Aubiobook. Pamiętacie Idę sierpniową Małgorzaty Musierowicz? Czy ktoś kiedyś zastanowił się może, cóż takiego zainspirowało autorkę do nadania opowieści o nastolatce tytułu rodem ze starożytnego Rzymu? Akcja całej powieści toczy się w miesiącu sierpniu. Tematem są perypetia rezolutnej nastolatki a „idą marcową” nazywa się czasem krnąbrne i sprawiające kłopoty dziecko. Nawiązanie w tytule do starożytnych słynnych idów marcowych może mieć więc co najmniej 3 powody: • oryginalne imię głównej bohaterki, • nawiązanie do jej ciekawych przygód, choć nie zawsze przyjemnych, • gra słowna, polegająca na pokazaniu, że opisywany w książce wakacyjny miesiąc sierpień należał w całości do rudowłosej Idy! Kto nie czytał lub czytał jako nastolatek – zachęcam do lektury. Cofnijmy się jednak trochę w czasie i poznajmy pierwsze z wielu święto rzymskie… Idy marcowe, bo o nich mowa, było to święto środka miesiąca. „Dzięki” temu, że 15 dnia marca roku 44 p.n.e miało miejsce pamiętne zabójstwo Juliusza Cezara (czy wiecie, że otrzymał on aż 23 pchnięcia nożem, zadane przez grupę około 60 zamachowców?), Idy marcowe już nigdy nie zostaną zapomniane. Et tu Brute contra me? – miał powiedzieć umierający Juliusz Cezar. Według niektórych autorem powyższego cytatu jest William Shakespeare (w sztuce Juliusz Cezar; akt III, scena I), a same słowa w rzeczywistości z ust mordowanego Cezara nigdy nie padły. W kalendarzu rzymskim nazwą Idus nazywano więc po prostu połowę miesiąca. Nie był więc to dzień szczególnie świąteczny. W słonecznym kalendarzu juliańskim termin ten nie miał astronomicznego znaczenia. Natomiast w pierwotnym kalendarzu księżycowym mianem Idus określano dzień, po którym następuje pełnia księżyca. Dzień ten jest poświęcony bogu Jowiszowi. Początkiem stycznia Rzymianie obchodzili Compitalia. Święto trwało zazwyczaj trzy dni. Inaczej było obchodzone na wsi, a inaczej w mieście. Na wsi każdy rolnik budował na swoim polu kapliczkę, w której składał swój pług oraz drewniane lalki w takiej ilości, ilu członków liczyła sobie rodzina. Następnego dnia składano ofiarę ze zwierzęcia, aby oczyścić swoje gospodarstwo na nadchodzący rok. W mieście natomiast przewodniczący każdej insulae wznosił ołtarz na każdym skrzyżowaniu, gdzie składano ofiarę ze zwierzęcia. Ofiarą najczęściej była kura.Luperkalia natomiast było to święto religijne obchodzone 14 i 15 lutego, czyli z dniem świętego Walentego włącznie. Pierwotnie poświęcone Luperkusowi - pasterskiemu bogu plemion italskich, chroniącemu przed wilkami. Obchodzono je w jaskini Lupercal na Palatynie, gdzie według wierzeń legendarni założyciele Rzymu, bliźniacy Romulus i Remus, byli karmieni przez wilczycę. Pamiętacie posąg wilczycy z dwojgiem dzieci? Który z chłopców to Remus, a który Romulus?W owej jaskini składano ofiary, a kapłani nazywani Luperkami, ubrani tylko w skórę świeżo zabitego kozła, obiegali wzgórze Palatynu i uderzali przechodniów rzemieniami zwanymi februa, zrobionymi ze skór zwierząt ofiarnych. Szczególnie chętnie uderzeniom poddawały się bezdzietne kobiety, co miało gwarantować płodność, a innym napotkanym - oczyszczenie od zmazy i skazy minionego roku. Praktyki Luperków miały wprowadzać do organizmu ludzkiego nowy pierwiastek wzmacniający siły życiowe i twórcze! Co prawda to święto zostało zniesione przez papieży, jednak i tak przetrwało z nami do dziś najprawdopodobniej w postaci Walentynek. Liberalia natomiast były rzymskim świętem obchodzonym 17 marca, ku czci Liber Pater oraz bogini Libery. Kult boga Liber Pater był początkowo związany z końmi i zbożem, łączony był z wegetacją i płodnością natury oraz z obrzędami związanymi z produkcją wina. W późniejszym okresie Liber został utożsamiony z greckim Dionizosem. Jak obchodzono to święto? Otóż w tym dniu Rzymianie składali ofiary, odbywali procesje, śpiewali pieśni oraz wieszali maski na drzewach. Festiwal miał na celu uświetnienie symbolicznego przejścia młodzieńca w dorosłość, w wieku 15‑16 lat. W tym dniu chłopcy uroczyście zdejmowali z szyi swój amulet – bulla praetexta, wykonany ze złota lub skóry, a podarowany mu przez rodziców, aby uchronić go przed urokami. Młodzieniec składał amulet na ołtarzu wraz ze swoim włosem z głowy lub zarostu i darował go Larom – bóstwom opiekuńczym domostw i rodziny. Czas Liberaliów było to także okres swobody wypowiedzi. Cerealia z kolei to rzymskie święto ku czci bogini Cerery, obchodzone od 12 do 19 kwietnia. Święto Cerealiów było połączone z igrzyskami, które celebrowano w czasach Augusta od 12 kwietnia. Oprócz Cerery świętu patronowali Liber i Libera. Święto miało wspierać formowanie się kłosów. Z czasem do programu tygodniowych obchodów włączono przedstawienia w teatrze, a w ostatnim dniu wyścigi konne oraz wypuszczenie na arenie lisów z przywiązanymi płonącymi pochodniami. Równie wiosennym świętem były święta o jakże wdzięcznej nazwie - Floralia. To rzymskie święto ku czci bogini Flory obchodzone było od 28 kwietnia do 3 maja. Połączone było z igrzyskami i przedstawieniami scenicznymi, w których brały udział kurtyzany. Podczas święta ludzie przystrajali się kwiatami. Jakże malowniczo i wesoło musiały wyglądać ulice starożytnego Rzymu w tych dniach! Nie tylko mieszkańcy mieli swoje dni na ozdabianie się kwiatami. Podczas świąt ku czci boga opiekującego się ziarnem zgromadzonym w spichlerzach, czyli Consusa, obchodzonych 21 sierpnia i 15 grudnia, to właśnie konie, osły i muły były ozdabiane wieńcami i zwalniane od pracy! Podczas Consualiów w Circus Maximus odbywały się wyścigi konne, natomiast w jego podziemiach składano ofiary na ołtarzu Consusa, udostępnianym tylko w czasie tego święta. Wedle rzymskich podań właśnie podczas Consualiów miało dojść do porwania Sabinek.Na koniec piękna niespodzianka. Czy wiecie, skąd aż tyle wiemy o rzymskich świętach? To nie tajemnica! Publius Ovidius Naso, czyli po prostu Owidiusz, żyjący na przełomie wieków (ur. 20 marca 43 r. p.n.e. w Sulmo, zm. 17 lub 18 r. n.e. w Tomis), obok tych najbardziej rozpoznawalnych dzieł jak Ars amatoria (Sztuka kochania), Amores - Pieśni miłosne, czy też poematu epickiego Metamorfozy, jest autorem Kalendarza – Fasti, w którym w jakże dźwięcznym dystychu elegijnym opisuje święta swoich czasów. Posłuchajcie fragmentu Liber primus, wersy 523‑536: Troja - Rzym: Vícta tamén vincés evérsaque, Troía, resúrges: Óbruit hόstilés ísta ruína domόs. Urite victrices Neptunia Pergama flamma! num minus hic toto est altior orbe cinis? Iam pius Aeneas sacra et, sacra altera, patrem Adferet: Iliacos accipe, Vesta, deos. Tempus erit, cum vos orbemque tuebitur idem, Et fient ipso sacra colente deo: Et penes Augustos patriae tutela manebit. Hanc fas imperii frena tenere domum. Inde nepos natusque dei, licet ipse recuset, Pondera caelesti mente paterna Feret. Utque ego perpetuis olim sacrabor in aris, Sic Augusta novum Iulia numen erit.

Słownik łacińsko-polski.