1440‑1443 – powstanie blisko 50 fresków w klasztorze San Marco we Florencji autorstwa Fra Angelico
1504 – powstanie Dawida Michała Anioła
1602 – powstanie Powołanie św. Mateusza Caravaggia
1632 – powstanie Lekcja anatomii doktora Tulpa Rembrandta
1656 – powstanie Panny dworskie Diego Velazqueza
1818 – powstanie Wędrowca nad morzem mgieł Friedricha
1866 – powstanie obrazu Pochodzenie świata Gustava Courbeta
1872 – powstanie Impresji, wschodu słońca Claude Moneta
1904‑1907 – powstanie Portret Adele Bloch‑Bauer Gustava Klimta
1915 – obraz Czarny kwadrat na białym tle Kazimierza Malewicza
1919 – powstanie Bauhausu
1923 – powstanie rzeźby Ptak w przestrzeni Constantina Brǎncuşi
1937 – powstanie Guerniki Picassa
1948 – Numer 1 Jacksona Pollocka
1959 – ukończenie budowy Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku wg projektu Franka Lloyda Wrighta
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1T3ayXzfId4F
1
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń: 2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury, 3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła, 4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
Nauczysz się
definiować sztukę;
charakteryzować dyscypliny naukowe zajmujące się sztuką;
Na przestrzeni wieków filozofowie starali się odpowiedzieć na to pytanie. Każda epoka sama definiowała pojęcie sztuki.
ANTYK i ŚREDNIOWIECZE – wyraz sztukaSztukasztuka (łac. ars, gr. techne). W starożytności i średniowieczu oznaczał umiejętność lub znajomość ściśle określonych reguł i zgodne z nimi postępowanie. Można było więc odnieść go do pojęcia rzemiosła. W poczet sztuk, oprócz malarstwa i rzeźby zaliczano wiele rzemiosł jak garncarstwo czy krawiectwo, a także np. retorykę i strategię. W średniowieczu sztuka miała często charakter anonimowy, jej celem było wielbienie Boga.
RfDaUU0wUTOjM
RENESANS – w tej epoce pozycja społeczna artystów rosła, chcieli oni oddzielić sztukę od rzemiosła;
XVII WIEK – francuski filozof oświeceniowy, Charles Batteux, wprowadził termin sztuki piękne. Zaliczył do nich malarstwo, rzeźbę, architekturę, muzykę, wymowę, poezję, taniec i teatr;
XVIII WIEK – sztuka również obejmowała poezję, wymowę, teatr, taniec, muzykę, architekturę, rzeźbę, malarstwo;
XIX WIEK – od tego czasu sztuka uniezależniła się od rzemiosła, wiążąc się z pojęciem twórczości. Ważne w sztuce stają się oryginalność, indywidualizm, nowatorstwo. Artyści byli motywowani wewnętrznym przymusem tworzenia oraz potrzebą wyrażania uczuć;
WSPÓŁCZESNOŚĆ – w społeczeństwach współczesnych, w dużej części zawłaszczonych przez przemysł rozrywkowy, sztuka stała się w pewnej mierze kolejną gałęzią przemysłu. Piękno w procesie estetyzacji rzeczywistości wyszło poza sztukę, a dla niej samej nie jest już ani wartością wyróżniającą, ani nawet niezbędną.
Dyscypliny naukowe badające sztukę
Badaniem sztuki zajmuje się wiele dyscyplin naukowych:
HISTORIA SZTUKI – dyscyplina nauk humanistycznychHumanistyka/nauki humanistycznenauk humanistycznych, której przedmiotem są sztuki wizualne w ujęciu historycznym;
LITERATUROZNAWSTWO – przedmiotem zainteresowań tej dyscypliny jest głównie literatura oraz analiza poszczególnych utworów literackich;
Rn34w2iGObK7J
MUZYKOLOGIA – nauka humanistyczna, której przedmiotem jest muzyka we wszystkich jej aspektach. Początki muzykologii jako dyscypliny uniwersyteckiej to lata 80. i 90. XIX wieku;
TEATROLOGIA – nauka o teatrze, zapoczątkowana przez niemieckiego badacza Maxa Hermanna. Odnowiła definicję sztuki teatralnej i wzmocniła autonomię teatru wobec innych dziedzin sztuki;
FILMOZNAWSTWO – naukowo zajmuje się refleksją nad filmem; obejmuje teorię, historię oraz krytykę filmową;
ESTETYKA – jest jedną z dziedzin filozofii, która zajmuje się pięknem i innymi wartościami estetycznymi;
PSYCHOLOGIA - nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowania człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz współoddziaływanie z otoczeniem;
NEUROFIZJOLOGIA - nauka zajmująca się badaniem czynności komórek nerwowych (neuron), ośrodków i struktur układu nerwowego, a także powstawaniem, hamowaniem i przewodzeniem pobudzeń nerwowych, wzajemnymi powiązaniami czynnościowymi poszczególnych składowych układu nerwowego;
SEMIOTYKA – jest zbiorem pomocniczych technik analizy, którą posługują się badacze różnych dziedzin, szczególnie kultur bogato uznakowionych, pełnych różnorodnych znaczeń dla człowieka;
ANTROPOLOGIA - interdyscyplinarna dziedzina nauki na pograniczu nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych. Zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki w społeczeństwie, a zwłaszcza w ujęciu kulturowym;
KULTUROZNAWSTWO - dziedzina nauki z zakresu humanistyki, zajmująca się badaniem kultury. Termin kulturoznawstwo nie poddaje się łatwo definicji i jego znaczenie bywa różne, zależnie od kontekstu.
Cele i funkcje sztuki
Sztuka powinna docere, movere, delectare, a zatem: nauczać, bawić, wzruszać. Jest to sentencja zaczerpnięta z tekstu Kształcenie mówcy Kwintyliana (dzieło w dwunastu księgach) – rzymskiego retora i pedagoga żyjącego w I w p.n.e.
Główne cele sztuki:
Cel dydaktyczny – sztuka powinna oddziaływać na rozum – ratio;
Cel ekspresyjny – sztuka powinna oddziaływać na emocje człowieka;
Cel estetyczny – sztuka powinna zachwycać pięknem.
R1YEWjlPAvPWO
Funkcje sztuki:
ESTETYCZNA – ma wywoływać u odbiorcy przeżycia estetyczne poprzez odwołanie się do piękna np. ołtarz Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie;
EKSPRESYWNA – można ją odnaleźć m.in. w dawnych dziełach zmierzających do poruszenia widza indywidualizmem, geniuszem oraz zdolnościami technicznymi danego twórcy, np. Leonardo da Vinci Mona Lisa;
KULTOWA (RELIGIJNA) – przejawia się w przedmiotach powstałych w związku z pobudkami metafizycznymi, które mają za zadanie rozbudzić uczucia, służyć życiu duchowemu i religijnemu np. freski w Kaplicy Sykstyńskiej Michała Anioła, wizerunki kultu religijnego – wizerunki świętych;
LUDYCZNA – pozwala się odprężyć się i odstresować poprzez czynne uczestnictwo lub odbiór w charakterze widza w takich dziedzinach, jak: taniec, muzyka, komedia, satyra, kabaret; np. karnawały w Rio i Wenecji;
MAGICZNA – najbardziej pierwotna funkcja sztuki, przejawia się w formach magicznego zaklinania, błagań kierowanych do bóstw (np. prehistoryczne rysunki naskalne);
UŻYTKOWA – to sztuka usługowa, np. rzemiosło artystyczne, przedmioty codziennego użytku (wzornictwo przemysłowe), architektura, ale także satyra czy muzyka taneczna;
SYMBOLICZNA – rozwinęła się w bogaty system symboliczny sztuki średniowiecznej, przekazujący sensy teologiczne. Funkcja ta przejawia się w wymowie blasku złota i światłości, odwołujących się do istoty Boga np. Piramida Cheopsa, ikony, witraże czy współczesne wieżowce korporacji;
RJj27OBpX4Dvf
KOMUNIKACYJNA (POZNAWCZA) – polega na tym, że dzieła przekazują widzowi znaczenia religijne, symboliczne, ideologiczne oraz wiedzę o świecie i obyczajowości danej epoki np. Pieter Bruegel, Wesele chłopskie;
Ruy2g27bBEbcm
DYDAKTYCZNA – jest widoczna w sztuce religijnej, będącej w dawnych wiekach często formą katechezy dla niewykształconych, nieumiejących czytać i pisać np. Drzwi Gnieźnieńskie/Biblia pauperumBiblia PauperumBiblia pauperum.
Najważniejsze centra sztuki współczesnej w Polsce
Centra Sztuki Współczesnej:
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie – najważniejsza galeria prezentująca sztukę współczesną polską i zagraniczną w Polsce. Zachęta jest także opiekunem merytorycznym i organizacyjnym Pawilonu Polskiego Wenecji na Biennale Sztuki i Biennale Architektury — jednych z najważniejszych festiwali sztuki na świecie;
Strona internetowa: www.zacheta.art.pl
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie zostało założone w 1985 r. W skład kolekcji wchodzi ok. 100 prac uznanych artystów polskich i zagranicznych. Jedna z czołowych instytucji kultury prezentujących sztukę współczesną;
Strona internetowa: u‑jazdowski.pl
Centrum Sztuki Współczesnej Kronika w Bytomiu powstało w 1991 r. Jednym z elementów działalności Kroniki są kilkutygodniowe rezydentury artystów i kuratorów;
Strona internetowa: www.kronika.org.pl
Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku powstało w 1998 r. w zabytkowym budynku łaźni na Dolnym Mieście Gdańsku. W 2012 r. w Nowym Porcie w Gdańsku CSW Łaźnia otworzyło Centrum Edukacji Artystycznej Łaźnia 2. Obie placówki, oprócz funkcji wystawienniczych i kulturotwórczych, pełnią ważne funkcje rewitalizacyjne w zaniedbanych dzielnicach Gdańska, w których się mieszczą. W 2012 r. Łaźnia została, jako jedna z 7 polskich galerii, zaliczona do 400 najciekawszych miejsc prezentujących sztukę współczesną na świecie, w prestiżowej publikacji Art Spaces Directory, wydanej przez nowojorskie New Museum of Contemporary Art we współpracy z ArtAsiaPacific;
Strona internetowa: www.laznia.pl
Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu powstało w 2006 r. Siedziba dla publiczności została udostępniona w 2008 r. CSW Znaki Czasu zajmuje się wystawieniem, gromadzeniem i dokumentowaniem sztuki współczesnej z Polski i za granicy;
Strona internetowa: www.csw.torun.pl
Centrum Sztuki Współczesnej Solvay w Krakowie podlega pod Centrum Kultury Podgórza w Krakowie. CSW Solvay koncentruje się na działalności promującej działania ze sztuki współczesnej poprzez organizację zajęć edukacyjnych. Głównym obszarem zainteresowań są: sztuki plastyczne, teatr, multimedia, muzyka;
Strona internetowa: www.solvay.krakow.pl
Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie powstała w 1950 r. jako Krakowski Oddział Centralnego Biura Wystaw Artystycznych (CBWA) Od 1994 r. BWA otrzymało status galerii miejskiej i działa pod nazwą: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki. Bunkier Sztuki jest jedną z najważniejszych galerii prezentujących sztukę współczesną w Polsce;
Strona internetowa: www.bunkier.art.pl
Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie powstała w 1950 r. jako Krakowski Oddział Centralnego Biura Wystaw Artystycznych (CBWA) Od 1994 r. BWA otrzymało status galerii miejskiej i działa pod nazwą: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki. Bunkier Sztuki jest jedną z najważniejszych galerii prezentujących sztukę współczesną w Polsce;
Strona internetowa: www.bunkier.art.pl
Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu powstało w 2005 r. Jednym z inicjatorów powołania Elektrowni był Andrzej Wajda, który przekazał do Radomia część swoich prywatnych zbiorów. Podstawą MCSW Elektrownia są eksponaty z Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu;
Strona internetowa: www.elektrownia.art.pl
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zostało założone w 2005 r. Ma siedzibę tymczasową przy ul. Pańskiej w Warszawie oraz Pawilon nad Wisłą. Docelowa siedziba muzeum ma zostać wybudowana na Placu Defilad w Warszawie. Muzeum posiada w swoich zbiorach ponad 500 dzieł sztuki oraz archiwa artystyczne i liczący kilkaset tytułów – zbiór filmów artystów dostępny online, czyli Filmoteka Muzeum;
Strona internetowa: www.artmuseum.pl
Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, czyli MOCAK (od Museum of Contemporary Art in Kraków) powstało w 2010 r. Dwa najważniejsze cele, które stawia przed sobą Muzeum, to przedstawianie sztuki ostatnich 20 lat w kontekście powojennej awangardy i konceptualizmu oraz wyjaśnianie sensu tworzenia sztuki poprzez wskazywanie jej poznawczo‑etycznych wartości i powiązań z codziennością;
Strona internetowa: www.mocak.pl
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku – początki CRP sięgają1965 r., kiedy odbyły się tu warsztaty twórcze i plenerowa ekspozycja prac artystów z Ośrodka Pracy Twórczej Rzeźbiarzy. W zbiorach CRP znajdują się prace wielu znakomitych artystów.
Strona internetowa: www.rzezba‑oronsko.pl
Swoje oddziały sztuki nowoczesnej i współczesnej maja także muzea narodowe:
Pawilon Czterech Kopuł we Wrocławiu, Oddział Sztuki Współczesnej – Pałac Opatów w Gdańsku, Muzeum Sztuki Współczesnej w Szczecinie, Zbiory Sztuki Współczesnej. Galeria Sztuki Polskiej XX w. w MN w Warszawie;
Galerie BWA w wielu miastach (np. Zielona Góra, Wrocław, Jelenia Góra, Tarnów), usamodzielniły się 1989 r. po likwidacji Centralnego Biura Wystaw Artystycznych (CBWA), czyli centralnej instytucji kultury działającej w latach 1949‑1989. Głównym celem BWA jest dokumentacja sztuki współczesnej;
Instytut Sztuki Wyspa w Gdańsku został założony w 2004 r. na terenach stoczniowych. W 2016 r. Instytut Sztuki Wyspa został zamknięty.
Strona internetowa: www.wyspa.art.pl
RzuXKPVJGPU5X1
R17bwBaZloEc01
Rwf5pul0c35st1
RuHuvTngf4yoj1
RAAVqzko010qn1
Wybrane czasopisma poświęcone sztuce współczesnej:
ART & Business, ARTeon (od 1999)
ARTluk, Exit (od 1990)
Format (od 1991)
Fort Sztuki, Kwartalnik Rzeźby Orońsko (od 1990)
Magazyn Sztuki, Piktogram (od 2005),
Pokaz (od 1993)
Projekt, Sztuka i Filozofia (od 1989 roku), etc.
Zadania
R1F5OGBjqPVYM
Ćwiczenie 1
RvGh27j7JDp1m
Ćwiczenie 2
RuDoFln99Rk2O
Ćwiczenie 3
RcED1tE4ox84p
Ćwiczenie 4
R1B4MmsL1liEl
Ćwiczenie 5
RKRmHOkOgGPZt
Ćwiczenie 6
R22RkgEAjcpNg
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj nazwy muzeów lub oddziałów muzeów do miasta, w których mają swoją siedzibę. Przyporządkuj odpowiedzi odpowiednio do: Kraków, Warszawa, Gdańsk, Wrocław. Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2. MOCAK, 3. Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, 4. Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, 5. CSW Łaźnia, 6. Oddział Sztuki Współczesnej – Pałac Opatów, 7. Pawilon Czterech Kopuł
Przyporządkuj nazwy muzeów lub oddziałów muzeów do miasta, w których mają swoją siedzibę. Przyporządkuj odpowiedzi odpowiednio do: Kraków, Warszawa, Gdańsk, Wrocław. Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2. MOCAK, 3. Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, 4. Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, 5. CSW Łaźnia, 6. Oddział Sztuki Współczesnej – Pałac Opatów, 7. Pawilon Czterech Kopuł
Przyporządkuj nazwy muzeów lub oddziałów muzeów do miasta, w których mają swoją siedzibę.
Pawilon Czterech Kopuł, CSW <i>Łaźnia</i>, Oddział Sztuki Współczesnej – Pałac Opatów, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Galeria Sztuki Współczesnej <i>Bunkier Sztuki</i>, MOCAK
KRAKÓW
WARSZAWA
GDAŃSK
WROCŁAW
R1u35J2nCQRDP
Ćwiczenie 8
Dopasuj nazwę Centrum Sztuki Współczesnej do miasta, w którym ma swoją siedzibę.
Nazwa 1. CSW Znaki Czasu, Nazwa 2. MCSW Elektrownia, Nazwa 3. CSW Kronika, Nazwa 4. CSW Zamek Ujazdowski, Nazwa 5. CSW Solvay Miasto 1. Warszawa, Miasto 2. Kraków, Miasto 3. Toruń, Miasto 4. Radom, Miasto 5. Bytom
Dopasuj nazwę Centrum Sztuki Współczesnej do miasta, w którym ma swoją siedzibę.
Nazwa 1. CSW Znaki Czasu, Nazwa 2. MCSW Elektrownia, Nazwa 3. CSW Kronika, Nazwa 4. CSW Zamek Ujazdowski, Nazwa 5. CSW Solvay Miasto 1. Warszawa, Miasto 2. Kraków, Miasto 3. Toruń, Miasto 4. Radom, Miasto 5. Bytom
Dopasuj nazwę Centrum Sztuki Współczesnej do miasta, w którym ma swoją siedzibę:
Bytom, Toruń, Radom, Kraków, Warszawa
CSW Znaki Czasu
MCSW Elektrownia
CSW Kronika
CSW Zamek Ujazdowski
CSW Solvay
R1eD8hhcmxRXY
Ćwiczenie 9
R18NbS6oQ7d1A
Ćwiczenie 10
R1TDhBvBEIhqm
Ćwiczenie 11
R1EAZgIBWjcV1
Ćwiczenie 12
R9yZbhmIv05ne
Ćwiczenie 13
Ruu6DjrZbVbqq
Ćwiczenie 14
Słownik pojęć
Biblia Pauperum
Biblia Pauperum
(łac. Biblia ubogich). Obrazkowa książka, mająca służyć ludziom niepiśmiennym (ubogim duchem) w poznaniu najważniejszych treści Pisma Świętego. Według słownika Języka Polskiego jest to: księga rozpowszechniona w średniowieczu, zawierająca zbiór rycin przedstawiających sceny z Biblii. W każdym z 34 zestawów znajdowały się dwie ilustracje do Starego Testamentu i jedna do Nowego. Biblie ubogich zaczęły się pojawiać w 1. poł. XIII w., a szeroko rozpowszechniły się w XIV w. Korzystali z nich także kaznodzieje, których nie było stać na zakup Pisma Świętego.,Źródło: ,sjp.pwn.pl,Uniwersalny leksykon sztuki, Warszawa 2002, s. 59
Humanistyka/nauki humanistyczne
Humanistyka/nauki humanistyczne
ogół nauk humanistycznych; wiedza dotycząca człowieka i jego wytworów, a więc języka, literatury, sztuki, historii; nadrzędnym celem h. jest troska o ludzkie rozumienie rzeczywistości. Źródło: Encyklopedia PWN w trzech tomach, Tom I, A‑I, Warszawa 1999, s. 856
Sztuka
Sztuka
w starożytności, średniowieczu i renesansie: nazwa obejmująca szeroki zakres ludzkiej działalności twórczej (rzemiosło, architektura, medycyna, prawo, wychowanie); Dziedzina ludzkiej twórczości artystycznej wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne (zwł. piękno – sztuki piękne), której dzieła stanowią trwały dorobek kultury; termin sz. Jak i kryteria określające dzieło sz. zmieniały historyczne swe znaczenie. Źródło: Encyklopedia PWN w trzech tomach, Tom III, P‑Z, Warszawa 1999, s. 501.
Galeria dzieł sztuki
RYxkEuEpeH8e11
Rc8FZovgs62P91
R2pxYnR820UdU1
RhAPXLPZRU3RB1
Ru2uhpiVPKdG21
Bibliografia
K. Berger, Potęga smaku. Teoria sztuki, Gdańsk 2008
A. D'Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2013
A. D'Alleva, Jak studiować historię sztuki, Kraków 2008
Encyklopedia PWN w trzech tomach, Warszawa 1999
E. Nowicka, Świat człowieka – świat kultury, Warszawa 2012
O kulturze i jej badaniu. Studia z filozofii kultury, red. K. Zamiara, Warszawa 1985
W. Pałubicki, Antropologia – filozofia – etyka. Słownik podstawowych terminów i znaczeń, Koszalin 1998
Słownik etnograficzny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa – Poznań 1987
W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2005