Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Ro1A9hxgpaJ8Q1

Sylwetki artystyczne oraz twórczość polskich kompozytorek XX i XXI wieku.

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

1909‑1969 – lata życia Grażyny Bacewicz

1956 – pierwsza edycja festiwalu Warszawska Jesień

1961 – rok urodzenia Hanny Kulenty

1978 – rok urodzenia Agaty Zubel

m3f560d1758ee339f_0000000000020
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RlM1int4TWodw1
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online skills, cc0.
m3f560d1758ee339f_0000000000023

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:

4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz, Witold Lutosławski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Baird, Kazimierz Serocki, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki, Eugeniusz Knapik, Aleksander Lasoń, Andrzej Krzanowski, Paweł Szymański, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn, Agata Zubel i in.;

6) zna pojęcia: pokolenie 1933, pokolenie 1951/pokolenie Stalowej Woli, festiwal Warszawska Jesień, festiwal Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli; potrafi wskazać kompozytorów polskich tworzących obecnie, korzystając z pomocy internetu.

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

3) zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;

4) dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:

a) elementy muzyki,

b) podstawowe techniki kompozytorskie,

c) cechy stylów muzycznych,

d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój,

e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.,

5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;

2) przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej, np. dyrygent, leader zespołu, koncertmistrz, reżyser spektaklu muzyczno‑teatralnego, kompozytor, wykonawca, wirtuoz, primadonna, primabalerina, performer, klezmer, muzykant, pieśniarz;

3) interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.

m3f560d1758ee339f_0000000000029
Nauczysz się

przyporządkowywać dzieła do autorów;

charakteryzować rolę kompozytorek polskich w muzyce współczesnej;

wskazywać osiągnięcia kompozytorek;

określać charakter ich twórczości.

m3f560d1758ee339f_0000000000040

Dlaczego nie było wielkich kompozytorek?

Kompozytorami większości znanych utworów są mężczyźni. Mniejsza popularność kobiet-kompozytorekKompozytorkompozytorek wynikała w przeszłości z braku dostępu do edukacji muzycznej, a często nawet z wykluczenia ich z muzycznego życia. Starożytne dramy nie uwzględniały w ogóle ról przeznaczonych dla kobiet. Również przychylne nie było średniowiecze, w którym zakazano im śpiewu. Wszelkie próby twórczości żeńskiej nie były akceptowane przez społeczeństwo – zawód kompozytora kojarzono wyłącznie jako męski. Pojawiły się jednak postacie tak wyjątkowe jak: Hildegarda z Bingen, Francesca Caccini, czy Maria Szymanowska, które dzięki swojemu talentowi zdołały przebić się do zmaskulinizowanego muzycznego świata. W XIX wieku działania emancypacyjne dawały większe uprawnienia, które w wieku XX, zapewne po części za sprawą ruchów feministycznych zapewniły swobodę artystyczną i otworzyły kobietom drogę do rozwoju i możliwość muzycznej kariery.

RIohNgWlGHoc0
Utwór Ave generosa autorstwa Hildegardy z Bingen. Kompozycja jest jednogłosowa, monofoniczna z łacińskim tekstem wykonywana na zmianę przez głos żeński solo i głosy męskie. W połowie utworu dołączają organy i pojawia się wielogłosowość Tempo umiarkowane, a charakter religijny, mistyczny i ascetyczny.
R1agfo2bFWNOt
Utwór Francesci Caccini: Lasciatemi Qui Solo, w wykonaniu Marii Cristiny Kiehr, Jeana-Marca Aymes oraz Concerto Soave. Utwór pochodzi z albumu: Il Canto delle Dame: Compositrices du Seicento. Tempo jest wolne, charakter tkliwy, melancholijny, tęskny, emocjonalny. Partię solową wykonuje głos kobiecy.
R190AQkfyA0Wl
Utwór Nocturne B-dur autorstwa Marii Szymanowskiej w wykonaniu Roberto Piana. Jest to utwór fortepianowy, w tempie umiarkowanym. Charakter utworu skłania do refleksji i zadumy. Momentami charakter jest taneczny.
m3f560d1758ee339f_0000000000047

Grażyna Bacewicz – kobieta o wielkim talencie

Grażyna Bacewicz jest cenioną kompozytorką i skrzypaczką, a jej muzyczny talent dostrzegli nawet tacy dyrygenci jak Constantin Silvestri czy Hermann Abendroth. Przez kilka lat uczyła w Konserwatorium Muzycznym w Łodzi, jednak w 1953 zrezygnowała z pedagogiki na rzecz komponowania. W latach 1955‑1957 była wiceprezesem Związku Kompozytorów Polskich. Od 1966 pełniła funkcję profesora kompozycji na warszawskiej PWSM. Jako autorytet w swojej dziedzinie, często zasiadała w jury polskich i międzynarodowych konkursów. Przez całe życie pisała zróżnicowane utwory muzyczne: od miniatur solowych, poprzez symfonieSymfoniasymfonie, koncertyKoncertkoncerty, aż po baletyBaletbaletyoperyOperaopery radiowe. Początkowo inspirowała się muzyką Karola Szymanowskiego, jednak w późniejszym okresie jej styl nawiązywał do nurtu neoklasycystycznegoNeoklasycyzmneoklasycystycznego. Nazywana jest najwybitniejszą polską kompozytorką.

RCPGNoVItryk2
Ilustracja interaktywna przedstawiająca czarno-białą fotografię Grażyny Bacewicz. Kobieta pozuje na stojąco i opiera się jedną ręką o mebel stojący przy ścianie. Jest ubrana w ciemną koszulę oraz spódnicę. Kobieta ma krótkie czarne włosy i patrzy w prawą stronę. Za kobietą są widoczne zdobienia na ścianach. Po kliknięciu kursorem myszy na ilustrację zostanie wyświetlona informacja.
Fotografia Grażyny Bacewicz, wikimedia.org, domena publiczna
m3f560d1758ee339f_0000000000051
RiYAwvFTibG67
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajduje się tablica upamiętniająca miejsce zamieszkania Grażyny Bacewicz. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny Grażyny Bacewicz „Koncert na orkiestrę smyczkową”. Utwór wykonuje Orkiestra Kameralna Polskiego Radia "Amadeus" pod dyrekcją Agnieszki Duczmal. Utwór ma szybkie tempo, jest bardzo dynamiczny, momentami wywołuje wrażenie grozy. Słyszalna zróżnicowana artykulacja potęgująca emocjonalność kompozycji. Dynamika forte.
Grażyna Bacewicz, Koncert na orkiestrę smyczkową, 1948, online-skills, CC BY 3.0
m3f560d1758ee339f_0000000000058

Hanna Kulenty – młoda kompozytorka z wieloma sukcesami

Hanna Kulenty to uznana kompozytorka, często zapraszana jako wykładowca na wiele wydarzeń muzycznych o światowej randze. Na swoim kocie ma wiele sukcesów, m.in. II nagrodę na Europejskim Konkursie Młodych Kompozytorów w Amsterdamie, II nagrodę na Konkursie Młodych Kompozytorów Związku Kompozytorów Polskich, Nagrodę Artystyczną Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego. Była także czterokrotną laureatką Konkursu Kompozytorskiego Warszawskiego Oddziału Związku Kompozytorów Polskich. Jej kompozycje wykonywane są na całym świecie, a składają się na nie liczne utwory orkiestrowe, kameralne, a nawet opery i muzyka elektroakustyczna.

RouwRyCBeTi96
Ilustracja interaktywna przedstawiająca fotografię Hanny Kulenty. Kobieta widoczna jest od popiersia w górę. Kobieta ma krótkie ciemne włosy, a na szyi widoczny jest wisiorek. Jest uśmiechnięta. Kompozytorka ma na sobie czarną bluzkę. Po kliknięciu kursorem myszy na ilustrację zostanie wyświetlona informacja.
Fotografia Hanny Kulenty, pwm.com.pl, CC BY 3.0
m3f560d1758ee339f_0000000000062
R16sEscpRktAm
Utwór Concerto Rosso autorstwa Hanny Kulenty w wykonaniu Atom String Quartet oraz Wrocławskiej Orkiestry Kameralnej Leopoldinum. Utwór ten został zarejestrowany podczas koncertu, który odbył się 3 grudnia 2017 roku we Wrocławskiej Filharmonii. Utwór ma szybkie tempo, jest bardzo dynamiczny, ruchliwy, w dynamice forte. Ponadto wzbudza wrażenie niepokoju.
m3f560d1758ee339f_0000000000073

Agata Zubel – kompozytorka wszechstronna

RuzCsC2PZdl9K
Ilustracja interaktywna przedstawiająca Agatę Zubel. Kobieta pozuje na siedząco i opiera głowę na pięści. Kompozytorka ma długie, kręcone, ciemne włosy. Ubrana jest w siwą bluzę. Na szyi widoczny jest fragment wisiorka. Zdjęcie zostało wykonane na niebiesko-szarym tle. Po kliknięciu kursorem myszy na ilustrację zostanie wyświetlona informacja.
Łukasz Rajchert (fot.), Agata Zubel, culture.pl, CC BY 3.0

Agata Zubel jest uznaną kompozytorką i śpiewaczką, jej kompozycje zabrzmiały na wielu prestiżowych festiwalach, m.in. Warszawskiej Jesieni, Dniach Muzyki Andrzeja Panufnika w Krakowie, Poznańskiej Wiośnie Muzycznej. Jest także członkiem duetu ElettroVoce, w którym razem z Cezarym Duchnowskim wykonują muzykę najnowszą. Otrzymała wiele nagród w konkursach polskich i międzynarodowych, m.in. I nagrodę oraz Nagrodę Polskiego Wydawnictwa Muzycznego na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim im. Andrzeja Panufnika, III nagrodę na Ogólnopolskim Konkursie Kompozycji na Gitarę Klasyczną, nagrodę specjalną na Concours Moderne w Chain oraz I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Współczesnej Muzyki Kameralnej im. Krzysztofa Pendereckiego. Koncertowała na wielu estradach europejskich i światowych.

RfDavqtJwCcgw
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajduje się Anna Zubel w trakcie występu w Sali Koncertowej Akademii Muzycznej w Krakowie. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny ElettroVoce „Improvisation”. Wykonawcami utworu są Agata Zubel - głos i Cezary Duchnowski - fortepian, komputer. Utwór pochodzi z filmu Magdy Pawlinow i Marka Obszarnego pod tytułem GiNoNeWaMo. Utwór ma eksperymentalny charakter, w sposób nietradycyjny potraktowany jest w nim głos i instrument.
ElettroVoce, „Improvisation”, 2014, online-skills, CC BY 3.0
R1YDGSVubg4oE
Utwór Fireworks autorstwa Agaty Zubel. Wykonawcą jest European Union Youth Orchestra pod dyrygenturą Gianandrea Noseda. Utwór został zarejestrowany w czasie festiwalu EUYO at Young Euro Classic 2018. Kompozycja jest bardzo dynamiczna, charakteryzuje się głośnymi wejściami poszczególnych sekcji instrumentów. Ma charakter mobilizujący, pobudzający.
m3f560d1758ee339f_0000000000115

Zadania

R180OItPdULnr
Ćwiczenie 1
Ułóż nazwiska kompozytorek w kolejności chronologicznej. Możliwe odpowiedzi: 1. Hanna Kulenty, 2, Agata Zubel, 3. Grażyna Bacewicz. Poprawna odpowiedź: 3, 1, 2
RwnK0Rk2gkB3r
Ćwiczenie 2
Zaznacz zdania fałszywe. Możliwe odpowiedzi: 1. Grażyna Bacewicz była pedagogiem Konserwatorium Muzycznego w Gdańsku., 2. Kompozycje Agaty Zubel zachowane są w stylu neoklasycznym., 3. Hanna Kulenty jest autorką oper.
Ćwiczenie 3

Przyporządkuj autora do nagrań dźwiękowych.

RULBGqcAJ6nmi
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajdują się nuty. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny numer 1 do zadania 3.
R4Hw25UNirlqh
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajdują się nuty. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny numer 2 do zadania 3.
R6HLSPGPXk7TQ
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajdują się nuty. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny numer 3 do zadania 3.
Rs1dXuW5O83JV
Dopasuj tytuły dzieł do nazwiska kompozytora. Możliwe odpowiedzi: 1. Koncert na orkiestrę smyczkową, 2. Concerto Rosso, 3. Fireworks Możliwe odpowiedzi: 1. Grażyna Bacewicz, 2. Hanna Kulenty, 3. Agata Zubel
m3f560d1758ee339f_0000000000165
RGPgg1mJzDVtd
Ćwiczenie 4
Zaznacz kompozytorkę, która związana jest z duetem ElettroVoce. Możliwe odpowiedzi: 1. Maria Szymanowska, 2. Agata Zubel, 3. Grażyna Bacewicz, 4. Hanna Kulenty
R1OxvgpvLRuOv
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj kompozytorki do okresu w którym komponowały. Agata Zubel Możliwe odpowiedzi: 1. XIX w., 2. XX w., 3. XVII w., 4. XI w., 5. XXI w. Hildegarda z Bingen Możliwe odpowiedzi: 1. XIX w., 2. XX w., 3. XVII w., 4. XI w., 5. XXI w. Grażyna Bacewicz Możliwe odpowiedzi: 1. XIX w., 2. XX w., 3. XVII w., 4. XI w., 5. XXI w. Francesca Caccini Możliwe odpowiedzi: 1. XIX w., 2. XX w., 3. XVII w., 4. XI w., 5. XXI w. Maria Szymanowka Możliwe odpowiedzi: 1. XIX w., 2. XX w., 3. XVII w., 4. XI w., 5. XXI w.
RvYo9Zu4c4V9k
Ćwiczenie 6
Uzupełnij luki w tekście. Wszelkie próby twórczości żeńskiej nie były akceptowane przez społeczeństwo – zawód 1. kompozytora, 2. Maria, 3. Bingen, 4. Feministycznych kojarzono wyłącznie jako męski.
Pojawiły się jednak postacie tak wyjątkowe jak: Hildegarda z 1. kompozytora, 2. Maria, 3. Bingen, 4. Feministycznych, Francesca Caccini
, czy 1. kompozytora, 2. Maria, 3. Bingen, 4. Feministycznych Szymanowska, które dzięki swojemu talentowi zdołały przebić się do zmaskulinizowanego muzycznego świata.
W XIX wieku działania emancypacyjne dawały większe uprawnienia, które w wieku XX, zapewne po części za sprawą ruchów 1. kompozytora, 2. Maria, 3. Bingen, 4. Feministycznych, zapewniły swobodę artystyczną i otworzyły kobietom drogę do rozwoju i możliwość muzycznej kariery.
R1AMqLKXLy84M
Ćwiczenie 7
Zapisz pełne brzmienia poniższych skrótów. ZKP – Tu uzupełnij PWM – Tu uzupełnij
Polecenie 1

Omów powiązanie twórczości współczesnych polskich kompozytorek z nurtami w muzyce. W pracy posłuż się informacjami wyszukanymi w dowolnych źródłach.

RzrFjqFxwxkKF
Po ustawieniu się kursorem myszy w szarym polu, należy w nie wpisać odpowiedź do polecenia. Nad polem umieszczone są przyciski: Zapisz (pozwala na zapisanie wpisanej odpowiedzi), Drukuj (umożliwia wydrukowanie wpisanej odpowiedzi), Wyczyść (usuwa wpisaną treść).
m3f560d1758ee339f_0000000000190

Słownik pojęć

Balet
Balet

forma widowiska teatralnego, którego zasadnicze elementy stanowią ruch, muzyka i oprawa scenograficzna, powiązane wspólną myślą przewodnią.

Kompozytor
Kompozytor

twórca utworów muzycznych

Koncert
Koncert

utwór muzyczny na instrument solo (koncert skrzypcowy, fortepianowy itp.) lub 2–4 instrumenty solowe (koncert podwójny, potrójny itd.) i orkiestrę.

Neoklasycyzm
Neoklasycyzm

kierunek w muzyce ujawniający się w niektórych okresach XIX i XX w., nawiązujący do klasycyzmu i baroku.

Opera
Opera

dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w libretcie, przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą.

Symfonia
Symfonia

cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Warszawska Jesień
Warszawska Jesień

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” odbywający się corocznie w Warszawie od 1956.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

m3f560d1758ee339f_0000000000212

Biblioteka muzyczna

RIohNgWlGHoc0
Utwór Ave generosa autorstwa Hildegardy z Bingen. Kompozycja jest jednogłosowa, monofoniczna z łacińskim tekstem wykonywana na zmianę przez głos żeński solo i głosy męskie. W połowie utworu dołączają organy i pojawia się wielogłosowość Tempo umiarkowane, a charakter religijny, mistyczny i ascetyczny.
R1agfo2bFWNOt
Utwór Francesci Caccini: Lasciatemi Qui Solo, w wykonaniu Marii Cristiny Kiehr, Jeana-Marca Aymes oraz Concerto Soave. Utwór pochodzi z albumu: Il Canto delle Dame: Compositrices du Seicento. Tempo jest wolne, charakter tkliwy, melancholijny, tęskny, emocjonalny. Partię solową wykonuje głos kobiecy.
R190AQkfyA0Wl
Utwór Nocturne B-dur autorstwa Marii Szymanowskiej w wykonaniu Roberto Piana. Jest to utwór fortepianowy, w tempie umiarkowanym. Charakter utworu skłania do refleksji i zadumy. Momentami charakter jest taneczny.
RiYAwvFTibG67
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajduje się tablica upamiętniająca miejsce zamieszkania Grażyny Bacewicz. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny Grażyny Bacewicz „Koncert na orkiestrę smyczkową”. Utwór wykonuje Orkiestra Kameralna Polskiego Radia "Amadeus" pod dyrekcją Agnieszki Duczmal. Utwór ma szybkie tempo, jest bardzo dynamiczny, momentami wywołuje wrażenie grozy. Słyszalna zróżnicowana artykulacja potęgująca emocjonalność kompozycji. Dynamika forte.
Grażyna Bacewicz, Koncert na orkiestrę smyczkową, 1948, online-skills, CC BY 3.0
R16sEscpRktAm
Utwór Concerto Rosso autorstwa Hanny Kulenty w wykonaniu Atom String Quartet oraz Wrocławskiej Orkiestry Kameralnej Leopoldinum. Utwór ten został zarejestrowany podczas koncertu, który odbył się 3 grudnia 2017 roku we Wrocławskiej Filharmonii. Utwór ma szybkie tempo, jest bardzo dynamiczny, ruchliwy, w dynamice forte. Ponadto wzbudza wrażenie niepokoju.
RfDavqtJwCcgw
Ilustracja interaktywna przedstawiająca grafikę, na której znajduje się Anna Zubel w trakcie występu w Sali Koncertowej Akademii Muzycznej w Krakowie. Po kliknięciu kursorem myszy na grafikę, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny ElettroVoce „Improvisation”. Wykonawcami utworu są Agata Zubel - głos i Cezary Duchnowski - fortepian, komputer. Utwór pochodzi z filmu Magdy Pawlinow i Marka Obszarnego pod tytułem GiNoNeWaMo. Utwór ma eksperymentalny charakter, w sposób nietradycyjny potraktowany jest w nim głos i instrument.
ElettroVoce, „Improvisation”, 2014, online-skills, CC BY 3.0
R1YDGSVubg4oE
Utwór Fireworks autorstwa Agaty Zubel. Wykonawcą jest European Union Youth Orchestra pod dyrygenturą Gianandrea Noseda. Utwór został zarejestrowany w czasie festiwalu EUYO at Young Euro Classic 2018. Kompozycja jest bardzo dynamiczna, charakteryzuje się głośnymi wejściami poszczególnych sekcji instrumentów. Ma charakter mobilizujący, pobudzający.
m3f560d1758ee339f_0000000000215

Bibliografia

Elżbieta Dziębowska, Encyklopedia muzyczna PWM, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1997

https://pwm.com.pl/