I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
I.8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.13.a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
II.4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
II.8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:
IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury.
m39c5e873d135caf3_0000000000057
Nauczysz się
wskazywać cechy sztuki gotyckiej w Polsce;
rozpoznać najważniejsze zabytki architektury;
analizować plany wskazanych budowli;
omawiać gotyckie rozwiązania w wystroju wnętrz;
dobierać budowle do regionów, w których powstały i miast, w których się znajdują.
m39c5e873d135caf3_0000000000074
Warunki rozwoju gotyku w Polsce i cechy architektury sakralnej
Gotyk do Polski został sprowadzony przez Cystersów, dzięki którym w XII wieku powstały pierwsze klasztory, mające swoje źródło w Clairvaux i Morimond. Jednak dopiero późne średniowiecze przyniosło korzystne zmiany gospodarczo‑polityczne, które przyczyniły się do rozwoju architektury. Po okresie rozbicia dzielnicowego w XII i XIII w., Władysław Łokietek zjednoczył w Królestwo Polskie, a Kazimierz Wielki przyczynił się do stworzenia administracji państwowej i unowocześnienia kraju. Mówi się, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Gwałtowny rozwój miast, architektury i rzemiosła nastąpił także za panowania Władysława Jagiełły.
Styl gotycki pojawił się w XIII wieku w architekturze, ale miał jeszcze charakter przejściowy. Największy rozwój nastąpił w wieku XIV i XV. Koniec gotyku w Polsce przypadał natomiast na połowę wieku XVI. W zależności od regionu w architekturze można wyodrębnić trzy systemy: krakowski, śląski i pomorski.
W gotyku krakowskim, zwanym także nadwiślańskim lub małopolskim powstawały przede wszystkim bazylikiBazylikabazyliki o niezbyt wysokich nawach głównych, w których siły rozpierające przenoszone były przez przypory ustawione przy ich ścianach nawy głównej w obrębie naw bocznych.m39c5e873d135caf3_0000000000027naw bocznych. Budulec stanowiła cegła, ale stosowano także ciosy kamienne. Oprócz bazylikBazylikabazylik stawiano także dwunawowe kościoły saloweKościół salowykościoły salowe. Cechą wyróżniającą styl krakowski były dekoracyjne sklepieniaSklepienie kryształowesklepienia o różnorodnej formie.
R1CoLFBK3H9oy1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia czarno-biały rysunek schematu, ukazującego przekrój pionowy budowli z system filarowo-skarpowym. Cyfrą „1”, oznaczono skarpę wzmacniającą ścianę nawy głównej.
„System filarowo-skarpowy (krakowski)”, przekrój pionowy, 1- skarpa wzmacniająca ścianę nawy głównej, źródło: W. Bogusz, Zarys historii architektury, WSiP, Warszawa 1996, s. 80-81
Styl śląski, wzorowany na budownictwie niemieckim i czeskim, to strzeliste, ceglane kościoły o układzie bazylikowym z dekoracyjnymi szczytamiSzczytszczytami. Osiągnięciem gotyku śląskiego było zastosowanie na szeroką skalę trójdzielnego sklepieniaSklepienie piastowskie (sklepienie trójdzielne)trójdzielnego sklepienia, zwanego też piastowskim, które pojawiło się już wcześniej w krakowskiej katedrze.
RxhvUqgbowtCQ1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia barwny schemat sklepienia trójdzielnego. Niebieskimi kwadratami oznaczone zostały punkty nacisku sklepienia, w których znajdują się podpory. Czerwone linie to zewnętrzne krawędzie żeber. Pomarańczowym wypełnieniem wskazano tarczę. Do ilustracji dołączona została następująca informacja: Sklepienie trójdzielne (piastowskie) złożone jest z trzech przenikających się odcinków kolebek, tworzących w rzucie kształt trójkąta. Żebra podparte są w pięciu punktach wezgłowia (płaszczyzny, na której opiera się łuk sklepienny) – dwa na jednej ścianie, trzy na przeciwległej, dzieląc przęsło na trzy pola, z których każde dzielone jest na trzy mniejsze, tworząc razem dziewięć tarcz.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia barwny schemat sklepienia trójdzielnego. Niebieskimi kwadratami oznaczone zostały punkty nacisku sklepienia, w których znajdują się podpory. Czerwone linie to zewnętrzne krawędzie żeber. Pomarańczowym wypełnieniem wskazano tarczę. Do ilustracji dołączona została następująca informacja: Sklepienie trójdzielne (piastowskie) złożone jest z trzech przenikających się odcinków kolebek, tworzących w rzucie kształt trójkąta. Żebra podparte są w pięciu punktach wezgłowia (płaszczyzny, na której opiera się łuk sklepienny) – dwa na jednej ścianie, trzy na przeciwległej, dzieląc przęsło na trzy pola, z których każde dzielone jest na trzy mniejsze, tworząc razem dziewięć tarcz.
„Schemat sklepienia trójdzielnego” (piastowskie), wikimedia.org, CC BY 3.0
R1CdG24P9mU7X1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia widok na sklepienie trójdzielne (piastowskie) w Kościele Najświętszej Marii Panny, który znajduje się we Wrocławiu. Na fotografii widoczne są łuki sklepienia. W ich najwyższych punktach znajdują się zworniki. Poza łukami, w dolnej partii, ukazany jest fragment białej ściany. Z lewej strony, w wyrysowanym ślepym oknie znajduje się okrągłe okno niewielkich rozmiarów.
„Sklepienie trójdzielne (piastowskie)” w kościele Najświętszej Marii Panny we Wrocławiu, XIV w., bp.blogspot.com, CC BY 3.0
W gotyku pomorskim rzadko pojawiają się bazylikiBazylikabazyliki, budowano przede wszystkim jednowieżowe kościoły haloweKościół halowyhalowe z cegły, które wykazywały wpływy niemieckie. Posiadały one ażurowe, dekoracyjne szczytySzczytszczytyi bogate laskowanieLaskowanielaskowanie.
m39c5e873d135caf3_0000000000027
Charytonow, Historia architektury i formy architektoniczne, PWSZ, Warszawa 1963, s. 73
Przykłady budowli sakralnych na fotografii
Ilustracje interkatywne poświęcone sztuce gotyckiej w budynkach sakralnych
R1cNvj3Y3YaMo1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia zdjęcie Kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu. Budowla została sfotografowana od strony wschodniej. Widoczna jest absyda i fragment transeptu oraz wieża. Zbudowany z czerwonej cegły kościół znajduje się przy ulicy. Przed nim stoi biały, niewielki budynek. W tle znajduje się zabudowa miasta. Na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu – dominikańska budowla przebudowana z wcześniejszej romańskiej świątyni, o cechach budowli północnoniemieckich. Posiada jedną nawę z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i transeptem.
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia zdjęcie Kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu. Budowla została sfotografowana od strony wschodniej. Widoczna jest absyda i fragment transeptu oraz wieża. Zbudowany z czerwonej cegły kościół znajduje się przy ulicy. Przed nim stoi biały, niewielki budynek. W tle znajduje się zabudowa miasta. Na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu – dominikańska budowla przebudowana z wcześniejszej romańskiej świątyni, o cechach budowli północnoniemieckich. Posiada jedną nawę z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i transeptem.
„Kościół św. Wojciecha”, XIII-XV w., Wrocław, rokita.files.wordpress.com, CC BY 3.0
R1btX5AoAVZzo1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła św. Trójcy w Krakowie. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia bryłę od strony zachodniej, z trzema portalami wejściowymi dekorowanymi wimpergami i wieżyczkami. Środkowy portal jest wyższy i szerszy od bocznych. W ścianie nad głównym portalem znajduje się dużych rozmiarów okno zakończone łukiem ostrym. Całość wieńczy trójkątny, uskokowy szczyt. Po bokach znajdują się fragmenty budynków miejskich. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła. Ukazana jest nawa główna i ściana dzieląca ją od nawy bocznej, z filarami i arkadowymi łukami. W dali znajduje się prezbiterium. Zdjęcie zostało wykonane od dołu, widać na nim sklepienie gwiaździste. Jego płaszczyzny są koloru błękitnego.
Do ilustracji dołączona została informacja: Dominikański Kościół św. Trójcy w Krakowie to trójnawowa bazylikowa świątynia o systemie filarowo-skarpowym, z trzema nawami, której korpus posiada sklepienie krzyżowo-gwiaździste.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła św. Trójcy w Krakowie. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia bryłę od strony zachodniej, z trzema portalami wejściowymi dekorowanymi wimpergami i wieżyczkami. Środkowy portal jest wyższy i szerszy od bocznych. W ścianie nad głównym portalem znajduje się dużych rozmiarów okno zakończone łukiem ostrym. Całość wieńczy trójkątny, uskokowy szczyt. Po bokach znajdują się fragmenty budynków miejskich. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła. Ukazana jest nawa główna i ściana dzieląca ją od nawy bocznej, z filarami i arkadowymi łukami. W dali znajduje się prezbiterium. Zdjęcie zostało wykonane od dołu, widać na nim sklepienie gwiaździste. Jego płaszczyzny są koloru błękitnego.
Do ilustracji dołączona została informacja: Dominikański Kościół św. Trójcy w Krakowie to trójnawowa bazylikowa świątynia o systemie filarowo-skarpowym, z trzema nawami, której korpus posiada sklepienie krzyżowo-gwiaździste.
„Kościół św. Trójcy” (bryła od strony zachodniej, wnętrze - nawa główna, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
RESE1u0AuHkRw1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię zachodniej fasady Kościoła pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda w Gdańsku. Kościół jest wąski, posiada jeden portal, z boku dwie wieże z czerwonej cegły. Ściana pomiędzy wieżami jest biała. Nad wejściem znajduje się półkoliście zamknięte okno, a wyżej okno w kształcie wieloliścia. Po bokach widoczne są nawy boczne kryte osobnymi dachami. Dalej znajdują się po obu stronach drzewa. Zza kościoła wyłaniają się fragmenty budynków. Przed kościołem stoją auta. Tłem jest pogodne, błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda w Gdańsku Oliwie to najdłuższy z kościołów cysterskich. Jest trójnawową bazyliką z wielobocznie zakończonym prezbiterium oraz skarpami.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię zachodniej fasady Kościoła pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda w Gdańsku. Kościół jest wąski, posiada jeden portal, z boku dwie wieże z czerwonej cegły. Ściana pomiędzy wieżami jest biała. Nad wejściem znajduje się półkoliście zamknięte okno, a wyżej okno w kształcie wieloliścia. Po bokach widoczne są nawy boczne kryte osobnymi dachami. Dalej znajdują się po obu stronach drzewa. Zza kościoła wyłaniają się fragmenty budynków. Przed kościołem stoją auta. Tłem jest pogodne, błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda w Gdańsku Oliwie to najdłuższy z kościołów cysterskich. Jest trójnawową bazyliką z wielobocznie zakończonym prezbiterium oraz skarpami.
„Kościół pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda”, XIV w., Gdańsk, wikimedia.org, CC BY 3.0
Rz69YtnuCl0Ql1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie. Zdjęcie z lewej strony ukazuje widok bryły kościoła od strony zachodniej, z wysokim, zakończonym łukiem ostrym oknem. Pod nim widoczny jest fragment wejściowych drzwi. Za ścianą boczną znajduje się transept z wieżą. Po lewej stronie biegnie ulica, a po prawej fragment zabudowy miejskiej z zielenią i suchym drzewem. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła ujęte od dołu. Widoczna jest ściana boczna z filarami i arkadowym przejściem. W dali widoczne jest prezbiterium ze złoconym ołtarzem. U góry nawę zamyka gwiaździste sklepienie.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informacje: Katedra w Pelplinie to cysterski kościół klasztorny o doskonałych proporcjach, trzynawowa bazylika z dwunawowym transeptem, ośmiobocznymi basztami od wschodu i zachodu oraz czterema szczytami. Nawę główną dekoruje sklepienie gwiaździste.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie. Zdjęcie z lewej strony ukazuje widok bryły kościoła od strony zachodniej, z wysokim, zakończonym łukiem ostrym oknem. Pod nim widoczny jest fragment wejściowych drzwi. Za ścianą boczną znajduje się transept z wieżą. Po lewej stronie biegnie ulica, a po prawej fragment zabudowy miejskiej z zielenią i suchym drzewem. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła ujęte od dołu. Widoczna jest ściana boczna z filarami i arkadowym przejściem. W dali widoczne jest prezbiterium ze złoconym ołtarzem. U góry nawę zamyka gwiaździste sklepienie.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informacje: Katedra w Pelplinie to cysterski kościół klasztorny o doskonałych proporcjach, trzynawowa bazylika z dwunawowym transeptem, ośmiobocznymi basztami od wschodu i zachodu oraz czterema szczytami. Nawę główną dekoruje sklepienie gwiaździste.
„Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”, XIV w., Pelplin, wikimedia.org, CC BY 2.5
RcnPuYewpUSGE1
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia fotografię Katedry na Wawelu pw. św. Stanisława i św. Wacława Męczennika. Na pierwszym planie znajdują się kaplice z kopułami. Za nimi fragment bryły katedry z wyeksponowanymi dwiema wieżami. Fragment trzeciej wieży wyłania się zza dachu. W bocznej fasadzie katedry widoczne są strzeliste okna. Przed budynkami znajduje się mur ogradzający architekturę od zieleni i znajdującej się po bokach fragmentów zabudowy miejskiej. Tłem jest błękitno-białe niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Wzniesiona za panowania Władysława Łokietka budowla jest bazyliką z długim prezbiterium, zakończonym obejściem z wieńcem kaplic i z transeptem oraz zachowanym sklepieniem piastowskim.
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia fotografię Katedry na Wawelu pw. św. Stanisława i św. Wacława Męczennika. Na pierwszym planie znajdują się kaplice z kopułami. Za nimi fragment bryły katedry z wyeksponowanymi dwiema wieżami. Fragment trzeciej wieży wyłania się zza dachu. W bocznej fasadzie katedry widoczne są strzeliste okna. Przed budynkami znajduje się mur ogradzający architekturę od zieleni i znajdującej się po bokach fragmentów zabudowy miejskiej. Tłem jest błękitno-białe niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Wzniesiona za panowania Władysława Łokietka budowla jest bazyliką z długim prezbiterium, zakończonym obejściem z wieńcem kaplic i z transeptem oraz zachowanym sklepieniem piastowskim.
„Katedra na Wawelu św. Stanisława i św. Wacława Męczennika”, XIV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0 pl
R1OsE24RMy5OY1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Mariackiego) w Krakowie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę ceglanego kościoła od strony zachodniej. Widoczne są dwie wieże nierównej wysokości (lewa wyższa), zwieńczone hełmami oraz okno. W wieżach znajdują się otwory okienne. Przed kościołem znajduje się rzeźba, a na placu stoi tłum ludzi. W dali po lewej znajduje się fragment starówki z pomnikiem i budynkami. Niebo jest błękitne. Zdjęcie po prawej przedstawia widok na sklepienie krzyżowe w nawie głównej. Ściana sklepienia jest polichromowana – ma niebieski kolor ze złotymi gwiazdkami. W górnej i dolnej części zdjęcia widoczne są fragmenty ściany z oknami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest ceglaną bazyliką z elementami kamiennymi i dwu wieżowa fasadą. Korpus posiada sklepienia krzyżowe, natomiast w prezbiterium znajdują się sklepienia gwiaździste.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Mariackiego) w Krakowie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę ceglanego kościoła od strony zachodniej. Widoczne są dwie wieże nierównej wysokości (lewa wyższa), zwieńczone hełmami oraz okno. W wieżach znajdują się otwory okienne. Przed kościołem znajduje się rzeźba, a na placu stoi tłum ludzi. W dali po lewej znajduje się fragment starówki z pomnikiem i budynkami. Niebo jest błękitne. Zdjęcie po prawej przedstawia widok na sklepienie krzyżowe w nawie głównej. Ściana sklepienia jest polichromowana – ma niebieski kolor ze złotymi gwiazdkami. W górnej i dolnej części zdjęcia widoczne są fragmenty ściany z oknami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest ceglaną bazyliką z elementami kamiennymi i dwu wieżowa fasadą. Korpus posiada sklepienia krzyżowe, natomiast w prezbiterium znajdują się sklepienia gwiaździste.
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” (mariacki), XIV-XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
R1X9Pc1G4b5r11
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę katedry od strony wschodniej. Widoczne są kaplice i apsyda oraz dwie wieże, zwieńczone hełmami. Na pierwszym planie znajduje się ulica z zabudową miejską po bokach oraz przechadzającymi się ludźmi. Tłem jest błękitne niebo. Drugie zdjęcie przedstawia widok na sklepienie krzyżowo-żebrowe w nawie głównej. Po bokach widoczne są fragmenty strony wschodniej i zachodniej z prezbiterium i organami. Od góry i od dołu znajduje się fragment ściany z widocznymi oknami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest trójnawową bazyliką bez transeptu o wydłużonym prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic oraz sklepieniem krzyżowym. W nawie głównej natomiast znajduje się sklepienie krzyżowo-żebrowe.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę katedry od strony wschodniej. Widoczne są kaplice i apsyda oraz dwie wieże, zwieńczone hełmami. Na pierwszym planie znajduje się ulica z zabudową miejską po bokach oraz przechadzającymi się ludźmi. Tłem jest błękitne niebo. Drugie zdjęcie przedstawia widok na sklepienie krzyżowo-żebrowe w nawie głównej. Po bokach widoczne są fragmenty strony wschodniej i zachodniej z prezbiterium i organami. Od góry i od dołu znajduje się fragment ściany z widocznymi oknami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest trójnawową bazyliką bez transeptu o wydłużonym prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic oraz sklepieniem krzyżowym. W nawie głównej natomiast znajduje się sklepienie krzyżowo-żebrowe.
„Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”, XIV w., Gniezno, static.panoramio.com, CC BY 3.0
RzBQoR5xJuZsf1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie. Zbudowany jest z czerwonej cegły. Kościół ukazany jest od strony południowo-wschodniej. Widoczny jest długi korpus budowli z przyporami zakończonymi białymi wieżyczkami. Pomiędzy przyporami znajdują się strzeliste okna. Pod nimi białe pola muru. Obok kościoła przechadzają się ludzie. Przed nim znajduje się kwadratowa dzwonnica z niewielkimi oknami i wejściem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół klasztorny oo. Augustianów Eremitów jest trójnawową, czteroprzęsłową bazyliką ceglaną bez transeptu z elementami kamiennymi. Pięciobocznie zakończone prezbiterium posiada sklepienie gwiaździste.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie. Zbudowany jest z czerwonej cegły. Kościół ukazany jest od strony południowo-wschodniej. Widoczny jest długi korpus budowli z przyporami zakończonymi białymi wieżyczkami. Pomiędzy przyporami znajdują się strzeliste okna. Pod nimi białe pola muru. Obok kościoła przechadzają się ludzie. Przed nim znajduje się kwadratowa dzwonnica z niewielkimi oknami i wejściem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół klasztorny oo. Augustianów Eremitów jest trójnawową, czteroprzęsłową bazyliką ceglaną bez transeptu z elementami kamiennymi. Pięciobocznie zakończone prezbiterium posiada sklepienie gwiaździste.
„Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty”, XIV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
REbO47NbtBgAo1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię fragmentu Kościoła św. Jakuba w Toruniu. Ukazuje południową stronę z widoczną wieżą i fragmentami dachu. Kościół zbudowany jest z czerwonej cegły. W trzykondygnacyjnej wieży znajdują się strzeliste okna. Poszczególne kondygnacje dzieli gzyms. Wieża, dach nawy głównej oraz boczne,j kryte są czerwoną dachówką. Przed kościołem znajdują się ulistnione korony drzew, zasłaniające ścianę południową nawy bocznej. Tłem jest błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest trójnawową bazyliką z dwoma rzędami kaplic, przylegających do naw bocznych. Nawę główną przykrywa sklepienie gwiaździste. Wnętrze wyróżnia się smukłymi proporcjami.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię fragmentu Kościoła św. Jakuba w Toruniu. Ukazuje południową stronę z widoczną wieżą i fragmentami dachu. Kościół zbudowany jest z czerwonej cegły. W trzykondygnacyjnej wieży znajdują się strzeliste okna. Poszczególne kondygnacje dzieli gzyms. Wieża, dach nawy głównej oraz boczne,j kryte są czerwoną dachówką. Przed kościołem znajdują się ulistnione korony drzew, zasłaniające ścianę południową nawy bocznej. Tłem jest błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół jest trójnawową bazyliką z dwoma rzędami kaplic, przylegających do naw bocznych. Nawę główną przykrywa sklepienie gwiaździste. Wnętrze wyróżnia się smukłymi proporcjami.
„Kościół św. Jakuba”, XIV w., Toruń, wikimedia.org, CC BY 3.0
RcV6dbs0GdEmG1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Ukazuje widok z lotu ptaka na fragment Starego Miasta, nad którym góruje kościół. Budowla z czerwonej cegły została ujęta od strony południowo-wschodniej, z widoczną częścią prezbiterium, którego szczyt wieńczą trzy wieżyczki – środkowa wyższa od bocznych. Za prezbiterium widoczna jest ściana południowa z wysokimi oknami. Kościół kryty jest czerwoną dachówką. Przed kościołem widoczne są budowle miejskie starówki, a w tle współczesna architektura mieszkalna oraz zieleń. Niebo jest błękitne. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół halowy, bez wieżowy o trzech nawach z przyporami wewnątrz nawy głównej. Posiada asymetryczną konstrukcję. Od strony prezbiterium szczyt zdobiony jest wieżyczkami z blendami.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Ukazuje widok z lotu ptaka na fragment Starego Miasta, nad którym góruje kościół. Budowla z czerwonej cegły została ujęta od strony południowo-wschodniej, z widoczną częścią prezbiterium, którego szczyt wieńczą trzy wieżyczki – środkowa wyższa od bocznych. Za prezbiterium widoczna jest ściana południowa z wysokimi oknami. Kościół kryty jest czerwoną dachówką. Przed kościołem widoczne są budowle miejskie starówki, a w tle współczesna architektura mieszkalna oraz zieleń. Niebo jest błękitne. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Kościół halowy, bez wieżowy o trzech nawach z przyporami wewnątrz nawy głównej. Posiada asymetryczną konstrukcję. Od strony prezbiterium szczyt zdobiony jest wieżyczkami z blendami.
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ”, XIV w., Toruń, wikimedia.org, CC BY 3.0
Rr03xx4fTOlMJ1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazylika Mariacka) w Gdańsku. Pierwsze zdjęcie przedstawia kościół w otoczeniu architektury miejskiej. W centralnym miejscu znajduje się jest bryła zbudowanego z czerwonej cegły kościoła, ujęta od strony południowej. Z lewej strony usytuowana jest wieża, następnie ściana nawy bocznej z wysokimi oknami, bok transeptu z trzema oknami oraz fragment prezbiterium. Na narożach transeptu znajdują się wieżyczki. Kościół został przedstawiony na tle dachów gdańskiej starówki. W tle znajduje się szeroka panorama i błękitne niebo. Drugie zdjęcie ukazuje wnętrze świątyni. Widoczna jest wysoka nawa główna z białymi ścianami i prezbiterium na końcu. Po bokach ustawione są ławki dla wiernych. Na fotografii ujęte zostało sklepienie kryształowe. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Największy kościół w Polsce i największa średniowieczna świątynia ceglana w Europie jest trójnawową bazyliką z trójnawowym transeptem i rzędami kaplic miedzy przyporami naw bocznych. Zakończona prostokątnie hala kryta jest oddzielnymi dachami, osłoniętymi ozdobnymi szczytami. Nawy przykryte są sklepieniami kryształowymi i gwiaździstymi.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazylika Mariacka) w Gdańsku. Pierwsze zdjęcie przedstawia kościół w otoczeniu architektury miejskiej. W centralnym miejscu znajduje się jest bryła zbudowanego z czerwonej cegły kościoła, ujęta od strony południowej. Z lewej strony usytuowana jest wieża, następnie ściana nawy bocznej z wysokimi oknami, bok transeptu z trzema oknami oraz fragment prezbiterium. Na narożach transeptu znajdują się wieżyczki. Kościół został przedstawiony na tle dachów gdańskiej starówki. W tle znajduje się szeroka panorama i błękitne niebo. Drugie zdjęcie ukazuje wnętrze świątyni. Widoczna jest wysoka nawa główna z białymi ścianami i prezbiterium na końcu. Po bokach ustawione są ławki dla wiernych. Na fotografii ujęte zostało sklepienie kryształowe. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Największy kościół w Polsce i największa średniowieczna świątynia ceglana w Europie jest trójnawową bazyliką z trójnawowym transeptem i rzędami kaplic miedzy przyporami naw bocznych. Zakończona prostokątnie hala kryta jest oddzielnymi dachami, osłoniętymi ozdobnymi szczytami. Nawy przykryte są sklepieniami kryształowymi i gwiaździstymi.
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny” (Bazylika Mariacka), XIV w., Gdańsk, wikimedia.org, CC BY 3.0
RmoYZoIIEj5gA1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim. Budowla została ujęta od dołu, ze strony południowo-zachodniej. Kościół z czerwonej cegły posiada masywną wieżę z białymi, ślepymi oknami. Nawa główna, boczna i dach, kryte są czerwoną dachówką. Do nawy bocznej od strony południowej dobudowana jest mała zakrystia. Po bokach rosną drzewa a tło wypełnia błękitne niego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Bazylika posiada prostokątny, trójnawowy, czteroprzęsłowy, oskarpowany korpus, do którego od wschodu przylega trójbocznie zamknięte, trójprzęsłowe prezbiterium. Nad prezbiterium znajdują się dekoracyjne szczyty z blendami. Nawy boczne korpusu przykryte są sklepieniem krzyżowo-żebrowym (w jednym przęśle nawy południowej - sklepienie trój podporowe), a w nawa główna posiada czteroramienne sklepienie gwiaździste z dodatkowymi żeberkami koło żebra przewodniego.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim. Budowla została ujęta od dołu, ze strony południowo-zachodniej. Kościół z czerwonej cegły posiada masywną wieżę z białymi, ślepymi oknami. Nawa główna, boczna i dach, kryte są czerwoną dachówką. Do nawy bocznej od strony południowej dobudowana jest mała zakrystia. Po bokach rosną drzewa a tło wypełnia błękitne niego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Bazylika posiada prostokątny, trójnawowy, czteroprzęsłowy, oskarpowany korpus, do którego od wschodu przylega trójbocznie zamknięte, trójprzęsłowe prezbiterium. Nad prezbiterium znajdują się dekoracyjne szczyty z blendami. Nawy boczne korpusu przykryte są sklepieniem krzyżowo-żebrowym (w jednym przęśle nawy południowej - sklepienie trój podporowe), a w nawa główna posiada czteroramienne sklepienie gwiaździste z dodatkowymi żeberkami koło żebra przewodniego.
„Kościół św. Tomasza Apostoła”, XIII w., Nowe Miasto Lubawskie, static.panormaio.com, CC BY 3.0
Budownictwo świeckie
W XIII wieku pojawiły się regularnie rozplanowane, nowe założenia miejskie, które rozwinęły się w XIV stuleciu. Miasta gotyckie posiadały najczęściej prostokątną siatkę ulic z kamienicami mieszkalnymi i usytuowaną w centrum placu siedzibą władz miejskich – ratuszem o zaakcentowanej wieży. Architekturę użyteczności publicznej reprezentowały miejskie domy handlowe, tzw. sukienniceSukiennicesukiennice oraz budowle uczelniane. Powstawały także budowle obronne o charakterze reprezentacyjnym. Na wzgórzach i skałach oraz nad brzegami rzek stawiano otoczone murami warowne zamki, które były kompleksami budynków mieszkalnych i gospodarczych. Na terenach nizinnych stosowano układ oparty na planie prostokąta, natomiast na wyżynnych założenia posiadały układ nieregularny, dostosowany do rzeźby terenu. Obronny charakter miały także - podobnie jak zamki - warowne mury z fosamiFosafosami, zwodzonymi mostami i basztamiBasztabasztami. Elementem o znaczeniu fortyfikacyjnym był barbakanBarbakanbarbakan, wysunięty przed linię murów i połączony z bramą miejską za pomocą osłoniętego przejścia. Jego bryła posiadała zwykle formę cylindryczną i plan koła.
R179T4aoAMOAD1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię toruńskiego Ratusza Staromiejskiego. Zdjęcie przedstawia całą budowlę, ujętą nieco od dołu. Eksponuje kwadratową, wielokondygnacyjną wieżę zegarową. Wykonana z czerwonej cegły budowla składa się z kilku kondygnacji z rzędami okien. Kryta jest czerwonym dachem. Przed nią stoi pomnik Mikołaja Kopernika. Po lewej stronie widoczny jest kościół o pastelowych kolorach. Z przodu na placu znajdują się przechodnie. Tłem jest błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Stojący pośrodku Rynku Staromiejskiego monumentalny Ratusz Staromiejski jest jedną z największych, najwspanialszych tego typu budowli w Europie. (…) Funkcjonalnie łączył dwie zasadnicze role: parter zajmowały pomieszczenia handlowe (sukiennice, hala ław chlebowych, kramy, sala wagi oraz Sala Sądowa), piętro zaś przeznaczone było dla organów władzy miejskiej (Sala Rady, od XVI wieku zwana Salą Senatu (Senatus civitatis Thoruniensis), urzędy Kontrybucyjny, Wetowy, Kancelaria, Kamlaria i in.). Pierwotnie, od drugiej połowy XIII wieku, w tym miejscu znajdowały się wolno stojące budynki uformowane w podobny czworobok (o kształtowaniu się bryły Ratusza). Ratusz był siedzibą władz najważniejszego obszaru Torunia, nazywanego od 1264 r. Starym Miastem. Od połowy XV w. stał się centrum władzy dla całego toruńskiego zespołu miejskiego. Pełnił tę funkcję kilka stuleci i przez ten czas był jego głównym municypalnym gmachem.”(źródło: http://www.turystyka.torun.pl/art/66/ratusz-staromiejski.html dostęp z dnia 31.03.2018)
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię toruńskiego Ratusza Staromiejskiego. Zdjęcie przedstawia całą budowlę, ujętą nieco od dołu. Eksponuje kwadratową, wielokondygnacyjną wieżę zegarową. Wykonana z czerwonej cegły budowla składa się z kilku kondygnacji z rzędami okien. Kryta jest czerwonym dachem. Przed nią stoi pomnik Mikołaja Kopernika. Po lewej stronie widoczny jest kościół o pastelowych kolorach. Z przodu na placu znajdują się przechodnie. Tłem jest błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Stojący pośrodku Rynku Staromiejskiego monumentalny Ratusz Staromiejski jest jedną z największych, najwspanialszych tego typu budowli w Europie. (…) Funkcjonalnie łączył dwie zasadnicze role: parter zajmowały pomieszczenia handlowe (sukiennice, hala ław chlebowych, kramy, sala wagi oraz Sala Sądowa), piętro zaś przeznaczone było dla organów władzy miejskiej (Sala Rady, od XVI wieku zwana Salą Senatu (Senatus civitatis Thoruniensis), urzędy Kontrybucyjny, Wetowy, Kancelaria, Kamlaria i in.). Pierwotnie, od drugiej połowy XIII wieku, w tym miejscu znajdowały się wolno stojące budynki uformowane w podobny czworobok (o kształtowaniu się bryły Ratusza). Ratusz był siedzibą władz najważniejszego obszaru Torunia, nazywanego od 1264 r. Starym Miastem. Od połowy XV w. stał się centrum władzy dla całego toruńskiego zespołu miejskiego. Pełnił tę funkcję kilka stuleci i przez ten czas był jego głównym municypalnym gmachem.”(źródło: http://www.turystyka.torun.pl/art/66/ratusz-staromiejski.html dostęp z dnia 31.03.2018)
„Ratusz Staromiejski”, XIV w., Toruń, wikimedia.org, CC BY 3.0
ROYnABm98DWSP1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Krakowskich Sukiennic. Budowla ujęta została z oddali. Jest tynkowana i malowana na jasnożółty kolor. Budynek wieńczą attyki dekoracją w postaci grzebienia. Na szczycie widoczny jest ryzalit. Na parterze znajdują się arkadowe podcienia. Przed nimi stoją kawiarniane stoliki z parasolami. Po lewej stronie dostawione są schody. W tle znajduje się wieża zegarowa, architektura miejska i błękitne niebo. Na pustym placu przed Sukiennicami siedzą gołębie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Znajdujące się w centrum Krakowa Sukiennice powstały za panowania Kazimierza III Wielkiego, jako obiekt handlowy z osiemnastoma kramami o układzie arkadowym.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Krakowskich Sukiennic. Budowla ujęta została z oddali. Jest tynkowana i malowana na jasnożółty kolor. Budynek wieńczą attyki dekoracją w postaci grzebienia. Na szczycie widoczny jest ryzalit. Na parterze znajdują się arkadowe podcienia. Przed nimi stoją kawiarniane stoliki z parasolami. Po lewej stronie dostawione są schody. W tle znajduje się wieża zegarowa, architektura miejska i błękitne niebo. Na pustym placu przed Sukiennicami siedzą gołębie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Znajdujące się w centrum Krakowa Sukiennice powstały za panowania Kazimierza III Wielkiego, jako obiekt handlowy z osiemnastoma kramami o układzie arkadowym.
„Sukiennice”, XIV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
RacNWLBvT4P741
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Barbakanu w Krakowie. Budowla założona jest na planie koła. Jest masywną bryłą, dekorowaną wieżyczkami i u góry wieńczoną motywem arkadkowym. Pod dachem znajdują się niewielkich rozmiarów okna. Do okrągłej bryły dołączona jest prostokątna przybudówka wykończona również arkadkowo i z oknami pod dachem. W tle znajduje się kompleks drzew oraz zabudowa miejska. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Zachowany do dziś krakowski Barbakan powstał w XV wieku, jako inspiracja toruńskimi budowlami tego typu. Był połączony z murami otaczającymi miasto i pełnił funkcję obronną, w jego murach znajdowały się otwory strzelnicze.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Barbakanu w Krakowie. Budowla założona jest na planie koła. Jest masywną bryłą, dekorowaną wieżyczkami i u góry wieńczoną motywem arkadkowym. Pod dachem znajdują się niewielkich rozmiarów okna. Do okrągłej bryły dołączona jest prostokątna przybudówka wykończona również arkadkowo i z oknami pod dachem. W tle znajduje się kompleks drzew oraz zabudowa miejska. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Zachowany do dziś krakowski Barbakan powstał w XV wieku, jako inspiracja toruńskimi budowlami tego typu. Był połączony z murami otaczającymi miasto i pełnił funkcję obronną, w jego murach znajdowały się otwory strzelnicze.
„Barbakan”, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
RxKwuFotR6igg1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwa zdjęcia. Pierwsza jest rysunkiem planu oraz zamku krzyżackiego w Radzyniu Chełmińskim, założonego na planie kwadratu, z wydzielonymi za pomocą grubszych i cienkich linii pomieszczeniami. Pośrodku znajduje się dziedziniec. Druga jest fotografią bryły pozostałości zamku. Na rogach widoczne są wieże z niewielkimi oknami. Okna w murach są podłużne, większe. Na pierwszym planie rozciąga się pas zieleni. Budowla jest ukazana na tle błękitnego nieba.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Zamek krzyżacki został założony na planie kwadratu z dwukondygnacyjnym dziedzińcem i krużgankiem. Wokół kwadratowego dziedzińca znajdowały się: pomieszczenia mieszkalne, izba komtura, refektarz, kaplica i wieża główna. W narożach usytuowane były mniejsze wieże.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwa zdjęcia. Pierwsza jest rysunkiem planu oraz zamku krzyżackiego w Radzyniu Chełmińskim, założonego na planie kwadratu, z wydzielonymi za pomocą grubszych i cienkich linii pomieszczeniami. Pośrodku znajduje się dziedziniec. Druga jest fotografią bryły pozostałości zamku. Na rogach widoczne są wieże z niewielkimi oknami. Okna w murach są podłużne, większe. Na pierwszym planie rozciąga się pas zieleni. Budowla jest ukazana na tle błękitnego nieba.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: Zamek krzyżacki został założony na planie kwadratu z dwukondygnacyjnym dziedzińcem i krużgankiem. Wokół kwadratowego dziedzińca znajdowały się: pomieszczenia mieszkalne, izba komtura, refektarz, kaplica i wieża główna. W narożach usytuowane były mniejsze wieże.
„Zamek krzyżacki” plan i bryła, XIV w., Radzyń Chełmiński, wikimedia.org, GFDL/domena publiczna
R16YPlCUcB1Ti1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię z widokiem na Zamek krzyżacki w Malborku od strony Nogatu. Od lądu i rzeki zamek oddziela masywny mur z bramą wjazdową i wieżami. Za nim rozciąga się kompleks zabudowy masywnych obiektów z czerwonej cegły, z także czerwonymi dachami. Pośród budowli rosną drzewa. W tle znajduje się błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Zamek Malbork (niem. MARIENBURG - GRÓD MARYI) był czwartą, obok Akki, Montfort (w Ziemi Świętej) oraz Wenecji, siedzibą wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. (…) Zamek od początku wznoszono z myślą o przyszłych podbojach na Pomorzu Gdańskim. (…)Nie przypadkiem zbudowano go również w połowie odległości między Gdańskiem a Elblągiem, na skrzyżowaniu starych szlaków handlowych wiodących z Pomorza do Nowogrodu oraz dalej, na południe Europy, do Włoch (tzw. Szlakiem Bursztynowym). (…) Budowę zamku rozpoczęto od wyznaczenia czworokąta o wymiarach 51.6 m na 60.7 m (ZAMKU WYSOKIEGO), który otoczono następnie murem obronnym i fosą. Leżącą po wewnętrznej stronie murów przestrzeń zaczęto następnie wypełniać budynkami. Jako pierwsze wzniesiono skrzydło północne z najważniejszymi zakonnymi obiektami - kaplicą i kapitularzem. (…) Następnym skrzydłem było skrzydło zachodnie oraz wieża Gdanisko, wysunięta poza czworokąt w stronę Nogatu. (…) Na parterze urządzono kuchnię oraz refektarz, zaś pierwsze piętro przewidziano jako kwatery dla dowódcy. (…)Dwuskrzydłowa konstrukcja liczyła wówczas dwa piętra, wsparta była na kamiennych kolumnach i przykryta drewnianym dachem. Pozostałe dwa boki czworokąta - południowy i wschodni - były otoczone murami z otworami obronnymi. Południowe skrzydło, mieszczące na pierwszym piętrze dwa ciemne pokoje przeznaczone na dormitoria, wzniesiono ok. 1300 r. Powyżej planowano budowę magazynów oraz małej sali konwentualnej. Wreszcie domknięto czworokąt tworząc zamknięty klasztor z usytuowaną pośrodku studnią głęboką na ponad 20 metrów zapewniającą niezależne od oblężenia źródło wody dla mieszkańców zamku. Umocniono również fortyfikacje. Wejście do fortecy prowadziło przez bramę usytuowaną w północno - zachodnim narożniku klasztoru.” (Źródło: http://www.wmalborku.republika.pl/zamek.html dostęp z dnia 31.03.2018)
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię z widokiem na Zamek krzyżacki w Malborku od strony Nogatu. Od lądu i rzeki zamek oddziela masywny mur z bramą wjazdową i wieżami. Za nim rozciąga się kompleks zabudowy masywnych obiektów z czerwonej cegły, z także czerwonymi dachami. Pośród budowli rosną drzewa. W tle znajduje się błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Zamek Malbork (niem. MARIENBURG - GRÓD MARYI) był czwartą, obok Akki, Montfort (w Ziemi Świętej) oraz Wenecji, siedzibą wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. (…) Zamek od początku wznoszono z myślą o przyszłych podbojach na Pomorzu Gdańskim. (…)Nie przypadkiem zbudowano go również w połowie odległości między Gdańskiem a Elblągiem, na skrzyżowaniu starych szlaków handlowych wiodących z Pomorza do Nowogrodu oraz dalej, na południe Europy, do Włoch (tzw. Szlakiem Bursztynowym). (…) Budowę zamku rozpoczęto od wyznaczenia czworokąta o wymiarach 51.6 m na 60.7 m (ZAMKU WYSOKIEGO), który otoczono następnie murem obronnym i fosą. Leżącą po wewnętrznej stronie murów przestrzeń zaczęto następnie wypełniać budynkami. Jako pierwsze wzniesiono skrzydło północne z najważniejszymi zakonnymi obiektami - kaplicą i kapitularzem. (…) Następnym skrzydłem było skrzydło zachodnie oraz wieża Gdanisko, wysunięta poza czworokąt w stronę Nogatu. (…) Na parterze urządzono kuchnię oraz refektarz, zaś pierwsze piętro przewidziano jako kwatery dla dowódcy. (…)Dwuskrzydłowa konstrukcja liczyła wówczas dwa piętra, wsparta była na kamiennych kolumnach i przykryta drewnianym dachem. Pozostałe dwa boki czworokąta - południowy i wschodni - były otoczone murami z otworami obronnymi. Południowe skrzydło, mieszczące na pierwszym piętrze dwa ciemne pokoje przeznaczone na dormitoria, wzniesiono ok. 1300 r. Powyżej planowano budowę magazynów oraz małej sali konwentualnej. Wreszcie domknięto czworokąt tworząc zamknięty klasztor z usytuowaną pośrodku studnią głęboką na ponad 20 metrów zapewniającą niezależne od oblężenia źródło wody dla mieszkańców zamku. Umocniono również fortyfikacje. Wejście do fortecy prowadziło przez bramę usytuowaną w północno - zachodnim narożniku klasztoru.” (Źródło: http://www.wmalborku.republika.pl/zamek.html dostęp z dnia 31.03.2018)
„Zamek krzyżacki”, XIII-XIV w., Malbork, wikimedia.org, CC BY 3.0
R7SG1D2amYogM1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia plan Zamku krzyżackiego w Malborku. Widoczne są kształtu murów, zaznaczona po lewej stronie brama wjazdowa oraz zarysowane mury z podziałami. Wydzielone są także wszystkie obiekty zabudowy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Zamek wysoki.
2. Dolna kaplica św. Anny.
3. Zamek średni.
4. Wielka Komturia.
5. Firmeria (izby chorych) konwentu.
6. Wielki Refektarz
7. Pałac Wielkiego Mistrza, w najwyższej kondygnacji dwa refektarze: letni i zimowy.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia plan Zamku krzyżackiego w Malborku. Widoczne są kształtu murów, zaznaczona po lewej stronie brama wjazdowa oraz zarysowane mury z podziałami. Wydzielone są także wszystkie obiekty zabudowy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Zamek wysoki.
2. Dolna kaplica św. Anny.
3. Zamek średni.
4. Wielka Komturia.
5. Firmeria (izby chorych) konwentu.
6. Wielki Refektarz
7. Pałac Wielkiego Mistrza, w najwyższej kondygnacji dwa refektarze: letni i zimowy.
„Zamek krzyżacki w Malborku” - plan budowli, online-skills, CC BY 3.0
RVGOqdXXqP9wS1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Collegium Maius w Krakowie, wykonaną od strony dziedzińca. Na zdjęciu widoczne są arkady otaczające mury od wewnątrz, pod którymi są ukryte wejścia. Nad nimi znajdują się dwie kondygnacje z oknami – pierwsza posiada większe, druga mniejsze okna. Nad arkadami znajduje się taras. Budowla wykonana z czerwonej cegły kryta jest czerwoną dachówką. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Collegium Maius, usytuowane u zbiegu ulic Św. Anny i Jagiellońskiej jest najstarszym budynkiem uniwersyteckim w Polsce.(…) Rytm krużganków przerywają schody zwane „profesorskimi" prowadzące na ganek pierwszego piętra. Na parterze znajdowały się lektoria, czyli sale wykładowe. Były to długie, nisko sklepione pomieszczenia, ciemne i często wilgotne. Biblioteka (Libraria), Izba Wspólna profesorów (Stuba Communis), skarbiec oraz lektorium teologów (dzisiejsza Aula) mieściły się na I piętrze. Mieszkania profesorów, czyli rezydencje, mieściły się na parterze, na I i II piętrze.” (Źródło: http://www.maius.uj.edu.pl/muzeum/historia dostęp z dnia 31.03.2018)
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Collegium Maius w Krakowie, wykonaną od strony dziedzińca. Na zdjęciu widoczne są arkady otaczające mury od wewnątrz, pod którymi są ukryte wejścia. Nad nimi znajdują się dwie kondygnacje z oknami – pierwsza posiada większe, druga mniejsze okna. Nad arkadami znajduje się taras. Budowla wykonana z czerwonej cegły kryta jest czerwoną dachówką. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następującą informację: „Collegium Maius, usytuowane u zbiegu ulic Św. Anny i Jagiellońskiej jest najstarszym budynkiem uniwersyteckim w Polsce.(…) Rytm krużganków przerywają schody zwane „profesorskimi" prowadzące na ganek pierwszego piętra. Na parterze znajdowały się lektoria, czyli sale wykładowe. Były to długie, nisko sklepione pomieszczenia, ciemne i często wilgotne. Biblioteka (Libraria), Izba Wspólna profesorów (Stuba Communis), skarbiec oraz lektorium teologów (dzisiejsza Aula) mieściły się na I piętrze. Mieszkania profesorów, czyli rezydencje, mieściły się na parterze, na I i II piętrze.” (Źródło: http://www.maius.uj.edu.pl/muzeum/historia dostęp z dnia 31.03.2018)
„Collegium Maius”, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
Podaj przykład budowli, w której zastosowano sklepienie piastowskie.
Podaj przykład budowli, w której zastosowano sklepienie piastowskie.
Do budowli dopisz miasta, w których się znajdują.
.................
.................
.................
R1N8Kd1KBcJu4
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj system filarowo-skarpowy.
Scharakteryzuj system filarowo-skarpowy.
Jak nazywa się konstrukcja zaprezentowana na schemacie? Wskaż właściwą odpowiedź.
System wiązany
System filarowo-skarpowy
System przyporowy
R1Jz7XraicKpV
Ćwiczenie 4
Jakie imię nosi bazylika w Nowym Mieście Lubawskim?
Jakie imię nosi bazylika w Nowym Mieście Lubawskim?
Rozpoznaj kościoły. Przyporządkuj do zdjęć właściwe nazwy.
Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu, Katedra na Wawelu św. Stanisława i św. Wacława Męczennika w Krakowie, Kościół św. Jakuba w Toruniu, Kościół św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim
.................
.................
.................
.................
RTegtQDmNG3wq
Ćwiczenie 5
Uzupełnij tekst. Miasta gotyckie otoczone warownymi murami z Tu uzupełnij wypełnionymi wodą Do wewnątrz prowadziły zwodzone Tu uzupełnij. Przed linię murów wysunięty był Tu uzupełnij, założony na planie Tu uzupełnij i połączony z bramą miejską za pomocą osłoniętego przejścia.
Uzupełnij tekst. Miasta gotyckie otoczone warownymi murami z Tu uzupełnij wypełnionymi wodą Do wewnątrz prowadziły zwodzone Tu uzupełnij. Przed linię murów wysunięty był Tu uzupełnij, założony na planie Tu uzupełnij i połączony z bramą miejską za pomocą osłoniętego przejścia.
Uzupełnij tekst.
Miasta gotyckie otoczone warownymi murami z ............ wypełnionymi wodą
Do wewnątrz prowadziły zwodzone ............. Przed linię murów wysunięty był ................, założony na planie ............ i połączony z bramą miejską za pomocą osłoniętego przejścia.
RQ304VlJUtNA1
Ćwiczenie 6
Do kościołów dobierz zakony. Kościół św. Trójcy w Krakowie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie. Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie. Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie.
Do kościołów dobierz zakony. Kościół św. Trójcy w Krakowie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie. Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie. Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie Możliwe odpowiedzi: 1. Augustianie, 2. Cystersi, 3. Dominikanie.
Do kościołów dobierz zakony.
Dominikanie, Cystersi, Augustianie
Kościół św. Trójcy w Krakowie
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie
R12Wj5hvvvm1U
Ćwiczenie 7
Wymień elementy składowe założenia zamkowego w Malborku.
Wymień elementy składowe założenia zamkowego w Malborku.
Do wskazanych obiektów planu Zamku w Malborku dobierz właściwe nazwy.
Zamek Średni, Wielka Komturia, Pałac Wielkiego Mistrza, Zamek Wysoki
.................
.................
.................
.................
Polecenie 1
Porównaj gotycką architekturę sakralną Francji z wybranymi kościołami w Polsce. Wymień różnice w stosowanych materiałach, rozwiązaniach konstrukcyjnych, bryle i wykończeniu wnętrz.
Słownik pojęć
Barbakan
Barbakan
okrągła budowla ze strzelnicami, wysunięta poza linię murów obronnych
Baszta
Baszta
budowla obronna, stanowiąca element muru obronnego w postaci wysunięcia jego fragmentu przed lico i wzniesienia ponad jego poziom
Bazylika
Bazylika
w architekturze chrześcijańskiej, kościół wielonawowy, o nawie środkowej wyższej od bocznych (przeciwieństwo kościoła halowego). W zależności od przekroju poprzecznego rozróżnia się: • bazylikę właściwą, o nawach krytych odrębnie i nawie środkowej oświetlonej najczęściej przez okna ponad dachami naw bocznych; • pseudobazylikę, o nawach krytych wspólnym dachem dwuspadowym i nawie środkowej oświetlonej pośrednio poprzez nawy boczne
Blenda
Blenda
ślepy otwór, płytka wnęka w murze, w formie arkady lub okna; zwykle stosowana w elewacjach jako motyw dekoracyjny, rzadziej w celu odciążenia ściany
Fosa
Fosa
(łac. fossa – rów, kanał) – zapora w postaci rowu otaczającego całość lub część umocnienia
Hala
Hala
patrz: kościół halowy
Kolebka
Kolebka
patrz: sklepienie kolebkowe
Kościół halowy
Kościół halowy
budowla sakralna, w której wszystkie nawy mają jednakową wysokość, a nawa główna, pozbawiona okien, oświetlona jest za pośrednictwem naw bocznych. Nawy nakryte są zwykle wspólnym dachem. Liczba naw może być różna - najczęściej występują kościoły trzynawowe, czasem pięcio- i dwunawowe. Kościół halowy odznacza się prostą konstrukcją (rozpór sklepień nawy gł. w znacznej części równoważą sklepienia naw bocznych) oraz zwartym układem przestrzennym (często brak transeptu, niewyodrębnione prezbiterium)
Kościół salowy
Kościół salowy
budowla sakralna o wnętrzu jednoprzestrzennym w formie sali; w kościele salowym prezbiterium i nawa mają jednakową wysokość, szerokość i wspólny strop lub sklepienie.
Krużganek
Krużganek
rodzaj ganku, częściowo otwartego korytarza przylegającego do ściany budynku. Może być jedno- lub wielokondygnacyjny, otaczając dziedziniec na różnych poziomach
Laskowanie
Laskowanie
Gotycka dekoracja architektoniczna w postaci wąskich kolumienek o rozmaitych profilach, stosowanych jako elementy pionowego podziału okien lub obramienia otworów oraz ozdoby elewacji
Obejście
Obejście
(ambit) w kościołach przejście obiegające prezbiterium, zwykle na przedłużeniu naw bocznych, oddzielone murem lub arkadami; obejście było charakterystycznym elementem kościołów rom. (zwłaszcza pielgrzymkowych) i gotyckich; do obejścia przylegały zwykle kaplice promieniste (tzw. wieniec kaplic)
Prezbiterium
Prezbiterium
chór, przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa, zazwyczaj wydzielona od nawy głównej lekkim podwyższeniem, balustradą i tęczą; wyodrębniona także w bryle zewnętrznej prezbiterium zamykała zwykle ściana prostokątna, półkolista (apsyda) lub wieloboczna; rzut i bryłę prezbiterium wzbogacały (gł. w architekturze średniowiecznej) apsydiole, obejście, wieniec kaplic. W średniowieczu prezbiterium było z reguły orientowane (skierowane na wschód)
Przęsło
Przęsło
1) we wnętrzu budowli przestrzeń między parą podpór dźwigających odrębną konstrukcyjnie część sklepienia; 2) wyodrębniona rytmicznie powtarzanymi elementami podziału pionowego część płaszczyzny elewacji
Skarpa
Skarpa
(przypora) - pionowy element konstrukcyjny w formie prostego lub uskokowego filara przyściennego o ściętej pochyło górnej części. Przypora wzmacnia ściany budynku lub wolno stojącego muru oraz przenosi część ciężaru sklepień na fundament; podstawowy element konstrukcji filarowo‑skarpowej (przyporowy system)
Sklepienie gwiaździste
Sklepienie gwiaździste
sklepienie krzyżowo‑żebrowe, w którym wprowadzono dodatkowy podział pól tworząc obraz gwiazdy
Sklepienie krzyżowe
Sklepienie krzyżowe
sklepienie zbudowane na planie kwadratu z dwóch, przenikających się sklepień kolebkowych, z których pozostawiono górne części sklepień
Sklepienie kryształowe
Sklepienie kryształowe
sklepienie, w którym zrezygnowano z żeber a wysklepki sklepienne mają ostre krawędzie; gra światła na tych sklepieniach tworzyła efekt dekoracyjny
Sklepienie krzyżowo‑żebrowe
Sklepienie krzyżowo‑żebrowe
sklepienie krzyżowe o wyraźnie zaznaczonych łękach w postaci żeber w miejscu przenikania kolebek
Sklepienie piastowskie (sklepienie trójdzielne)
Sklepienie piastowskie (sklepienie trójdzielne)
sklepienie złożone z trzech przenikających się odcinków kolebek, tworzących w rzucie kształt trójkąta
Sukiennice
Sukiennice
handlowy budynek, w którym znajdowały się kramy (lub składy) najczęściej z suknem (stąd nazwa)
System filarowo‑skarpowy
System filarowo‑skarpowy
rozwiązanie konstrukcji przyporowej z pominięciem łuków przyporowych prowadzonych nad dachami naw bocznych. Sklepienia nawy głównej podparte są skarpami wyprowadzonymi ponad dachy naw bocznych przy ścianach nawy głównej
Szczyt
Szczyt
trójkątna ściana między połaciami dachu dwuspadowego
Transept
Transept
określenie równoznaczne z terminem nawa poprzeczna
Wezgłowie
Wezgłowie
płaszczyzna, na której opiera się łuk sklepienny
Wieniec kaplic
Wieniec kaplic
promienisty sposób ułożenia kaplic przyległych do obejścia
Źródło:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia widok na sklepienie trójdzielne (piastowskie) w Kościele Najświętszej Marii Panny, który znajduje się we Wrocławiu. Na fotografii widoczne są łuki sklepienia. W ich najwyższych punktach znajdują się zworniki. Poza łukami, w dolnej partii, ukazany jest fragment białej ściany. Z lewej strony, w wyrysowanym ślepym oknie znajduje się okrągłe okno niewielkich rozmiarów.
„Sklepienie trójdzielne (piastowskie)” w kościele Najświętszej Marii Panny we Wrocławiu, XIV w., bp.blogspot.com, CC BY 3.0
RmjqLCYhkHDXI1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia zdjęcie Kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu. Budowla została sfotografowana od strony wschodniej. Widoczna jest absyda i fragment transeptu oraz wieża. Zbudowany z czerwonej cegły kościół znajduje się przy ulicy. Przed nim stoi biały, niewielki budynek. W tle znajduje się zabudowa miasta.
„Kościół św. Wojciecha”, XIII-XV w., Wrocław, rokita.files.wordpress.com, CC BY 3.0
R1XhhcSMhfSnb1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła św. Trójcy w Krakowie. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia bryłę od strony zachodniej, z trzema portalami wejściowymi dekorowanymi wimpergami i wieżyczkami. Środkowy portal jest wyższy i szerszy od bocznych. W ścianie nad głównym portalem znajduje się dużych rozmiarów okno zakończone łukiem ostrym. Całość wieńczy trójkątny, uskokowy szczyt. Po bokach znajdują się fragmenty budynków miejskich. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła. Ukazana jest nawa główna i ściana dzieląca ją od nawy bocznej, z filarami i arkadowymi łukami. W dali znajduje się prezbiterium. Zdjęcie zostało wykonane od dołu, widać na nim sklepienie gwiaździste. Jego płaszczyzny są koloru błękitnego.
„Kościół św. Trójcy” (bryła od strony zachodniej, wnętrze - nawa główna, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1VpdskbxNrSj1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię zachodniej fasady Kościoła pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda w Gdańsku. Kościół jest wąski, posiada jeden portal, z boku dwie wieże z czerwonej cegły. Ściana pomiędzy wieżami jest biała. Nad wejściem znajduje się półkoliście zamknięte okno, a wyżej okno w kształcie wieloliścia. Po bokach widoczne są nawy boczne kryte osobnymi dachami. Dalej znajdują się po obu stronach drzewa. Zza kościoła wyłaniają się fragmenty budynków. Przed kościołem stoją auta. Tłem jest pogodne, błękitne niebo.
„Kościół pw. Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny i św. Bernarda”, XIV w., Gdańsk, wikimedia.org, CC BY 3.0
RPDrO9E1UEKqt1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Pelplinie. Zdjęcie z lewej strony ukazuje widok bryły kościoła od strony zachodniej, z wysokim, zakończonym łukiem ostrym oknem. Pod nim widoczny jest fragment wejściowych drzwi. Za ścianą boczną znajduje się transept z wieżą. Po lewej stronie biegnie ulica, a po prawej fragment zabudowy miejskiej z zielenią i suchym drzewem. Tłem jest błękitne niebo z białymi obłokami. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia wnętrze kościoła ujęte od dołu. Widoczna jest ściana boczna z filarami i arkadowym przejściem. W dali widoczne jest prezbiterium ze złoconym ołtarzem. U góry nawę zamyka gwiaździste sklepienie
„Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”, XIV w., Pelplin, wikimedia.org, CC BY 2.5
RHih090eGc8xO1
Ilustracja o kształcie kwadratu przedstawia fotografię Katedry na Wawelu pw. św. Stanisława i św. Wacława Męczennika. Na pierwszym planie znajdują się kaplice z kopułami. Za nimi fragment bryły katedry z wyeksponowanymi dwiema wieżami. Fragment trzeciej wieży wyłania się zza dachu. W bocznej fasadzie katedry widoczne są strzeliste okna. Przed budynkami znajduje się mur ogradzający architekturę od zieleni i znajdującej się po bokach fragmentów zabudowy miejskiej. Tłem jest błękitno-białe niebo
„Katedra na Wawelu św. Stanisława i św. Wacława Męczennika”, XIV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0 pl
RMmzamdQqcp9u1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Mariackiego) w Krakowie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę ceglanego kościoła od strony zachodniej. Widoczne są dwie wieże nierównej wysokości (lewa wyższa), zwieńczone hełmami oraz okno. W wieżach znajdują się otwory okienne. Przed kościołem znajduje się rzeźba, a na placu stoi tłum ludzi. W dali po lewej znajduje się fragment starówki z pomnikiem i budynkami. Niebo jest błękitne. Zdjęcie po prawej przedstawia widok na sklepienie krzyżowe w nawie głównej. Ściana sklepienia jest polichromowana – ma niebieski kolor ze złotymi gwiazdkami. W górnej i dolnej części zdjęcia widoczne są fragmenty ściany z oknami.
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” (mariacki), XIV-XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
R1eytffGTKifT1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie. Zdjęcie po lewej ukazuje bryłę katedry od strony wschodniej. Widoczne są kaplice i apsyda oraz dwie wieże, zwieńczone hełmami. Na pierwszym planie znajduje się ulica z zabudową miejską po bokach oraz przechadzającymi się ludźmi. Tłem jest błękitne niebo.
„Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”, XIV w., Gniezno, static.panoramio.com, CC BY 3.0
R5DeFrOPLudJQ1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty w Krakowie. Zbudowany jest z czerwonej cegły. Kościół ukazany jest od strony południowo-wschodniej. Widoczny jest długi korpus budowli z przyporami zakończonymi białymi wieżyczkami. Pomiędzy przyporami znajdują się strzeliste okna. Pod nimi białe pola muru. Obok kościoła przechadzają się ludzie. Przed nim znajduje się kwadratowa dzwonnica z niewielkimi oknami i wejściem.
„Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty”, XIV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
R11F8BZuwCbcE1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia fotografię fragmentu Kościoła św. Jakuba w Toruniu. Ukazuje południową stronę z widoczną wieżą i fragmentami dachu. Kościół zbudowany jest z czerwonej cegły. W trzykondygnacyjnej wieży znajdują się strzeliste okna. Poszczególne kondygnacje dzieli gzyms. Wieża, dach nawy głównej oraz boczne,j kryte są czerwoną dachówką. Przed kościołem znajdują się ulistnione korony drzew, zasłaniające ścianę południową nawy bocznej. Tłem jest błękitne niebo.
„Kościół św. Jakuba”, XIV w., Toruń, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1WYoGYqglVZN1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Ukazuje widok z lotu ptaka na fragment Starego Miasta, nad którym góruje kościół. Budowla z czerwonej cegły została ujęta od strony południowo-wschodniej, z widoczną częścią prezbiterium, którego szczyt wieńczą trzy wieżyczki – środkowa wyższa od bocznych. Za prezbiterium widoczna jest ściana południowa z wysokimi oknami. Kościół kryty jest czerwoną dachówką. Przed kościołem widoczne są budowle miejskie starówki, a w tle współczesna architektura mieszkalna oraz zieleń. Niebo jest błękitne.
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ”, XIV w., Toruń, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1XBmAIcXgEVm1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwie fotografie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazylika Mariacka) w Gdańsku. Pierwsze zdjęcie przedstawia kościół w otoczeniu architektury miejskiej. W centralnym miejscu znajduje się jest bryła zbudowanego z czerwonej cegły kościoła, ujęta od strony południowej. Z lewej strony usytuowana jest wieża, następnie ściana nawy bocznej z wysokimi oknami, bok transeptu z trzema oknami oraz fragment prezbiterium. Na narożach transeptu znajdują się wieżyczki. Kościół został przedstawiony na tle dachów gdańskiej starówki. W tle znajduje się szeroka panorama i błękitne niebo. Drugie zdjęcie ukazuje wnętrze świątyni. Widoczna jest wysoka nawa główna z białymi ścianami i prezbiterium na końcu. Po bokach ustawione są ławki dla wiernych. Na fotografii ujęte zostało sklepienie kryształowe
„Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny” (Bazylika Mariacka), XIV w., Gdańsk, online-skills, CC BY 3.0
RZ4Q2HicDk5rg1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Kościoła św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim. Budowla została ujęta od dołu, ze strony południowo-zachodniej. Kościół z czerwonej cegły posiada masywną wieżę z białymi, ślepymi oknami. Nawa główna, boczna i dach, kryte są czerwoną dachówką. Do nawy bocznej od strony południowej dobudowana jest mała zakrystia. Po bokach rosną drzewa a tło wypełnia błękitne niego.
„Kościół św. Tomasza Apostoła”, XIII w., Nowe Miasto Lubawskie, static.panormaio.com, CC BY 3.0
R1BQCSG4VPhJB1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię toruńskiego Ratusza Staromiejskiego. Zdjęcie przedstawia całą budowlę, ujętą nieco od dołu. Eksponuje kwadratową, wielokondygnacyjną wieżę zegarową. Wykonana z czerwonej cegły budowla składa się z kilku kondygnacji z rzędami okien. Kryta jest czerwonym dachem. Przed nią stoi pomnik Mikołaja Kopernika. Po lewej stronie widoczny jest kościół o pastelowych kolorach. Z przodu na placu znajdują się przechodnie. Tłem jest błękitne niebo.
„Ratusz Staromiejski”, XIV w., Toruń, online-skills, CC BY 3.0
R8ZKp9C6KruZu1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Krakowskich Sukiennic. Budowla ujęta została z oddali. Jest tynkowana i malowana na jasnożółty kolor. Budynek wieńczą attyki dekoracją w postaci grzebienia. Na szczycie widoczny jest ryzalit. Na parterze znajdują się arkadowe podcienia. Przed nimi stoją kawiarniane stoliki z parasolami. Po lewej stronie dostawione są schody. W tle znajduje się wieża zegarowa, architektura miejska i błękitne niebo. Na pustym placu przed Sukiennicami siedzą gołębie.
„Sukiennice”, XIV w., Kraków, online-skills, CC BY 3.0
R19QlQIWB6LfE1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Barbakanu w Krakowie. Budowla założona jest na planie koła. Jest masywną bryłą, dekorowaną wieżyczkami i u góry wieńczoną motywem arkadkowym. Pod dachem znajdują się niewielkich rozmiarów okna. Do okrągłej bryły dołączona jest prostokątna przybudówka wykończona również arkadowo i z oknami pod dachem. W tle znajduje się kompleks drzew oraz zabudowa miejska.
„Barbakan”, XV w., Kraków, online-skills, CC BY 3.0
R16WRWlF3kRBL1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia dwa zdjęcia. Pierwsza jest rysunkiem planu oraz zamku krzyżackiego w Radzyniu Chełmińskim, założonego na planie kwadratu, z wydzielonymi za pomocą grubszych i cienkich linii pomieszczeniami. Pośrodku znajduje się dziedziniec. Druga jest fotografią bryły pozostałości zamku. Na rogach widoczne są wieże z niewielkimi oknami. Okna w murach są podłużne, większe. Na pierwszym planie rozciąga się pas zieleni. Budowla jest ukazana na tle błękitnego nieba.
„Zamek krzyżacki” plan i bryła, XIV w., Radzyń Chełmiński, wikimedia.org, GFDL/domena publiczna
RKzWATIPaDGuK1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię z widokiem na Zamek krzyżacki w Malborku od strony Nogatu. Od lądu i rzeki zamek oddziela masywny mur z bramą wjazdową i wieżami. Za nim rozciąga się kompleks zabudowy masywnych obiektów z czerwonej cegły, z także czerwonymi dachami. Pośród budowli rosną drzewa. W tle znajduje się błękitne niebo z chmurami.
„Zamek krzyżacki”, XIII-XIV w., Malbork, online-skills, CC BY 3.0
RSKmg1vx6c30n1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia plan Zamku krzyżackiego w Malborku. Widoczne są kształtu murów, zaznaczona po lewej stronie brama wjazdowa oraz zarysowane mury z podziałami. Wydzielone są także wszystkie obiekty zabudowy.
„Zamek krzyżacki - Malbork”, XIII - XIV w, Malbork, online-skills, CC BY3.0
R9mjw31eSnQZF1
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fotografię Collegium Maius w Krakowie, wykonaną od strony dziedzińca. Na zdjęciu widoczne są arkady otaczające mury od wewnątrz, pod którymi są ukryte wejścia. Nad nimi znajdują się dwie kondygnacje z oknami – pierwsza posiada większe, druga mniejsze okna. Nad arkadami znajduje się taras. Budowla wykonana z czerwonej cegły kryta jest czerwoną dachówką.
„Collegium Maius”, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
m39c5e873d135caf3_0000000000421
Bibliografia
Ks. A, Liedtke, Historia sztuki kościelnej w zarysie, Pallotinum, Poznań 1961
E. Charytonow, Historia architektury i formy architektoniczne, PWSZ, Warszawa 1963
W. Bogusz, Zarys historii architektury, WSiP, Warszawa 1996
