Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt
RKE6fs2zcimoe1
Na ilustracji niebieska grafika przedstawiająca zakończenie nauki w szkole. Niebieskie kontury postaci trzymają w dłoniach zwinięte w rulon dokumenty i wyrzucają w górę birety. Temat lekcji: Sprawdzian wiedzy część czwarta. Tańce i folklor różnych narodów.

Sprawdzian wiedzy cz. 3. – Elementy muzyki i notacja muzyczna

Źródło: online-skills.

Ważne daty

IX wiek – najdawniejsze zabytki notacji chorałowej

początek wieku XI – działalność Guido z Arezzo, który zreformował notację muzyczną

od XVII wieku – rozwój klasycznej notacji muzycznej w systemie dur‑moll

od II połowy XX wieku – rozwój współczesnych notacji muzycznych związanych z nowymi technikami kompozytorskimi

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R10edxjWVRVap
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności),

3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego;

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, pauza, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;

2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).

2. Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:

1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;

2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;

4) zna podstawowe oznaczenia: metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne oraz fermatę;

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.

Nauczysz się

określać podstawowe elementy muzyki;

rozpoznawać podstawowe elementy notacji muzycznej;

różnicować wartości nut i pauz;

nazywać dźwięki gamy C - dur.

Polecenie 1
Wymień elementy dzieła muzycznego.
Wymień elementy dzieła muzycznego.
RA3WfxpTuGTvU
Ilustracja interaktywna przedstawia środek groty. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Edward Grieg, W grocie Króla Gór. Wykonawca: Halle Orchestra, sir John Barbriolli (dyrygent) oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez orkiestrę symfoniczną i chór. Nagranie rozpoczyna się groźną melodią graną w umiarkowanym tempie w niskim rejestrze. Później muzyka przyspiesza, orkiestra gra melodię coraz szybciej, w coraz większym składzie instrumentalnym. Na końcu dołącza się chór. Cały utwór jest zbudowany w ten sposób, że melodia powtarza się coraz szybciej i coraz głośniej by na końcu zabrzmieć bardzo szybko i głośno.
Grota, online-skills, CC BY 3.0 (ilustracja); Edward Grieg, „W grocie Króla gór”, online-skills, CC BY 3.0
Rgb1DQG3DLKCN
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 2
Opisz własnymi słowami definicję dynamiki i wymień jak najwięcej oznaczeń dynamiki.
Opisz własnymi słowami definicję dynamiki i wymień jak najwięcej oznaczeń dynamiki.
R1buqbhZCuJ9A
Ilustracja interaktywna przedstawia tańczącą parę. Postacie ubrane są w wieczorowe kreacje. Partnerka jest ukazana w bardzo ekspresyjnym ruchu. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Maurice Ravel, Bolero oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki.Na nagraniu początkowy fragment Bolero Maurice’a Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Po chwili dołącza się pianista, który wykonuje prosty akompaniament grając staccato. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet.
Tancerze, online-skills, CC BY 3.0 (ilustracja); Maurice Ravel, Bolero (fragment), online-skills, CC BY 3.0
R17MXUO8jW749
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3
O melice mówimy wówczas, kiedy dźwięki są melodycznie uporządkowane, ale nie są powiązane z czasem ich trwania (czyli są zapisane same wysokości dźwięków). Odpowiedz na pytanie: Jak nazywamy dźwięki zapisane na różnych wysokościach i jednocześnie powiązane z rytmem?
O melice mówimy wówczas, kiedy dźwięki są melodycznie uporządkowane, ale nie są powiązane z czasem ich trwania (czyli są zapisane same wysokości dźwięków). Odpowiedz na pytanie: Jak nazywamy dźwięki zapisane na różnych wysokościach i jednocześnie powiązane z rytmem?
R1HD8bs9zmX7M
Ilustracja przedstawia portret polskiego muzyka Krzysztofa Komedy autorstwa Zbigniewa Kresowatego. Muzyk został namalowany w odcieniach czerni i szarości za pomocą tuszu, wyjątek stanowią włosy, w których pojawiają się żółte pasma. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: "Kołysanka z filmu Dziecko Rosemary" autorstwa Krzysztofa Komedy wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki.Na nagraniu utwór w wykonaniu wokalistki i zespołu w składzie fortepian, gitara. Wokalistka śpiewa spokojną, smutną wokalizę.
Zbigniew Kresowaty, „Portret Krzysztofa Komedy”, wikimedia.org, CC BY 3.0; Krzysztof Komeda, „Kołysanka” z filmu „Dziecko Rosemary”, AMFN, CC BY 3.0
R1EkGce01H5Tl
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 4
Wymień jak najwięcej elementów notacji muzycznej, które można zapisać na pięciolinii.
Wymień jak najwięcej elementów notacji muzycznej, które można zapisać na pięciolinii.
R1OPyYC0WJgG2
Ilustracja przedstawia rozwój notacji muzycznej od dziewiątego do dwudziestego wieku. W pierwszym przykładzie litery i towarzyszące im znaczki, ptaszki. W trzynastym wieku notacja gregoriańska. Na końcu umieszczono współczesną notację. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Mily Balakierev Islamey Wykonawca Boris Bieriezowski oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dynamiczny, bardzo szybki, zaskakujący utwór zagrany na fortepianie.
Ewolucja notacji muzycznej na przestrzeni IX – XX w, zsm2.szczecin.pl, CC BY 3.0; Mily Balakirev, „Islamey”, online-skills, CC BY 3.0
R1WOtPel8JqCX
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 5
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywają się średniowieczne znaki notacji muzycznej, którymi m.in. zapisywano melodie chorału gregoriańskiego?
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywają się średniowieczne znaki notacji muzycznej, którymi m.in. zapisywano melodie chorału gregoriańskiego?
R1LhUsm3gJ9QA
Na ilustracji zapis chorału gregoriańskiego. Na pięciolinii zamiast nut umieszczono kwadraciki wskazujące kierunek melodii. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Utwór: Alma Redemptoris Mater wykonawca: Chœur des Pères du Saint-Esprit de Chevilly oraz odtwarza się muzyka. Na nagraniu chorał gregoriański, wykonany a cappella, przez mężczyzn, po łacinie. Melodia jest spokojna, modlitewna.
Fragment zapisu nutowego „Alma Redemptoris Mater", sanctamissa.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); „Alma Redemptoris Mater", online-skills, CC BY 3.0
R1EaXJZfBpCHH
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
mf422c9e45b8592d9_0000000000045
RaricaFKobu6i
Ćwiczenie 1
Wskaż wszystkie elementy dzieła muzycznego. Możliwe odpowiedzi: 1. melodyka, 2. rytmika, 3. harmonika, 4. kolorystyka, 5. dynamika, 6. artykulacja, 7. agogika, 8. frazowanie, 9. struktura formalna, 10. instrumenty, 11. kompozytor, 12. koncertmistrz, 13. partytura

Wskaż wszystkie elementy dzieła muzycznego.

  • melodyka
  • rytmika
  • harmonika
  • kolorystyka
  • dynamika
  • artykulacja
  • agogika
  • frazowanie
  • struktura formalna
  • instrumenty
  • kompozytor
  • koncertmistrz
  • partytura
R1cuS203uOzpd
Ćwiczenie 2
Dobierz w pary oznaczenia dynamiczne i ich skróty oraz nazwy polskie. pianissimo - pp Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno piano - p  Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno mezzo piano - mp Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno mezzo forte - mf Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno forte - f  Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno fortissimo - ff Możliwe odpowiedzi: 1. cicho, 2. bardzo cicho, 3. głośno, 4. na wpół (średnio) cicho, 5. bardzo głośno, 6. prawie głośno

Dobierz w pary oznaczenia dynamiczne i ich skróty oraz nazwy polskie.

głośno, dość głośno, dość cicho, cicho, bardzo głośno, bardzo cicho

pianissimo - pp  
piano - p   
mezzo piano - mp  
mezzo forte - mf  
forte - f   
fortissimo - ff  
R1FxZFYF6QVVa
Ćwiczenie 3
Dobierz w pary oznaczenia tempa oraz nazwy polskie. largo Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku lento Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku andante Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku moderato Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku allegro Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku vivo Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku presto Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku prestissimo Możliwe odpowiedzi: 1. bardzo szybko, 2. umiarkowanie, 3. szybko, 4. szeroko, bardzo powoli, 5. żywo, 6. powoli, wolno, 7. prędko, ruchliwie, wesoło, 8. z wolna, w ruchu spokojnego kroku

Dobierz w pary oznaczenia tempa oraz nazwy polskie.

szeroko, bardzo powoli, żywo, bardzo szybko, umiarkowanie, powoli, wolno, z wolna, w ruchu spokojnego kroku, szybko, prędko, ruchliwie, wesoło

largo  
lento  
andante  
moderato  
allegro  
vivo  
presto  
prestissimo  
R1AmGutbHQO1a
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Co oznacza skrót accel. ?

Stopniowe przyspieszanie tempa, zapisywane za pomocą skrótu „accel.”, nazywane jest w muzyce .......................

RIKgD2s8xOb8o
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Ile ćwierćnut mieści się w całej nucie? Możliwe odpowiedzi: A. 4, B. 3, C. 2, D. 8;

Ile ćwierćnut mieści się w całej nucie?

  • 4
  • 3
  • 2
  • 8
R13iJkl5ize1z
Ćwiczenie 6
Wymień znane Ci klucze muzyczne.

Wskaż notację za pomocą, której zapisywano melodie chorału gregoriańskiego.

  • Notacja 1
  • Notacja 2
  • Notacja 3
  • Notacja 4
Ri9xOgmEZq5XX
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się znak graficzny, który określa ciszę w muzyce?

Uzupełnij zdanie.

neuma, klucz wiolinowy, pauza, repetycja

Znak graficzny, który określa ciszę w muzyce to ...............................

R1WI8as6WFB6b
Ćwiczenie 8
Wskaż właściwą odpowiedź: Jak nazywają się znaki służące do podwyższania lub obniżania dźwięku? Możliwe odpowiedzi: 1. Znaki chromatyczne, 2. Znaki diatoniczne, 3. Znaki enharmoniczne, 4. Znaki agogiczne

Jak nazywają się znaki służące do podwyższania lub obniżania dźwięku?

  • Znaki chromatyczne
  • Znaki diatoniczne
  • Znaki enharmoniczne
  • Znaki agogiczne
R4hXbFfRnxasN
Ćwiczenie 9
Dobierz w pary nazwy literowe i sylabowe gamy C-dur. c Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa d  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa e  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa f  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa g  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa a  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa h  Możliwe odpowiedzi: 1. la, 2. si, 3. do, 4. re, 5. sol, 6. mi, 7. fa

Dobierz w pary nazwy literowe i sylabowe gamy C-dur.

si, la, fa, sol, do, re, mi

c  
d   
e   
f   
g   
a   
h   

Słownik pojęć

Chorał gregoriański
Chorał gregoriański

chorał rzymski, jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.; ich kodyfikację przypisuje się papieżowi Grzegorzowi I (stąd nazwa, VI w.); Chorał gregoriański opiera się na skalach modalnych; rozróżnia się 2 rodzaje śpiewów chorału gregoriańskiego: 1) śpiewną recytację, zwaną accentus, na jednym lub kilku dźwiękach, np. psalmów, Ewangelii; 2) śpiew właściwy, zwany concentus, bardziej sylabiczny lub melizmatyczny, np. w częściach stałych i zmiennych mszy, w antyfonach, hymnach; chorał gregoriański może być wykonywany solo lub chóralnie, także w sposób responsorialny (chór i solista na przemian) lub antyfonalny (2 chóry na przemian).

Dynamika
Dynamika

dział muzyki zajmujący się zmianami w natężeniu dźwięku.

Melika
Melika

element melodii dotyczący doboru wysokości dźwięków.

Pięciolinia
Pięciolinia

zespół 5 równoległych poziomych linii, liczonych od najniższej, na których lub między którymi są stawiane znaki notacji muz. (nuty, pauzy).

Rytm
Rytm

jeden z podstawowych elementów dzieła muzycznego, regulujący jego przebieg w czasie.

Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/

Biblioteka muzyczna

RA3WfxpTuGTvU
Ilustracja interaktywna przedstawia środek groty. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Edward Grieg, W grocie Króla Gór. Wykonawca: Halle Orchestra, sir John Barbriolli (dyrygent) oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez orkiestrę symfoniczną i chór. Nagranie rozpoczyna się groźną melodią graną w umiarkowanym tempie w niskim rejestrze. Później muzyka przyspiesza, orkiestra gra melodię coraz szybciej, w coraz większym składzie instrumentalnym. Na końcu dołącza się chór. Cały utwór jest zbudowany w ten sposób, że melodia powtarza się coraz szybciej i coraz głośniej by na końcu zabrzmieć bardzo szybko i głośno.
Grota, online-skills, CC BY 3.0 (ilustracja); Edward Grieg, „W grocie Króla gór”, online-skills, CC BY 3.0
R1buqbhZCuJ9A
Ilustracja interaktywna przedstawia tańczącą parę. Postacie ubrane są w wieczorowe kreacje. Partnerka jest ukazana w bardzo ekspresyjnym ruchu. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Maurice Ravel, Bolero oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki.Na nagraniu początkowy fragment Bolero Maurice’a Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Po chwili dołącza się pianista, który wykonuje prosty akompaniament grając staccato. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet.
Tancerze, online-skills, CC BY 3.0 (ilustracja); Maurice Ravel, Bolero (fragment), online-skills, CC BY 3.0
R1HD8bs9zmX7M
Ilustracja przedstawia portret polskiego muzyka Krzysztofa Komedy autorstwa Zbigniewa Kresowatego. Muzyk został namalowany w odcieniach czerni i szarości za pomocą tuszu, wyjątek stanowią włosy, w których pojawiają się żółte pasma. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: "Kołysanka z filmu Dziecko Rosemary" autorstwa Krzysztofa Komedy wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki.Na nagraniu utwór w wykonaniu wokalistki i zespołu w składzie fortepian, gitara. Wokalistka śpiewa spokojną, smutną wokalizę.
Zbigniew Kresowaty, „Portret Krzysztofa Komedy”, wikimedia.org, CC BY 3.0; Krzysztof Komeda, „Kołysanka” z filmu „Dziecko Rosemary”, AMFN, CC BY 3.0
R1OPyYC0WJgG2
Ilustracja przedstawia rozwój notacji muzycznej od dziewiątego do dwudziestego wieku. W pierwszym przykładzie litery i towarzyszące im znaczki, ptaszki. W trzynastym wieku notacja gregoriańska. Na końcu umieszczono współczesną notację. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Mily Balakierev Islamey Wykonawca Boris Bieriezowski oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dynamiczny, bardzo szybki, zaskakujący utwór zagrany na fortepianie.
Ewolucja notacji muzycznej na przestrzeni IX – XX w, zsm2.szczecin.pl, CC BY 3.0; Mily Balakirev, „Islamey”, online-skills, CC BY 3.0
R1LhUsm3gJ9QA
Na ilustracji zapis chorału gregoriańskiego. Na pięciolinii zamiast nut umieszczono kwadraciki wskazujące kierunek melodii. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Utwór: Alma Redemptoris Mater wykonawca: Chœur des Pères du Saint-Esprit de Chevilly oraz odtwarza się muzyka. Na nagraniu chorał gregoriański, wykonany a cappella, przez mężczyzn, po łacinie. Melodia jest spokojna, modlitewna.
Fragment zapisu nutowego „Alma Redemptoris Mater", sanctamissa.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); „Alma Redemptoris Mater", online-skills, CC BY 3.0

Bibliografia

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986.