Sprawdź się
Termin „fantastyka” we współczesnej Williamowi Szekspirowi Anglii był jednoznaczny z:
- brakiem realizmu.
- konfabulacją.
- wyobraźnią.
- wierzeniami ludowymi.
Wyjaśnij, jaką funkcję odgrywa duch pojawiający się w Hamlecie Williama Szekspira.
Zapoznaj się z poniższymi wypowiedziami Hamleta. Wyjaśnij, co nadaje szaleństwu bohatera znamiona fantastyczne, a co powoduje, że widz postrzega je jako realistyczne. Odwołaj się także do znajomości całego utworu.
HamletAkt V, scena 1
[...] to obłęd;
Ten atak szału za chwilę przeminie.
Wkrótce okryje go bezwładnym skrzydłem
Spokój, podobny do synogarlicy,
Której wykluły się złote pisklęta.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 64.
HamletAkt V, scena 2
Wszyscy tu wiedzą – sam pewnie słyszałeś –
O moim ciężkim rozstroju nerwowym.
[...]
Czy zatem Hamlet skrzywdził Laertesa?
Nie, to nie Hamlet. Hamlet nie był sobą:
Jeśli w tym stanie wyrządził ci krzywdę,
Winne jest jego inne „ja”, nie Hamlet.
A więc sam obłęd jest tu winowajcą.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 66.
HamletAkt V, scena 1
...Kochałem
Ofelię. Niechaj czterdzieści tysięcy
Braci połączy serca – suma uczuć
Wciąż będzie mniejsza od mojej miłości.
Cóż ty chcesz dla niej zrobić?Chcesz płakać? bić się? Targać ciało w strzępy?
Pościć? pić ocet? łykać krokodyle?
Zrobię to samo. Przyszedłeś tu skomleć?
Skokiem do grobu, pokazać, żeś lepszy?
Daj się pogrzebać żywcem razem z nią –
Ja też to zrobię.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 64.
Fantastyka | Realizm |
W swoim wykładzie Mirosław Kocur podkreśla, że dyskusja na temat kategorii fantastyki i realizmu w Hamlecie jest złożona, ponieważ pomiędzy czasami elżbietańskimi a współczesnością nastąpiła istotna zmiana w sposobie postrzegania tego, co fantastyczne i realne. Wybierz spośród podanych motywów pojawiających się w Hamlecie ten, który potwierdza słuszność słów profesora:
- motyw ducha ukazującego się Hamletowi.
- szaleństwo Ofelii.
- motyw zemsty.
- przedstawienie odegrane na królewskim dworze.
Zapoznaj się ze słownikową definicją makiawelizmu. Oceń, czy króla Klaudiusza można określić mianem makiawelisty. Wyjaśnij, w jaki sposób ukazanie tej postaci wpływa na realizm Hamleta, biorąc pod uwagę epokę, w której rozgrywa się akcja utworu. Uzasadnij swoją odpowiedź, formułując dwa argumenty.
Makiawelizm
«koncepcja polityczna zalecająca stosowanie zasady „cel uświęca środki”»
«postawa charakteryzująca się cynizmem i brakiem skrupułów w dążeniu
do celu»
[Słownik terminów obcych, red. Władysław Kopaliński, Kraków 1996, s. 243]
HamletAkt pierwszy, scena II
KRÓL
Jakkolwiek świeżo tkwi w naszej pamięci
Zgon kochanego, drogiego naszego
Brata Hamleta, jakkolwiek by przeto
Sercu naszemu godziło się w ciężkim
Żalu pogrążyć, a całemu państwu
Zawrzeć się w jeden fałd kiru, o tyle
Jednak rozwaga czyni gwałt naturze,
Że pomnąc o nim nie zapominamy
O sobie samych. Dlatego – z zatrutą,
Że tak powiemy, od smutku radością,
Z pogodą w jednym, a łzą w drugim oku,
Z bukietem w ręku, a jękiem na ustach,
Na równi ważąc wesele i boleść –
Połączyliśmy się małżeńskim węzłem
Z tą niegdyś siostrą naszą, a następnie
Dziedziczką tego wojennego państwa.
Co wszakże czyniąc, nie postąpiliśmy
Wbrew światlejszemu waszemu uznaniu,
Które swobodnie objawione dało
Temu krokowi sankcje. Dzięki za to. –
A teraz wiedzcie, że młody Fortynbras,
Czyli to naszą lekceważąc wartość,
Czyli to sądząc, że z śmiercią drogiego
Brata naszego w królestwie tym znajdzie
Nieład i bezrząd, i na tym jedynie
Budując płonną nadzieję korzyści,
Nie zaniedbuje naglić nas przez posłów
O zwrot tych krain, które prawomocnie,
Za sprawą świętej pamięci Hamleta,
Brata naszego, z rąk jego rodzica
Przeszły na własność Danii. Tyle o nim.
Terazże o nas i o celu, w jakim
Tu się zeszliśmy. Wzywamy tym pismem
Stryja młodego Fortynbrasa, dzisiaj
Króla Norwegii, który, z sił opadły,
Obłożnie chory, może i nie słyszał
O tych zabiegach swojego synowca,
Aby powstrzymał go od dalszych kroków
W tej sprawie, aby mu wzbronił zbierania
Wojsk i zaciągów złożonych wszak z jego
Wiernych poddanych. Wam zaś, Korneliuszu
I Woltymandzie, poruczamy zanieść
To pismo, łącznie z pozdrowieniem naszym,
Władcy Norwegii, nie upoważniając
Was do wchodzenia z nim w nic więcej nad to,
Co treść powyższych słów naszych zakreśla.
Bywajcie nam więc zdrowi i niech pośpiech
Chwali gorliwość waszą.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 16.
Zapoznaj się z fragmentem rozprawy Stanisława Helsztyńskiego dotyczącej realiów epoki Szekspira utrwalonych w Hamlecie, a następnie przeczytaj fragment wypowiedzi Gertrudy, która opowiada o śmierci Ofelii. Wyjaśnij, w jaki sposób fantastyka i realizm korespondują ze sobą w tej scenie.
Wstęp[...] przy kreśleniu losów Ofelii spontanicznie weszło makabryczne wspomnienie z chłopięcych lat poety z okresu jeszcze stratfordzkiego, z roku 1579, kiedy razem z mieszkańcami swego rodzinnego miasteczka Szekspir przeżywał sensację spowodowaną samobójstwem swojej towarzyszki młodości, Katarzyny Hamnet, która po opuszczeniu jej przez narzeczonego utopiła się w rzece Avon w miejscu, gdzie rosła stara wierzba. Nawet rozmowa grabarzy to jakby wyciąg z protokołu, w którym świadkowie ostatnich chwil dziewczyny wypowiadali swoje zdanie o samobójcach i o prawie do kościelnego pogrzebu, którego rodzina Hamnetów domagała się, tłumacząc śmierć Katarzyny nieszczęśliwym wypadkiem.
Źródło: Stanisław Helsztyński, Wstęp, [w:] William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 29.
HamletAkt IV, scena 7
GERTRUDA
Jedna jest wierzba na brzegu strumienia
Jej siwe liście drżą w zwierciadle wody
Tam się to stało. Ofelia splatała
Dziwne girlandy z pokrzyw i stokrotek
[...]
Kiedy się wspięła na poziomy konar
Aby zawiesić na nim taki wieniec
Z chwastów – zdradliwa gałąź nagle pęka,
A ona, razem z naręczami kwiecia,
Spada w płaczący nurt. Jej rozpostarta
Na wodzie suknia, jak ogon syreny,
Utrzymywała się jeszcze przez jakiś
Czas na powierzchni, a ona nuciła
Urywki starych piosenek, jak gdyby
Nie czuła grozy swego położenia,
Lub jakby woda była jej żywiołem.
Lecz wreszcie suknia, nasiąkła wilgocią,
Ucina słodki śpiew, ciągnąc nieszczęsną
Na dno, w mulistą śmierć.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 39.
W scenie II aktu trzeciego Hamlet zwraca się do Pierwszego Aktora w następujący sposób:
HamletA nade wszystko bacz, abyś nie pogwałcił proporcji życiowych. Bo takie zniekształcenie sprzeczne jest z celem teatru, którego zadaniem, jak pierwej, tak i teraz, było i jest: stale przyświecać stosownym wzorem, upostaciować trafnie cnotę i hańbę oraz aktualizować epokę i ducha czasu w konkretnym obrazie.
Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. W. Tarnawski, Wrocław 1955, s. 36.
Wyjaśnij, w jaki sposób słowa te korespondują z zakończeniem oraz wymową całego dramatu Williama Szekspira.
Postać Hamleta fascynuje czytelników od wieków – jedni widzą w nim renesansowego idealistę, inni tchórza bojącego się wziąć na siebie odpowiedzialność. W jaki sposób oceniasz psychologiczny realizm Szekspirowskiego bohatera? Formułując pisemną odpowiedź, weź pod uwagę ideały renesansowe.