak również działalności społeczno‑wychowawczej dla stałego podnoszenia materialnego i kulturalnego poziomu życia i świadomości społecznej swych członków oraz dla dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

c4 Źródło: Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 10.03.2020 r.].
1
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze.

Art. 1
§ 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
§ 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo‑kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.

c5 Źródło: Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze., dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 10.03.2020 r.].
RwVGCKJmsDZ2A
Zapoznaj się ze zmieniającą się definicją spółdzielni. Na podstawie fragmentów zacytowanych ustaw wskaż cechy spółdzielni, które z biegiem lat pozostały niezmienne. Możliwe odpowiedzi: 1. działalność kulturalna, 2. zmienny kapitał (fundusz udziałowy), 3. dobrowolne zrzeszenie osób, 4. zmienna liczba członków, 5. nieograniczona liczba członków, 6. prowadzenie działalności kulturalnej na rzecz swoich członków i środowiska, 7. podnoszenie świadomości społecznej, 8. prowadzenie działalności kulturalnej i społecznej wyłącznie na rzecz swoich członków
wide3
Ćwiczenie 8

Na początku XX w. Lisków był wzorową wsią spółdzielczą, a swój rozwój zawdzięczał księdzu Wacławowi Blizińskiemu. Zapoznaj się z fragmentami tekstu źródłowego autorstwa dr. hab. Rafała Łętochy, które opisują fenomen wsi spółdzielczej Lisków.

1
Rafał Łętocha Lisków – wzorowa wieś ks. Wacława Blizińskiego

Obejmując w styczniu 1900 r. miejscową parafię, ks. Bliziński zastał niedokończony kościół, jednoklasową szkołę ulokowaną w ruderze, analfabetyzm, plagę pijaństwa i kradzieży. Blisko 40 lat później we wsi działały 3 spółdzielnie (mleczarska, kredytowa oraz rolniczo‑hodowlana z własnym młynem, piekarnią i cegielnią), funkcjonowała 7‑klasowa szkoła powszechna i 3 szkoły zawodowe, sierociniec dla 300 dzieci, Dom Ludowy i ośrodek zdrowia. We wsi funkcjonowały liczne organizacje społeczne i kulturalne, a ewenementem na skalą krajową była własna gazeta „Liskowianin”. Swoistym podsumowaniem osiągnięć ks. Blizińskiego i Liskowa była zorganizowana latem 1937 r. wystawa „Praca i Kultura Wsi”, którą przez miesiąc zwiedziło przeszło 100 tys. ludzi, a wśród nich prezydent Ignacy Mościcki.

RgN5xVapM0PFF
Brama powitalna przy wjeździe do Liskowa. Na pierwszym planie widoczny uliczny sprzedawca lodów.
Źródło: domena publiczna.

Tak spektakularny rozwój Liskowa dokonał się zarówno dzięki zdolnościom przywódczym ks. Blizińskiego, jak i zastosowanej przez niego metodzie polegającej na uruchomieniu kapitału społecznego tkwiącego w lokalnej społeczności. Katalizatorem przemian była właśnie spółdzielczość. Spółdzielnia jest bowiem nie tylko instytucją gospodarczą, ale także, a może nawet przede wszystkim, instytucją społeczną, związkiem osób, a nie kapitałów, uczącą swoich członków myślenia kategoriami społecznymi. Jak pisał ks. Bliziński, spółdzielczość „organizuje życie gospodarcze na wyższym szczeblu, (…) kojarzy interes jednostki z interesem społecznym (…), stanowi niejako przejście do dalszego przeobrażenia dzisiejszej struktury i mechaniki życia gospodarczego, realizuje, bez bolesnych wstrząsów, zasadę sprawiedliwego podziału zysków i dóbr społecznych, usuwa wyzysk w brutalnej formie tak często praktykowany, łączy ludzi, a nie dzieli, wciąga do pracy około własnego dobra, wprowadza zasadę zainteresowania jednostki całością.

c6 Źródło: Rafał Łętocha, Lisków – wzorowa wieś ks. Wacława Blizińskiego, 19.11.2012 r., dostępny w internecie: nowyobywatel.pl [dostęp 10.07.2019 r.].
RFb15VSPtM1BC
Wskaż niezbędne elementy do przeobrażenia miejscowości na wzór spółdzielczy i dokonania podobnego skoku cywilizacyjnego, do którego doszło we wsi Lisków. (Uzupełnij).
R1I005J2uSj8p
Zaznacz odpowiedzi, które są najbliższe twojej. Przekonaj się, czy są poprawne. Możliwe odpowiedzi: 1. energia społeczna, 2. nastawienie na maksymalny zysk, 3. sprawny lider zmian/przywódca, 4. skojarzenie interesu jednostki z interesem społecznym, 5. wsparcie Kościoła, 6. sprawiedliwy podział zysków z każdej inwestycji/sprzedaży, 7. jak najszybsze dokonywanie zmian (rewolucyjne)
31
Ćwiczenie 9

Zapoznaj się ze źródłem i wykonaj ćwiczenie.

R1IQ1pkxgoz2c
Wykres liniowy. Działające spółdzielnie osób z niepełnosprawnościami w Polsce.. Lista elementów:
  • 1. zestaw danych:
    • rok: 1988
    • liczba: 454
  • 2. zestaw danych:
    • rok: 2000
    • liczba: 356
  • 3. zestaw danych:
    • rok: 2009
    • liczba: 254
  • 4. zestaw danych:
    • rok: 2016
    • liczba: 167
Oprac. na podst.: Spółdzielczość w liczbach, ruchspoldzielcow.pl.
Iwona Krysiak, Informacja o sektorze spółdzielczym w Polsce.
REzOUem3uRviE
Wskaż, jakie czynniki mogły wpłynąć na spadek liczebności spółdzielni osób z niepełnosprawnościami w Polsce. (Uzupełnij).