Sztuka ludowa – symetria w kompozycji. Projektuję zakładkę do książki
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła.
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych.
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
4) projektuje graficzne formy użytkowe (zaproszenie, okładka, plakat); kształtuje przestrzenne formy dekoracyjne i scenograficzne – indywidualnie i w zespole; umiejętności te wykorzystuje w przygotowywaniu imprez i uroczystości szkolnych, np. powiązanych z kalendarzem różnego typu świąt;
5) podejmuje próby integracji sztuk tworząc zespołowo teatr plastyczny (animacja form plastycznych w przestrzeni plus światło i dźwięk ) oraz realizując inne rodzaje kreacji z pogranicza plastyki i pokrewnych dziedzin jak pantomima, taniec, film animowany;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego.
3) rozumie znaczenie twórczości ludowej; rozróżnia różne jej formy; zna pojęcia sztuka ludowasztuka ludowa i etnografiaetnografia.
charakteryzować sztukę ludową jako działanie artystyczne społeczności wiejskiej w kraju i na świecie,
rozpoznawać charakterystyczne dla sztuki ludowej motywy, kolory,
odróżniać kompozycję symetryczną od niesymetrycznej,
odróżniać oryginalne wytwory sztuki ludowej od sztuki współczesnej nią inspirowanej i wytworów etnodizajnuetnodizajnu,
identyfikować polski strój ludowy z wybranymi regionami kraju,
wskazywać eksponaty typowe dla muzeum etnograficznegomuzeum etnograficznego i skansenuskansenu,
projektować za pomocą interaktywnego narzędzia plastycznego zakładkę do książki z motywami zaczerpniętymi ze sztuki ludowej,
rozpoznawać charakterystyczne dla sztuki ludowej działania – z zakresu tworzenia dekoracji, kultywowania zwyczajów i obrzędów,
dobierać, projektować i wykonywać środki plastyczne do zaprezentowania inscenizacji wybranego zwyczaju ludowego,
prezentować z wykorzystaniem środków plastycznych wybrany zwyczaj ludowy,
definiować pojęcia: sztuka ludowa, etnografia, skansen.
Sztuka ludowa
Sztuka ludowaSztuka ludowa to sztuka społeczności wiejskiej, silnie związana z życiem codziennym, naturalnymi rytmami przyrody, pracą na roli i w gospodarstwie. Zaspokajała potrzeby artystyczne, duchowe i praktyczne społeczności lokalnych, dając poczucie przynależności i odrębności w stosunku do innych regionów. Poniższe zdjęcia przedstawiają przykłady ubiorów odświętnych.
1. Od początku jej istnienia sztuka ludowa objawiała się w różnych dziedzinach: plastyce (np. malarstwie czy rzeźbie), muzyce, tańcu, poezji ludowej, rzemiośle (garncarstwie, tkactwie, kowalstwie).
1. Stroje ludowe są bardzo zróżnicowane. Pojawiają się zwykle w dwóch formach: codziennej i odświętnej.
1. Istotą sztuki ludowej jest wierność tradycji i przekaz umiejętności tworzenia z pokolenia na pokolenie. W ten sposób tworzy się wyrazista kultura regionalna, do której przynależność wyrażana jest między innymi ubiorem, nazywanym strojem ludowym.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2RUyElwm
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2RUyElwm
Która z fotografii przedstawia część ubioru, który może należeć do stroju ludowego?
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
Muzeum etnograficzne jako prezentacja sztuki ludowej
Sztuka ludowa bywa prezentowana w muzeach, zwłaszcza w muzeach etnograficznychmuzeach etnograficznych poświęconych kulturze ludowej.
1. Szczególnym rodzajem muzeum etnograficznego jest muzeum na wolnym powietrzu zwane skansenem. Można w nim zobaczyć oryginalne budynki, przede wszystkim chaty, wraz z całym wyposażeniem i wystrojem, sprzętami, strojami, które umieszcza się w kontekście jak najbardziej zbliżonym do tego, z jakiego zostały wyjęte. Ekspozycja taka pokazuje wygląd dawnej wsi, przybliżając życie jej mieszkańców. Jedne z najobszerniej udokumentowanych zbiorów sztuki ludowej stworzył Oskar Kolberg, pionier etnografii, który całe życie poświęcił badaniom polskiego folkloru.
Dekoracje ludowe
Popularną i charakterystyczną dla danego regionu formą sztuki ludowej jest ornament - powtarzający się motyw złożony z drobnych stylizowanych elementów geometrycznych, roślinnych, figuralnych przybierający formę pasową, ramowądrobnych stylizowanych elementów geometrycznych, roślinnych, figuralnych przybierający formę pasową, ramową. Jednakże, sztuka ludowa to nie tylko architektura, rzeźby, stroje, ale także elementy wyposażenia wnętrz. W chatach, z czasem, oprócz niezbędnych sprzętów zaczęły pojawiać się motywy dekoracyjne. Zapoznaj się z nazwami wybranych dekoracji ludowych i ich objaśnieniami.
Klapok – kolorowe koło ozdobione wycinankami z dołączonymi zwieszonymi taśmami, zwanymi ogonami, przyczepiane do belki stropowej.
Kodra – prostokątna, łowicka wycinanka o poziomym ułożeniu, przedstawiająca motywy kwiatowe, zwierzęce lub sceny rodzajowe z życia wsi.
Makatka - niewielka tkanina dekoracyjna zawieszana na ścianach lub rozkładana na meblach; makatka ludowa o tematyce świeckiej, rzadziej religijnej, stanowiła częsty element kuchennego wnętrza; była najczęściej wyszywana i uzupełniona napisami: pozdrowieniami, życzeniami, sentencjami.
Pająk - przestrzenna, barwna konstrukcja przypominająca żyrandol, zawieszana pod sufitem przed nadejściem Nowego Roku w celu zapewnienia w nim obfitości i szczęścia.
Podłaźniczka – przyozdobiony czubek jodły, świerku lub sosnowa gałąź, zawieszane pod sufitem jako ozdoba podczas świąt Bożego Narodzenia.
Jaki rodzaj dekoracji ludowych opisuje autor we fragmencie książki „Chłopi”?
- Klapok
- Kodrę
- Podłaźniczkę
- Makatkę
Symetria w dekoracjach ludowych
W dekoracjach ludowych często wykorzystywano symetrię. W kompozycji symetrycznej występuje jedna lub więcej domyślnych osi symetrii, która dzieli płaszczyznę na części będące do siebie bardzo podobne. W dziełach można zaobserwować pewne celowe odstępstwa od idealnej symetrii, które mają wnieść elementy ruchu, życia, ale kompozycję taką nadal nazywamy symetryczną. Nie widzimy tam odbicia lustrzanego względem osi pionowej – występują różnice, np.w rozmieszczeniu owoców na drzewach, kolorystyce i wyglądzie koszy czy pasów na spódnicach, ale kompozycja nadal jest symetryczna.
Przykład symetrii jednoosiowej
1. Zdarza się także, że w kompozycji symetrycznej stosowane są odbicia zwierciadlane – wówczas figury po obu stronach osi są identyczne. Właśnie takie kompozycje możemy często zaobserwować w sztuce ludowej - w wycinankach, zdobieniach skrzyń, malowankach, makatkach, haftach.
Przykład symetrii wieloosiowej
Przykład braku symetrii
RiApjDXXVofGX1 
Brak symetrii, online-skills, CC BY 3.0
Dopasuj odpowiednie podpisy do ilustracji.
kompozycja symetryczna, kompozycja niesymetryczna, kompozycja symetryczna, kompozycja niesymetryczna, kompozycja symetryczna, kompozycja symetryczna, kompozycja niesymetryczna
Również w przedmiotach codziennego użytku odnajdujemy wiele elementów inspirowanych ludowością. W XX w. powstał we wzornictwie nurt zwany etnodizajnem propagujący łączenie rękodzieła ludowego ze współczesnymi trendami. Które ilustracje przedstawiają przedmioty inspirowane sztuką ludową?
- 1
- 2
- 3
- 4
Sztuka ludowa - świat
Sztuka ludowa występuje na całym świecie. Jej różnorodność wynika m.in. z takich czynników jak: klimat, lokalna tradycja, religia, dostępność określonych materiałów. Istnieją wytwory sztuki ludowej, które są znakiem rozpoznawczym danego regionu lub kraju. Dobrym tego przykładem mogą być tradycyjne japońskie lalki, afrykańskie maski, malarstwo rdzennych mieszkańców Australii i Oceanii.
Popularną i charakterystyczną dla danego regionu formą sztuki ludowej jest ornament - powtarzający się motywmotywzłożony z drobnych stylizowanych elementów geometrycznych, roślinnych, figuralnych przybierający formę pasową, ramową.
Słownik pojęć
dekoracyjne obramowanie w formie pasa z ornamentem roślinnym lub geometrycznym, niekiedy z motywami figuralnymi.
jeden z kierunków we wzornictwie, którego twórcy dążą do łączenia elementów tradycyjnego rękodzieła ludowego ze współczesnymi tendencjami.
dyscyplina naukowa zajmująca się opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności.
mowa ludności wiejskiej jakiegoś obszaru.
placówka gromadząca i udostępniająca zabytki kultur ludowych.
muzeum sztuki ludowej na wolnym powietrzu, często zawierające przykłady zabudowy z terenów wiejskich.
działalność artystyczna społeczności lokalnej, przede wszystkim z terenów wiejskich.
Źródła:
sjp.pwn.pl
Autor opracowania
Galeria dzieł sztuki
