Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R5bQMWpnDGPe41
Ilustracja przedstawia parkiet i fragment nóg tańczących postaci. Tytuł lekcji: Tańce i charakterystyczne rytmy.

Tańce i charakterystyczne rytmy.

Źródło: online-skills, licencja: CC0.
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R18EnRqV2bqLb
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

5. Uczeń określa charakterystyczne cechy:

1) polskich tańców narodowych: poloneza, mazura, kujawiaka, oberka, krakowiaka;

3) wybranych tańców towarzyskich i współczesnych.

7. Porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów: np. Mikołaj Gomółka, Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki i inni).

Nauczysz się

wyklaskiwać charakterystyczny rytm krakowiaka i poloneza;

omawiać polskie tańce narodowe;

wyjaśniać pochodzenie wybranych tańców, w tym: poloneza, krakowiaka, czardasza, polki, walca;

charakteryzować cechy wybranych tańców.

realizować rytmy poznanych tańców.

Taniec wyraża myśli i uczucia człowieka. Spełnia funkcję estetyczną, rozrywkową, religijną itp. Wyróżniamy tańce dworskie, ludowe, narodowe, artystyczne, towarzyskie.

Polonez

PolonezPolonezPolonez to polski taniec narodowy, uroczysty, dostojny, w metrum 3/4. Ma on umiarkowane tempo. W niektórych regionach polonez był znany jako chodzony. Dawniej poloneza tańczono na polskich dworach szlacheckich. Był także niezwykle popularny poza granicami naszego państwa. Obecnie tańcem tym zazwyczaj rozpoczyna się uroczyste bale.

Polecenie 1
RgvrYpeSWlWQ0
Na zdjęciu grupa ludzi tańczy poloneza. Są ustawieni czwórkami, w czwórce na przemian stoją mężczyźni i kobiety. Wszyscy ubrani są w stroje szlacheckie. Mężczyźni są w kontuszach, panie w pięknych sukniach. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Pożegnanie Ojczyzny, autorstwa Michała Kleofasa Ogińskiego. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu słyszymy nostalgicznego, smutnego, tęsknego poloneza. Utwór wykonany jest na fortepianie.
Polonez, tance.edu.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Michał Kleofas Ogiński, „Pożegnanie Ojczyzny”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0

Krakowiak

KrakowiakKrakowiakKrakowiak to żywy polski taniec ludowy. Pochodzi z Małopolski. Ma metrum 2/4, żywe tempo i skoczny charakter. W rytmieRytmrytmie tego tańca występują synkopySynkopasynkopy.

SynkopaSynkopaSynkopa to przesunięcie akcentuAkcentakcentu z mocnej części taktu na słabą. Powstaje przez przedłużenie wartości nieakcentowanej. Charakterystyczne rytmy krakowiaka:

R8kBYPKtKzTbn1
Zapis nutowy, charakterystyczny rytm krakowiaka, online-skills, CC BY 3.0
R18kZck1aqpYx1
Zapis nutowy, charakterystyczny rytm krakowiaka, online-skills, CC BY 3.0
R5GOYx0OL7vDB1
Zapis nutowy, charakterystyczny rytm krakowiaka, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 2
R1Ogi9Gm8nAd2
Na zdjęciu okładka płyty zespołu Mazowsze. Fotografia przedstawia grupę mężczyzn w strojach krakowskich, którzy wykonują wyjątkowo trudną figurę krakowiaka - hołupce. Wszyscy bardzo wysoko podskoczyli a nogi mają wyrzucone w przeciwnym kierunku niż rękę. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Krakowiaczek Wykonawca Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu wesoła, żartobliwa piosenka w rytmie krakowiaka. Na przemian śpiewają mężczyźni i kobiety. Tekst jest żartobliwy. Muzyka skoczna, w metrum dwie czwarte. Punkt 1: Wykonawca: Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze Źródło: The Polish Song and Dance Ensemble Vol. 3
Polecenie 3

Synkopowane imiona. Na tablicy wypiszcie imiona kilku uczniów, następnie sprawdźcie, które z nich można wymówić w rytmie synkopy.

Czardasz

CzardaszCzardaszCzardasz to ludowy taniec węgierski o metrum 2/4. Swoją nazwę zawdzięcza wiejskiej karczmie – csarda. Początkowo tańczono go w gospodach, później trafił do salonów i pałaców. Taniec składa się z dwóch części: powolnego wstępu, zw. lassan i żywej melodii friss, której tempo narasta do zawrotnej prędkości. Czardasz charakteryzuje się rytmem synkopowanym. Na jego niespokojny charakter złożyły się dwa folklory: węgierski i cygański. W postaci stylizowanej, czardasz odnaleźć można w twórczości Franciszka Liszta, a także Józefa Haydna czy Franciszka Schuberta.

RVE2BRN7abvnD
Na zdjęciu grupa osób tańczących czardasza ubranych w barwne stroje ludowe. Kobiety mają kolorowe, kwieciste spódnice z obfitą krynoliną. Mężczyźni mają ciemne spodnie, białe koszule, czerwone kamizelki i małe kapelusiki z piórkiem. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Csardas - Klange der Heimat, autorstwa Johanna Straussa, wykonawca: Orchester Wurttembergische Staatsoper. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu utwór który rozpoczyna się wolną częścią, śpiewaczka śpiewa łagodną, wolną melodię, która w pewnym momencie zaczyna znacznie przyspieszać. Muzyka staje się ognista i bardzo szybka. Punkt 1: Wykonawca: Orchester Württembergische Staatsoper Źródło: Zauber der Operette
Taniec czardasz, wikimedia.org, CC BY 4.0 (ilustracja); Taniec czardasz,, online‑skills, CC BY 3.0

Polka

PolkaPolkaPolka to czeski taniec ludowy. Legenda głosi, że ułożyła go pewna dziewczyna zafascynowana pięknem wiosny. Skoczny układ dziewczyny bardzo spodobał się ludziom. Miejscowy grajek na poczekaniu ułożył do niego muzykę i w ten sposób narodził się taniec, wkrótce nazywany polką. Nazwa tańca pochodzi od czeskiego słowa pulka – półkrok i mimo swojskiego brzmienia nie ma nic wspólnego z Polską. Polka jest tańcem wirowym o metrum 2/4. Kroki i figury tańca są łatwe do wykonania, dzięki czemu taniec zyskał dużą popularność zarówno na prowincjonalnych zabawach, jak i wytwornych balach.

Rytm polki usłyszeć można w muzyce symfonicznej, operowej i kameralnej. W formie stylizowanej tworzyło ją wielu kompozytorów, przede wszystkim: Antoni Dworzak, Piotr Czajkowski, Igor Strawiński czy Bedrich Smetana.

RYCnxaXQVbDVF
Ilustracja przedstawia czarno-białą grafikę pt „Polka tańczona w Sztokholmie”, autorstwa Fritza von Dardela. Postacie ubrane są w wieczorowe kreacje. Na ilustracji jest kilkadziesiąt osób. Tańczą parami. Na pierwszym planie para, która ma mocno wysunięte nogi w jednym kierunku. W tle tron i chorągwie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Polka E-dur, autorstwa Antoniego Dworzaka. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu polka wykonana na fortepianie. Utwór jest szybki i skoczny, wesoły. Rytm jest bardzo wyraźny.
Fritz von Dardel, „Polka tańczona w Sztokholmie”, 1844, Nordic Museum, Sztokholm, Szwecja, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Antoni Dworzak, „Polka E-dur", online-skills, CC BY 3.0

Walc

WalcWalcWalc ma pochodzenie niemieckie. Jest to taniec wirowy, w tempie umiarkowanym, o metrum 3/4. Od początku powstania wzbudzał wiele kontrowersji, bowiem wirowanie z partnerką uważano za niewłaściwe. Ostatecznie jednak, walc osiadł zwycięsko na europejskim tronie. Przez długie lata stolicą walca był Wiedeń, zaś królem tego eleganckiego tańca okrzyknięto Johanna Straussa – syna, który skomponował ponad 500 walców. Europa i Ameryka najpierw zachwyciły się walcem wiedeńskim, potem szybkim walcem francuskim oraz walcem angielskim.

RAfFRVkSuthgb
Na zdjęciu Panorama Budapesztu. Widać szeroką rzekę Dunaj. Po drugiej stronie rzeki okazałe budynki - węgierski parlament. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawia się napis: Johann Strauss "Nad pięknym modrym Dunajem" wykonawca Salonowa Orkiestra Camerata oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu żywiołowy, szybki walc wykonywany przez orkiestrę. Melodia jest kantylenowa, łagodna, piękna. Rytm wyraźny na trzy. Punkt 1: wykonawca Salonowa Orkiestra Camerata.
Ludovic Lepeltier (fot.), Parlament Węgierski nad Dunajem, Budapeszt, Węgry, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Johann Strauss, „Nad pięknym, modrym Dunajem", online-skills, CC BY 3.0
R1JYJBmK423M2
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie: Kto skomponował poloneza "Pożegnanie Ojczyzny"?
RcyBBTdorq2UX
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie: Jak inaczej nazywano poloneza?
RUCCxMFnBBHyE
Ćwiczenie 3
Spośród poniższych wskaż zdanie prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Królem walca okrzyknięto Johanna Straussa., 2. W rytmie krakowiaka i czardasza występują synkopy., 3. Czardasz to taniec pochodzenia czeskiego., 4. Polonez to taniec w metrum 4/4.
R7I6eLxd2XsCy
Ćwiczenie 4
Spośród wymienionych rytmów w metrum dwie czwarte wskaż synkopę: A. cztery ósemki, B. ósemka ćwierćnuta ósemka C. dwie ćwierćnuty.
RUmT5rQHFhsiH
Ćwiczenie 5
Spośród podanych kompozytorów wskaż tych, którzy tworzyli czardasza w postaci stylizowanej. Możliwe odpowiedzi: 1. Józef Haydn, 2. Franciszek Schubert, 3. Franciszek Liszt, 4. Jan Sebastian Bach, 5. Fryderyk Chopin, 6. Piotr Czajkowski
RuvGVwiyG6nWR
Ćwiczenie 6
Połącz nazwę tańca z krajem, z którego pochodzi. Krakowiak Możliwe odpowiedzi: 1. Niemcy, 2. Czechy, 3. Węgry, 4. Polska Walc Możliwe odpowiedzi: 1. Niemcy, 2. Czechy, 3. Węgry, 4. Polska Polka Możliwe odpowiedzi: 1. Niemcy, 2. Czechy, 3. Węgry, 4. Polska Czardasz Możliwe odpowiedzi: 1. Niemcy, 2. Czechy, 3. Węgry, 4. Polska
RZFCCjnamNZ09
Ćwiczenie 7
Dokończ zdanie. Rytm polki usłyszeć można w muzyce: Możliwe odpowiedzi: 1. symfonicznej, 2. operowej, 3. kameralnej

Słownik pojęć

Akcent
Akcent

W utworze muzycznym mocniejsze wykonanie danego dźwięku lub współbrzmienia.

Czardasz
Czardasz

Taniec narodowy Węgier, zwykle w formie pieśni dwuczęściowej. Pierwsza część wolna, druga to taniec właściwy w szybkim tempie. Metrum parzyste 2/4. Rytm synkopowany.

Krakowiak
Krakowiak

Taniec pochodzący z Małopolski. Ma metrum 2/4, żywe tempo i skoczny charakter. W rytmie tego tańca występują synkopy.

Polka
Polka

Czeski taniec ludowy, w takcie 2/4 i szybkim tempie. Szczególnie popularny był w XIX w.

Polonez
Polonez

Polski taniec narodowy, utrzymany w metrum trójdzielnym, tempie umiarkowanym. Ma bardzo uroczysty charakter. Jest tańcem tańczonym w parach, często na rozpoczęcie ważnych uroczystości.

Rytm
Rytm

Element dzieła muzycznego, który porządkuje przebieg utworu określając długość dźwięków i ich wzajemne relacje czasowe. Zapisujemy go za pomocą znaków nutowych i pauz.

Synkopa
Synkopa

Przeniesienie akcentu z mocnej części taktu na słabą.

Walc
Walc

Taniec w tempie umiarkowanym, w takcie 3/4. Powstał na początku XIX w. Zyskał ogromną popularność w II poł. XIX w. Istnieje kilka rodzajów walca.

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

RgvrYpeSWlWQ0
Na zdjęciu grupa ludzi tańczy poloneza. Są ustawieni czwórkami, w czwórce na przemian stoją mężczyźni i kobiety. Wszyscy ubrani są w stroje szlacheckie. Mężczyźni są w kontuszach, panie w pięknych sukniach. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Pożegnanie Ojczyzny, autorstwa Michała Kleofasa Ogińskiego. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu słyszymy nostalgicznego, smutnego, tęsknego poloneza. Utwór wykonany jest na fortepianie.
Polonez, tance.edu.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Michał Kleofas Ogiński, „Pożegnanie Ojczyzny”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0
R1Ogi9Gm8nAd2
Na zdjęciu okładka płyty zespołu Mazowsze. Fotografia przedstawia grupę mężczyzn w strojach krakowskich, którzy wykonują wyjątkowo trudną figurę krakowiaka - hołupce. Wszyscy bardzo wysoko podskoczyli a nogi mają wyrzucone w przeciwnym kierunku niż rękę. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Krakowiaczek Wykonawca Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu wesoła, żartobliwa piosenka w rytmie krakowiaka. Na przemian śpiewają mężczyźni i kobiety. Tekst jest żartobliwy. Muzyka skoczna, w metrum dwie czwarte. Punkt 1: Wykonawca: Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze Źródło: The Polish Song and Dance Ensemble Vol. 3
RVE2BRN7abvnD
Na zdjęciu grupa osób tańczących czardasza ubranych w barwne stroje ludowe. Kobiety mają kolorowe, kwieciste spódnice z obfitą krynoliną. Mężczyźni mają ciemne spodnie, białe koszule, czerwone kamizelki i małe kapelusiki z piórkiem. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Csardas - Klange der Heimat, autorstwa Johanna Straussa, wykonawca: Orchester Wurttembergische Staatsoper. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu utwór który rozpoczyna się wolną częścią, śpiewaczka śpiewa łagodną, wolną melodię, która w pewnym momencie zaczyna znacznie przyspieszać. Muzyka staje się ognista i bardzo szybka. Punkt 1: Wykonawca: Orchester Württembergische Staatsoper Źródło: Zauber der Operette
Taniec czardasz, wikimedia.org, CC BY 4.0 (ilustracja); Taniec czardasz,, online‑skills, CC BY 3.0
RYCnxaXQVbDVF
Ilustracja przedstawia czarno-białą grafikę pt „Polka tańczona w Sztokholmie”, autorstwa Fritza von Dardela. Postacie ubrane są w wieczorowe kreacje. Na ilustracji jest kilkadziesiąt osób. Tańczą parami. Na pierwszym planie para, która ma mocno wysunięte nogi w jednym kierunku. W tle tron i chorągwie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawia się napis: Polka E-dur, autorstwa Antoniego Dworzaka. Znajduje się też przycisk, którym można uruchomić muzykę. Na nagraniu polka wykonana na fortepianie. Utwór jest szybki i skoczny, wesoły. Rytm jest bardzo wyraźny.
Fritz von Dardel, „Polka tańczona w Sztokholmie”, 1844, Nordic Museum, Sztokholm, Szwecja, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Antoni Dworzak, „Polka E-dur", online-skills, CC BY 3.0
RAfFRVkSuthgb
Na zdjęciu Panorama Budapesztu. Widać szeroką rzekę Dunaj. Po drugiej stronie rzeki okazałe budynki - węgierski parlament. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawia się napis: Johann Strauss "Nad pięknym modrym Dunajem" wykonawca Salonowa Orkiestra Camerata oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu żywiołowy, szybki walc wykonywany przez orkiestrę. Melodia jest kantylenowa, łagodna, piękna. Rytm wyraźny na trzy. Punkt 1: wykonawca Salonowa Orkiestra Camerata.
Ludovic Lepeltier (fot.), Parlament Węgierski nad Dunajem, Budapeszt, Węgry, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Johann Strauss, „Nad pięknym, modrym Dunajem", online-skills, CC BY 3.0