Sprawdź wiedzę z okresu przedklasycznego i klasycznego
Ważne daty
1732–1809 – lata życia Józefa Haydna
1738 – wydanie Essercizi per gravicembalo Domenico Scarlattiego
1756–1791 – lata życia Wolfganga Amadeusza Mozarta
1762 – prapremiera Orfeusza i Eurydyki Christopha Willibalda Glucka w Wiedniu
1770–1827 – lata życia Ludwiga van Beethovena
ok. 1770 – początek symfonii z nurtu burzy i naporu u Haydna
1774 – konflikt gluckistów z puccinistami
1787 – premiera opery Don Giovanni Mozarta
1788 – powstają 3 ostatnie Symfonie (Es‑dur, g‑moll i C‑dur) Mozarta
1791 – prapremiera Czarodziejskiego fletu Mozarta
1800 – prapremiera I Symfonii C‑dur oraz I Koncertu fortepianowego C‑dur Beethovena
1805 – opera Fidelio Beethovena
1808 – prapremiera m. in. V i VI Symfonii Beethovena
1811 – powstaje VII i VIII Symfonia Beethovena
1822 – Beethoven komponuje swoją ostatnią sonatę (Sonata c‑moll op. 111)
1824 – premiera IX Symfonii d‑moll op. 125 Beethovena
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
6. Klasycyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki:
a) okres przedklasyczny i jego reprezentantów (klawesyniści francuscy, Christoph Willibald Gluck),
b) szkoła mannheimska i jej wpływ na powstanie klasycyzmu,
c) opisuje styl galant,
g) twórczość i działalność klasyków wiedeńskich;
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
a) części cyklu sonatowego (w tym allegro sonatowe),
b) formy oparte na cyklu sonatowym: sonata klasyczna, symfonia, koncert solowy, muzyka kameralna;
4) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów (Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven);
6) zna pojęcia: styl galant, homofonia, klasycy wiedeńscy, elementy allegra sonatowego (dualizm tematyczny, ekspozycja, przetworzenie, repryza), kadencja wirtuozowska.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
2) nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji uzasadniając swoją wypowiedź;
3) zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
wymieniać kompozytorów klasycystycznych;
stosować właściwą terminologię muzyczną;
opisywać barokowe i klasycystyczne formy muzyczne;
definiować pojęcia: fugatofugato, hybryda formalnahybryda formalna.
Sprawdzian wiedzy
Zapoznaj się z krótkimi notami biograficznymi klasyków wiedeńskich, a następnie odpowiedz na pytania.
1. Józef Haydn (1732-1809), klasyk wiedeński, autor ponad stu symfonii. W latach 1760-1770 tworzył w stylu Sturm und Drang.
2. Jednym z ważniejszych wydarzeń w życiu Haydna, było otrzymanie posady nadwornego kompozytora i wicekapelmistrza na dworze węgierskiej rodziny arystokratycznej - Esterházych. W 1772 roku powstała 45 Symfonia fis‑moll Pożegnalna, która, obok 44 Symfonii e‑moll Żałobnej i 49 Symfonii f‑moll La passione, należy do najpopularniejszych symfonii Haydna z nurtu Sturm und Drang.
Legenda głosi, że Pożegnalna powstała jako próba wywarcia przez kompozytora subtelnego wpływu na księciu Esterhazym, który nie chciał udzielić urlopu muzykom grającym w nadwornej orkiestrze. To tłumaczy niezwykły zabieg zastosowany przez Haydna w ostatniej części symfonii, polegający na stopniowej redukcji instrumentów uczestniczących w przebiegu muzycznym. Ostatecznie prowadzi to do zamknięcia utworu przez jedynie dwóch skrzypków grających interwał seksty.
1. Wolfgang Amadeusz Mozart (1756-1791), klasyk wiedeński. Autor około pięćdziesięciu symfonii.
2. Jednym z najważniejszych dzieł Mozarta jest 41 Symfonia C-dur KV551 Jowiszowa, która powstała w 1788 roku. Nazwa Jowiszowa została użyta przez skrzypka Johanna Petera Salomona.
Warto nadmienić, że opery Mozarta nadal cieszą się ogromną popularnością. Mozart współpracował ze znanymi libercistami, między innymi z Lorenzo da Ponte, który napisał libretta do Wesela Figara, Don Giovanniego i Cosi fan tutte.
1. Ludwig van Beethoven (1770-1827), niemiecki kompozytor, zaliczany do klasyków wiedeńskich. Twórca najmniejszej ilości symfonii (dziewięciu), każda bardzo ważna dla historii muzyki. Uważany za prekursora muzyki absolutnej i programowej.
2. Beethoven napisał III Symfonię Es-dur Eroica op.55, która pierwotnie miała być dedykowana Napoleonowi, jednak po jego koronacji porzucił ten pomysł.
Beethoven napisał także jedną operę Fidelio (1805), jednak nie została ciepło przyjęta przez publiczność.
Beethoven znany był z tego, że lubił nadawać niespotykane tytuły swoim dziełom, i tak oto w ten sposób mamy: Elegie auf den Tod eines Pudels (Elegia na śmierć pudla) lub Rondo G‑dur op. 129 Die Wut über den verlorenen Groschen (Złość z powodu zgubionego grosza).
1. Który z kompozytorów może się poszczycić największą ilością symfonii. Podaj nazwisko kompozytora, oraz liczbę symfonii.
2. Kto napisał III Symfonię Es- dur? Komu miała zostać zadedykowana?
3. Który z kompozytorów współpracował ze znanymi libercistami, między innymi z Lorenzo da Ponte? Wymień dwa libretta przy których pracował ten artysta.
Wskaż kompozytorów zaliczanych do klasyków wiedeńskich.
- ilustracja przedstawia postać kompozytora
- ilustracja przedstawia postać kompozytora
- ilustracja przedstawia postać kompozytora
- ilustracja przedstawia postać kompozytora
Wyjaśnij, jaką rolę odegrał Christoph Willibald Gluck w reformie opery.
Wskaż zdania, które mówią prawdę o Domenico Scarlattim.
- Jego utwory klawesynowe stanowią prototyp sonaty klasycznej.
- Należy do grupy klawesynistów francuskich.
- W swoich Essercizi odchodzi od polifonii na rzecz homofonii.
Posłuchaj fragmentu utworu Eine kleine Nachtmusik Mozarta.
Wskaż czym jest to dzieło.
- symfonią
- serenadą
- sonatą
- wariacjami
Do każdego przykładu muzycznego przyporządkuj kompozytora.
| Ludwig van Beethoven | |
| Józef Haydn | |
| Wolfgang Amadeusz Mozart |
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Wysłuchaj ponownie przykładów muzycznych i dopasuj do nich tytuły.
| Sonata c-moll Patetyczna op. 13 cz. II | |
| Kwartet smyczkowy C-dur Cesarski cz. III | |
| Aria szampańska z opery Don Giovanni |
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Wskaż, które z poniższych twierdzeń dotyczące szkoły Mannheimskiej są prawdziwe.
- Szkoła mannheimska uznawana jest za kolebkę nowożytnej instrumentacji.
- Podstawą orkiestry mannheimskiej były instrumenty dęte, które były dobarwiane przez instrumenty smyczkowe.
- Zamiast crescenda oraz diminuenda stosowali dynamikę tarasową.
- Szkoła mannheimska w znacznym stopniu przyczyniła się do powstania symfonii klasycznej.
- Mannheimczycy zaczęli szczegółowo zaznaczać artykulację w partyturze.
Z poniżej wymienionych wybierz te cechy, które pasują do reformy operowej Christopha Willibalda Glucka.
- Uwertura zarysowywała nastrój oraz treść opery.
- Opera nie nawiązuje do teatru antycznego.
- Ograniczenie ornamentacji w wokalnych fragmentach solowych.
- Stosował recytatyw secco zamiast accompagnato.
- Muzyka miała podkreślać treść akcji.
- Dominuje popisowość w ariach.
Posłuchaj fragmentu utworu Ludwiga van Beethovena. Następnie wybierz formę, jaką reprezentuje przykład.
- rondo sonatowe
- allegro sonatowe
- ABA
- wariacje
Przyjrzyj się poniższej ilustracji interaktywnej, która przedstawia postać Ptasznika z opery Czarodziejski flet.
1. Prezentowana postać to ptasznik występujący w Czarodziejskim flecie. Jest to bohater komiczny, tchórzliwy, lecz także bardzo ludzki. Jego atrybutem jest fletnia Pana, a w późniejszej części opery także magiczne dzwoneczki.
Uzupełnij informacje o operze Czarodziejski flet
Imię i nazwisko autora: ................................................
Imię przedstawionego bohatera (ptasznika): ................
Rodzaj opery: ..................
1. polonez, 2. nokturn, 3. menuet, 4. forma sonatowa, 5. forma ABA, 6. passacaglia, 7. rondo sonatowe, 8. ballada, 9. walc, 10. chaconne
1. polonez, 2. nokturn, 3. menuet, 4. forma sonatowa, 5. forma ABA, 6. passacaglia, 7. rondo sonatowe, 8. ballada, 9. walc, 10. chaconne
1. polonez, 2. nokturn, 3. menuet, 4. forma sonatowa, 5. forma ABA, 6. passacaglia, 7. rondo sonatowe, 8. ballada, 9. walc, 10. chaconne
Z podanych form i gatunków muzycznych, wybierz te, z których mógł składać się typowy, czteroczęściowy cykl sonatowy.
passacaglia, menuet, rondo sonatowe, forma sonatowa, forma ABA, walc, nokturn, chaconne, polonez, ballada
............................
............................
............................
............................
Wskaż, gdzie mógł występować cykl sonatowy.
- koncert instrumentalny
- sonata da camera
- sonatina
- symfonia
Słownik pojęć
w tłum. Ćwiczenia na klawesyn; zbiór 555 jednoczęściowych utworów poruszających różne aspekty techniczne gry na instrumencie; stanowią one prototyp sonaty klasycznej z powodu homofonicznego charakteru utworów, wykorzystania kontrastujących motywów (często dwóch) oraz wydzielenia ekspozycji, przetworzenia i repryzy; współcześnie nazywane sonatami.
używane w utworach homofonicznych; fragment utworu napisany w polifonii imitacyjnej, przypominającej fugę.
połączenie cech przynajmniej dwóch różnych form w jednym utworze, np. formy sonatowej z wariacjami.
z niem. burza i napór; nazwa nurtu od dramatu Friedriecha Maximiliana Klingera o tym samym tytule; w sztuce głównie dominuje w latach 60. I 70. XVIII w.; emocje stały w centrum zainteresowań twórców; człowiek jest siedliskiem uczuć, a nie harmonii; sztuka miała wzburzać emocje u odbiorcy; muzyka z tego nurtu cechowała się nagłymi: pauzami, akcentami, zmianami dynamicznymi oraz modulacjami.
Źródło: D. Gwizdalanka, Historia muzyki 2, PWM, Kraków 2006, s. 111–112.
Galeria dzieł sztuki
Biblioteka muzyczna
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór: Kwartet smyczkowy C-dur „Cesarski” cz. III, autorstwa: Józef Haydn, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór: „Aria szampańska” z opery „Don Giovanni”, autorstwa: Wolfganga Amadeusza Mozarta, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór: „Sonata c-moll „Patetyczna“ op. 13 cz. II”, autorstwa: Ludwiga van Beethovena, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Bibliografia
R. Heisinga Plotki z pięciolinii. Anegdoty o muzykach
J. Ekierta 500 zagadek muzycznych.