Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Rz29Mq3INmpFK
Zdjęcie przedstawia dłonie. W prawej ręce trzymane jest pióro, którym pisany jest list. Tytuł lekcji: Sprawdzian wiedzy z zakresu kultury muzycznej Starożytnych cywilizacji

Sprawdzian wiedzy z zakresu średniowiecza

Ważne daty

590‑604 – pontyfikat papieża Grzegorza Wielkiego, reformatora liturgii rzymskiej

ok. 1050 – Troparium winchesterskie

ok. 1250 - ok. 1320 – epoka Ars Antiqua

ok. 1280 – traktat Franco z Kolonii Ars cantus mensurabilis

ok. 1320 - ok.1380 – epoka Ars Nova

1322 – traktat Philippe’a de Vitry Ars nova

ok. 1325‑1397 – lata życia Francesco Landiniego

ok. 1300‑1377 – lata życia Guillaume’a de Machault

1

Scenariusz dla nauczyciela

R13yYd5uPrB5o
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

3. Średniowiecze. Uczeń:

1) charakteryzuje kulturę muzyczną wczesnego średniowiecza związaną z rozwojem chrześcijaństwa;

2) omawia chorał gregoriański;

7) wymienia i klasyfikuje średniowieczne instrumenty muzyczne (np. szałamaja, fidel, kornet, krzywuła, lira korbowa, rebek, psałterium);

8) zna kompozytorów i teoretyków średniowiecznych (Leoninus, Perotinus, Guido d’Arezzo, Philippe de Vitry, Guillaume de Machaut, Piotr z Grudziądza, Wincenty z Kielczy (Kielc), Mikołaj z Radomia);

9) wymienia zabytki polskiej i europejskiej muzyki średniowiecznej (BogurodzicaBogurodzicaBogurodzica, Gaude Mater Polonia, Chwała Tobie, Gospodzinie i in.).

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.

Nauczysz się

sprawdzać swoją wiedzę z zakresu muzyki średniowiecza, ze szczególnym uwzględnieniem form i gatunków;

wymieniać nazwy najważniejszych instrumentów używanych w średniowieczu;

wyjaśniać pojęcia: chorał gregoriański,Chorał gregoriańskichorał gregoriański, madrygałMadrygałmadrygał, notacja muzycznaNotacja muzycznanotacja muzyczna.

Przypomnienie wiadomości o wybranych instrumentach

RsGHqgBuo8Xzn
Ilustracja interaktywna przedstawia rebec jest to instrument smyczkowy pochodzenia arabskiego lub bizantyjskiego, o owalnym pudle rezonansowym w kształcie gruszki, posiadający trzy struny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Instrument smyczkowy pochodzenia arabskiego, spokrewniony z lutnią. Posiadał od 3 do 15 strun, zwykle pobudzanych do drgania za pomocą smyczka. Jego korpus zwieńczony był krótką szyjką. Budowano go w różnych wielkościach
Rebek, online‑skills, CC BY 3.0
R1eII9MTIwjf9
Ilustracja interaktywna przedstawia instrument muzyczny- Lirę korbową, koloru brązowego. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Instrument, w którym struny pobudzane są do drgania poprzez koło wprawiane w ruch za pomocą korbki. Struny melodyczne obsługiwano za pomocą klawiatury, skracając odpowiednio ich długość, pozostałe struny zapewniały dźwięki burdonowe, których brzmienie przywoływało na myśl najstarszy gatunek muzyki wielogłosowej – organum, stąd też przypuszczalnie wzięła się alternatywna nazwa tego instrumentu – organistrum.
Lira korbowa, muzeumetnograficzne.rzeszow.pl, CC BY 3.0
RdCiy9vaV1wmH
Ilustracja interaktywna ukazuje Psałterium. Instrument jest wykonany z drewna, jest brązowego koloru. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Instrument strunowy, posiadający płaskie pudło rezonansowe o różnym kształcie – najczęściej trapezu, trójkąta lub prostokąta. Struny pobudzane są do drgania poprzez szarpanie lub uderzanie pałeczkami.
Psałterium, online‑skills, CC BY 3.0
R15nqDoioV1Iv
Ilustracja interaktywna ukazuje zdjęcie lutni. Instrument wykonany jest z drewna i jest brązowego koloru. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Instrument strunowy szarpany pochodzenia arabskiego. Występował w odmianie krótkoszyjkowej i długoszyjkowej. Posiada główkę umieszczoną pod kątem prostym w stosunku do szyjki. W centralnym miejscu wierzchniej płyty umieszczony jest otwór rezonansowy, przysłonięty rozetką. Pudło rezonansowe od tylnej strony jest wypukłe. Instrumenty te posiadały początkowo cztery chóry, czyli pary strun, później ich liczbę zwiększano.
Lutnia, online‑skills, CC BY 3.0
RPDyDGuO91Xpy
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie ukazujące fidel. Instrument jest koloru brązowego. Fidel wykonany jest z drewna, a swoim kształtem przypomina skrzypce. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Instrument smyczkowy, posiadał od 3 do 6 strun. Był jednym z najważniejszych instrumentów średniowiecza, pełnił główną rolę melodyczną. Posiadał płaski korpus rezonansowy zwieńczony niezbyt długą szyjką. Instrument ten uważany jest za poprzednika skrzypiec.
Fidel, online‑skills, CC BY 3.0

Zadania sprawdzające wiedzę

RJF6fOE36sctS
Ćwiczenie 1
Dopasuj słowo, by dokończyć zdanie. 1. Miejscowość na południu Francji ze słynnym opactwem Saint-Martial – ważnym ośrodkiem muzycznym w XI i XII w. to: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
2. Głos (vox) wzięty z chorału gregoriańskiego w dwugłosowym organum nosi nazwę: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
3. Najwybitniejszy przedstawiciel Szkoły Notre Dame to: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
4. Autorem słynnego traktatu, którego tytuł stał się nazwą epoki obejmującej XIV w. w muzyce europejskiej był: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
5. Epoka w muzyce włoskiej, w której powstał madrygał to: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
6. Ostatnim wybitnym truwerem, zwanym Garbusem z Arras, był: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
7. Ostatnim wybitnym trubadurem był: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
8. Gatunek w Szkole Notre Dame, w którym cantus firmus nie był zaczerpnięty z chorału gregoriańskiego to: 1. CONDUCTUS, 2. ADAM DE LA HALLE, 3. LIMOGES, 4. TRECENTO, 5. PRINCIPALIS, 6. PHILIPPE DE VITRY, 7. PEROTINUS, 8. GUIRAUT RIQUIER
RwNwa4J3eLiRN
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj tytuł sekwencji do nazwy święta (uroczystości) lub wspomnienia, na które była przeznaczona. Victime paschali laudes Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Zaduszny, 2. Wielkanoc, 3. Zesłanie Ducha Świętego, 4. Boże Ciało, 5. Matki Bożej Bolesnej Dies irae Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Zaduszny, 2. Wielkanoc, 3. Zesłanie Ducha Świętego, 4. Boże Ciało, 5. Matki Bożej Bolesnej Veni Sancte Spiritus Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Zaduszny, 2. Wielkanoc, 3. Zesłanie Ducha Świętego, 4. Boże Ciało, 5. Matki Bożej Bolesnej Lauda Sion Salvatorem Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Zaduszny, 2. Wielkanoc, 3. Zesłanie Ducha Świętego, 4. Boże Ciało, 5. Matki Bożej Bolesnej Stabat Mater Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Zaduszny, 2. Wielkanoc, 3. Zesłanie Ducha Świętego, 4. Boże Ciało, 5. Matki Bożej Bolesnej
Polecenie 1

Usłyszysz fragment śpiewu Veni Sancte Spiritus. Po wysłuchaniu zrealizuj poniższe polecenie.

R1b4VAmWmlpiq
Utwór: Veni Sancte Spiritus. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

Na podstawie usłyszanego fragmentu utworu określ jego cechy. Zwróć uwagę na melodię, tempo, instrumenty, głosy, oraz typ utworu (muzyka religijna, muzyka rozrywkowa)

RW0W24yF6RO8D
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
RkgRBOYB6EPRU
Ćwiczenie 3
Wskaż te zdania, które są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. W epoce średniowiecza dominowała matematyczna koncepcja muzyki., 2. Muzyka w średniowieczu była zaliczana do sztuk wyzwolonych, wchodziła w skład trivuim., 3. W muzyce średniowiecza obecna jest symbolika liczbowa., 4. Gwidon z Arezzo przyczynił się do rozwoju notacji muzycznej., 5. Starszą od notacji cheironomicznej jest notacja diastematyczna.
Polecenie 2

Usłyszysz introit Puer natus est nobis, przeznaczony na uroczystość Narodzenia Pańskiego. Zrealizuj polecenia:

REre0uXggoCHR
Utwór: Puer natus est nobis. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym charakterem.

Wskaż rodzaj skali, w której utrzymana jest ta melodia. Wskaż w usłyszanym fragmencie charakterystyczne zwroty melodyczne, typowe dla tej skali. Zwróć uwagę na śpiew i nazwij go.

RVfRelvptsfC0
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Porównaj antyfonę z wersetem psalmowym, zwracając szczególną uwagę na relację słowa i melodii.

RrWWPT4g9C8XK
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
RKiTCvhi8QBkr
Ćwiczenie 4
W średniowieczu w wielu ośrodkach działały znakomite szkoły śpiewacze. Połącz ich nazwy z krajem, w którym obecnie leżą. Santiago de Compostella Możliwe odpowiedzi: 1. Hiszpania, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Szwajcaria Monte Cassino Możliwe odpowiedzi: 1. Hiszpania, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Szwajcaria Saint Gallen Możliwe odpowiedzi: 1. Hiszpania, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Szwajcaria Limoges Możliwe odpowiedzi: 1. Hiszpania, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Szwajcaria
Rr5521koDwVwv
Ćwiczenie 5
Scharakteryzuj instrumenty: rebek i fidel.
Polecenie 3

Wysłuchaj poniższych fragmentów utworów muzycznych, a następnie wykonaj polecenia.

RvPM3mWL8eefc
Utwór: Alleluja, Justus ut palma. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
RpCgptyEyFYkP
Utwór: Rex coeli. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym charakterem.

Dokonaj charakterystyki każdego utworu oddzielnie, wskazując m. in. sposób operowania współbrzmieniami, reguły prowadzenia głosów.

R1DrCMS23OkeG
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Dokonaj analizy porównawczej usłyszanych fragmentów, wskaż podobieństwa i różnice. Wskaż, który utwór jest późniejszy.

RUWE7CyKN1QEK
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
R1erzuH0H0Zkz
Ćwiczenie 6
Połącz w pary termin z odpowiadającą mu definicją. musica humana Możliwe odpowiedzi: 1. muzyka wokalna i instrumentalna, jedyna słyszalna przez człowieka, 2. muzyka będąca harmonią między duszą i ciałem człowieka, 3. muzyka wszechświata musica instrumentalis Możliwe odpowiedzi: 1. muzyka wokalna i instrumentalna, jedyna słyszalna przez człowieka, 2. muzyka będąca harmonią między duszą i ciałem człowieka, 3. muzyka wszechświata musica mundana Możliwe odpowiedzi: 1. muzyka wokalna i instrumentalna, jedyna słyszalna przez człowieka, 2. muzyka będąca harmonią między duszą i ciałem człowieka, 3. muzyka wszechświata
R5AuHQuNHwx0O
Ćwiczenie 7
Połącz w pary nazwę głosu w motecie trzygłosowym z jego umiejscowieniem w strukturze wielogłosowej. motetus - 1. głos najniższy, 2. głos najwyższy, 3. głos środkowy triplum - 1. głos najniższy, 2. głos najwyższy, 3. głos środkowy tenor - 1. głos najniższy, 2. głos najwyższy, 3. głos środkowy
RbmJl9XYIXHoU
Ćwiczenie 8
Wskaż główne fazy rozwoju muzyki wielogłosowej w drugim tysiącleciu.
R1JldTwGkgONY
Ćwiczenie 9
Do regionalnej odmiany chorału gregoriańskiego dopasuj miejsce, w którym on występował lub występuje. Chorał ambrozjański – 1. Toledo, 2. Mediolan, 3. Prowansja
Chorał mozarabski – 1. Toledo, 2. Mediolan, 3. Prowansja
Chorał galijski – 1. Toledo, 2. Mediolan, 3. Prowansja
Polecenie 4

Odpowiedz na pytania:

1. Wskaż, czym charakteryzował się okres Ars Nova. Wskaż jego ramy czasowe, nowe formy. Wymień przynajmniej trzech przedstawicieli tego okresu.

RbKmZrIIhtUOU
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

2. Wskaż podobieństwa i różnice między działalnością minnesingerów a meistersingerów?

R1JJrbNPvZRrV
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

3. Jakie zasługi posiada Eleonora Akwitańska, wnuczka Wilhelma IX Akwitańskiego, w obszarze liryki świeckiej średniowiecza?

R1Qp5UNz5BlIT
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
RlWjlSeiPfPLS
Ćwiczenie 10
Przyporządkuj kompozytora do tytułu. Hildegarda z Bingen Możliwe odpowiedzi: 1. Magnus Liber Organi, 2. Ordo virtutum, 3. Voderunt omnes, 4. Missa de Notre Dame Leoninus Możliwe odpowiedzi: 1. Magnus Liber Organi, 2. Ordo virtutum, 3. Voderunt omnes, 4. Missa de Notre Dame Perotinus Możliwe odpowiedzi: 1. Magnus Liber Organi, 2. Ordo virtutum, 3. Voderunt omnes, 4. Missa de Notre Dame Guillaume de Machault Możliwe odpowiedzi: 1.Magnus Liber Organi, 2. Ordo virtutum, 3. Voderunt omnes, 4. Missa de Notre Dame
Polecenie 5
Wyjaśnij pojęcia: chorał gregoriański, madrygał, notacja muzyczna.
Wyjaśnij pojęcia: chorał gregoriański, madrygał, notacja muzyczna.
R3SaILzQ8TUo5
Ćwiczenie 11
Przyporządkuj postacie do odpowiednich grup. Trubadurzy Możliwe odpowiedzi: 1. Bernard de Ventadour, 2. Reinmar von Hagenau, 3. Wolfram von Eschenbach, 4. Jaufre Rudel, 5. Marcabru, 6. Ryszard Lwie Serce, 7. Thibaut de Champagne, 8. Walter von der Vogelweide, 9. Colin Muset Truwerzy Możliwe odpowiedzi: 1. Bernard de Ventadour, 2. Reinmar von Hagenau, 3. Wolfram von Eschenbach, 4. Jaufre Rudel, 5. Marcabru, 6. Ryszard Lwie Serce, 7. Thibaut de Champagne, 8. Walter von der Vogelweide, 9. Colin Muset Minnesingerzy Możliwe odpowiedzi: 1. Bernard de Ventadour, 2. Reinmar von Hagenau, 3. Wolfram von Eschenbach, 4. Jaufre Rudel, 5. Marcabru, 6. Ryszard Lwie Serce, 7. Thibaut de Champagne, 8. Walter von der Vogelweide, 9. Colin Muset
RmxiwXuSfuwMm
Ćwiczenie 12
Opisz notację diastematyczną.
R1I7BTOSMz8Fy
Ćwiczenie 13
1. Hymn ku czci św. Stanisława to 1. Gaude Mater Polonia, 2. Bogurodzica, 3. Breve Regnum, 4. Omnia Beneficia 2. Hymn krakowskich żaków z późnego średniowiecza to 1. Gaude Mater Polonia, 2. Bogurodzica, 3. Breve Regnum, 4. Omnia Beneficia 3. Pieśń nazwana przez Jana Długosza carmen patrium to 1. Gaude Mater Polonia, 2. Bogurodzica, 3. Breve Regnum, 4. Omnia Beneficia 4. Czterogłosowy utwór zachowany w klasztorze klarysek w Starym Sączu to 1. Gaude Mater Polonia, 2. Bogurodzica, 3. Breve Regnum, 4. Omnia Beneficia
Ćwiczenie 14

Wysłuchaj jednej z najsłynniejszych pieśni okresu średniowiecza autorstwa Raimbaut de Vaqueiras i wskaż jej tytuł.

R1eYlvRi4F9uC
Utwór do zadania 14. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1NE4JGtFmk4l
Możliwe odpowiedzi: 1. Lanquam li jorn, 2. Kalenda maya, 3. Nu alrest lebe ich mir werde
Polecenie 6

Rozpoznaj zaprezentowaną na nagraniu kompozycję (kompozytor, tytuł). Wskaż ponadto, z której fazy średniowiecza ona pochodzi oraz czym charakteryzuje się jej brzmienie?

RCagUaESRZwJv
Utwór do polecenia nr 6. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
RCk18cimMaWCD
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słownik pojęć

Bogurodzica
Bogurodzica

najdawniejsza polska pieśń religijnna; powstała między XI a XIV w., najpewniej w XIII lub XIV w., jako poezja meliczna (śpiewana), związana z liturgią.

Boże Ciało
Boże Ciało

święto katol. obchodzone w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego (Zielone Święta) dla publicznego uczczenia Chrystusa w sakramencie Eucharystii.

Chorał gregoriański
Chorał gregoriański

jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.

Madrygał
Madrygał

muz. gatunek świeckiej muzyki wokalnej, uprawiany w okresie średniowiecza, renesansu i wczesnego baroku, gł. we Włoszech.

Notacja muzyczna
Notacja muzyczna

muz. system znaków graficznych umożliwiających zapisywanie i odczytywanie utworu muz., najczęściej połączone z jego wykonaniem (a vista).

Tenor
Tenor

najwyższy głos męski (także śpiewak dysponujący takim głosem); typy t. o różnej skali, barwie i dynamice: liryczny (c–c2), dram., zw. też bohaterskim (B–h1).

Truwerzy
Truwerzy

poeci‑kompozytorzy fr. z XII–XIII w., tworzący w języku północnej Francji (langue d’oïl).

Słownik pojęć opracowano na podstawie

encyklopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna