Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1G1xlxSlHm9U

Tęsknota za jednością. Zjednoczenie Włoch

Bitwa pod Solferino
Carlo Bossoli, Bitwa pod Solferino, domena publiczna
1
Ćwiczenie 1
R1YJDqOFXdGiP1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Będąc zwolennikiem jedności Italii, Verdi wywarł ogromny wpływ na uczucia narodowe Włochów. Wysłuchaj pieśni Va, pensiero z opery Nabucco Verdiego. Określ jej nastrój. Co Twoim zdaniem wpłynęło na to, że stała się ona hymnem zwolenników zjednoczenia Włoch?

Kiedy to było?

R1UbdJQLtrZJX11
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
j0000008V5B3v25_0000000P

W politycznej próżni

W połowie XIX wieku Włochy stanowiły mozaikę państewek ujętych w klamrę dwóch większych monarchii: Królestwa Sardynii (zwanego również Piemontem) na północy Italii i Królestwa Obojga Sycylii na południowym krańcu Półwyspu Apenińskiego. Pomiędzy nimi, w otoczeniu kilku drobniejszych państw, wielkością wyróżniało się jeszcze papieskie Państwo Kościelne. Północno‑wschodnią część Włoch dzierżyli Austriacy, sprawujący kontrolę nad Italią i pielęgnujący jej polityczny wielowiekowy bezwład. Na mapie rozdrobnionych politycznie Włoch Piemont wyróżniał się ustrojem (jako monarchia konstytucyjna od 1848 roku), szerokim pakietem swobód obywatelskich, zbilansowanym budżetem i najlepiej spośród państw włoskich rozwiniętą gospodarką. Jego władca Wiktor Emanuel IIj0000008V5B3v25_000tp001Wiktor Emanuel II z dynastii sabaudzkiej miał rozległe ambicje polityczne. Toteż w dobie Wiosny Ludów Włosi wystąpili przeciw Austrii właśnie pod jego przewodnictwem. Po 1849 roku władcy państw włoskich, podobnie jak cesarz Austrii Franciszek Józef Ij0000008V5B3v25_000tp002Franciszek Józef I, powrócili do absolutyzmu. Piemont natomiast nadal podążał drogą ku zjednoczeniu, nazywaną risorgimento. Sytuacja międzynarodowa i stosunki wewnętrzne sprawiły, że był to kilkunastoletni proces, rozciągnięty w czasie i aż dwukrotnie przerwany koniecznością oczekiwania na sprzyjającą koniunkturę.

RbjR5jg8nzeSb1
Zjednoczenie Włoch
Zjednoczenie Włoch, Krystian Chariza i zespół
Polecenie 2

Wymień państwa znajdujące się na Półwyspie Apenińskim. Po zapoznaniu się z lekcją ustal i zanotuj, w jakiej kolejności włączano je do jednoczących się Włoch.

uzupełnij treść
j0000008V5B3v25_000tp001
j0000008V5B3v25_000tp002
j0000008V5B3v25_000EX001

Granice (dzięki) dyplomacji

Premier rządu Camillo Cavourj0000008V5B3v25_000tp003Camillo Cavour był orędownikiem zjednoczenia Włoch pod przewodnictwem króla Sardynii. Uważał, że można tego dokonać dzięki sprawnej polityce. Zdawał sobie sprawę z różnic ekonomicznych dzielących ubogie południe i bogatą północ Włoch, toteż zakładał konieczność stworzenia luźnej federacji państw włoskich. Z rezerwą traktował marzenia demokratów i rewolucjonistów o odrodzeniu narodowym Włochów i jedności politycznej Italii. Umiejętnie prowadzoną dyplomacją wzmocnił pozycję kraju w stosunkach międzynarodowych, zapewniając Piemontowi wojskowe i dyplomatyczne wsparcie Napoleona IIIj0000008V5B3v25_000tp004Napoleona III. Cesarz Francji jako pierwszy z monarchów Europy opowiedział się za prawem narodów do politycznego „samookreślenia”, czyli zdobywania przez nie niezależności. Nie popierał jednak Piemontu bezinteresownie. Liczył na nabytki terytorialne dla Francji: Sabaudię i Niceę.

Porozumienie francusko‑włoskie z 1858 roku, skierowane przeciwko Austrii, skłoniło Franciszka Józefa I do wypowiedzenia Piemontczykom wojny. Francja dotrzymała umowy, wysyłając na front włoski ponad 100 tysięcy żołnierzy. Krwawe bitwy pod MagentąSolferino, stoczone w czerwcu 1859 roku, okazały się decydujące dla losów wojny. Austria przegrała, ostatecznie tracąc wpływ na rozwój wypadków w Italii. Ustalenia pokojowe podpisane w Villafranca obligowały ją do oddania Lombardii Francuzom, ci zaś przekazali ją Piemontowi. Niestety, wizje polityczne Napoleona nie obejmowały dalszego rozszerzania wpływów Sardynii. Toteż ku rozczarowaniu Włochów, zaskoczonych jego decyzją o szybkim pokoju z Austrią, w posiadaniu Habsburgów pozostała Wenecja.

j0000008V5B3v25_000tp003
j0000008V5B3v25_000tp004
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Kapsuła czasu

W czasie zmagań pod Solferino w czerwcu 1859 roku zarówno Austriacy, jak i sprzymierzeni z Włochami Francuzi odnieśli ogromne straty. Na polu walki pozostało blisko 30 tysięcy ofiar, w tym ponad 20 tysięcy rannych pozbawionych opieki. Widok pobojowiska skłonił Henry’ego Dinantj0000008V5B3v25_000tp005Henry’ego Dinant, szwajcarskiego przedsiębiorcę i filantropa, do zorganizowania pomocy rannym przy udziale miejscowej ludności, którą zachęcił do ich pielęgnowania. Co istotne, przy udzielaniu pomocy nie brano pod uwagę narodowość ofiar. Kilka lat później, w 1863 roku, stworzył organizację niosącą pomoc osobom pokrzywdzonym w toku działań wojennych. W taki sposób narodził się Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym Żołnierzom, z czasem przekształcony w Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Wkrótce starania Komitetu doprowadziły do przyjęcia przez rządy państw międzynarodowego traktatu, zwanego konwencją genewską, o „polepszeniu losu rannych w armiach czynnych”, a czerwony krzyż na białym polu został prawnie uznany za znak ochronny wojskowej służby zdrowia. Od ponad 50 lat 8 maja jest Światowym Dniem Czerwonego Krzyża.

Polecenie 3

Poszukaj informacji o celach Czerwonego Krzyża i narodowych odłamach tej organizacji.

j0000008V5B3v25_000tp005
j0000008V5B3v25_0000001Y

Rewolucja tworzy Włochy

Dalszy rozwój wypadków zaskoczył Napoleona, który nie chciał już być protektorem risorgimento. Zwycięstwo Sabaudii, odniesione na polach Magenty i Solferino, stało się bowiem impulsem rewolucjonizującym środkową Italię. W 1860 roku wybuchły rewolucje skierowane przeciw austriackim książętom – władcom absolutnym Parmy, Toskanii i Modeny. Po ich obaleniu, na drodze plebiscytów, mieszkańcy tych państw zdecydowali, by przyłączyć je do Królestwa Sardynii. Cavour opłacił przychylność Napoleona III dla tych działań, godząc się na włączenie do II Cesarstwa francuskojęzycznych prowincji: Nicei i Sabaudii.

Tymczasem w maju 1860 roku powstało również południe Włoch. Czynnie poparł je włoski generał i rewolucjonista, Giuseppe Garibaldij0000008V5B3v25_000tp006Giuseppe Garibaldi. Wyruszył on z małego portu w okolicach Genui (na północnym zachodzie Włoch) do Królestwa Obojga Sycylii wraz z grupą wyszkolonych i uzbrojonych włoskich ochotników, zaokrętowanych na dwóch parowcach. Wyprawę tę nazwano marszem „tysiąca czerwonych koszul” (ze względu na charakterystyczny kolor uniformów jego bojowników). Ich broń i ekwipunek pochodziły z darów zebranych w całych Włoszech, a także nadsyłanych z zagranicy. Garibaldi opanował Sycylię, a następnie ruszył na Neapol, gromiąc wojska Królestwa Obojga Sycylii i obalając władzę Burbonów. Francja i Anglia początkowo rozważały podjęcie zbrojnej interwencji, aby uniemożliwić włoskiemu generałowi przerzucenie wojsk na półwysep, jednak ostatecznie odstąpiły od tego zamiaru. Jak powiedział później jeden z uczestników wyprawy w przemówieniu wygłoszonym do tłumów, „tylko rewolucja może stworzyć Włochy, a dyplomacja nie stworzy ich nigdy”. Garibaldi i jego ochotnicy deklarowali, że działają w imieniu króla Piemontu, jednak dla Wiktora Emanuela i premiera Cavoura polityczna akcja włoskich demokratów była przedsięwzięciem tyleż korzystnym, co niepokojącym. Powodzenie wyprawy uczyniło Garibaldiego faktycznym władcą południa Włoch. Jako demokrata stanął on wówczas przed dylematem: ustanowić republikę czy podporządkować zdobyty obszar monarchii sardyńskiej. Ostatecznie wybrał posłuszeństwo wobec Wiktora Emanuela II.

Ciekawostka

Dlaczego Garibaldi poprowadził wyprawę „tysiąca czerwonych koszul”? Po pokonaniu Austrii Królestwo Piemontu uzyskało Lombardię, ale los kolejnych nabytków, czyli księstw środkowowłoskich, był uzależniony od plebiscytu. Ludność miała się opowiedzieć za pozostaniem pod władzą Habsburgów albo przyłączeniem do królestwa Piemontu. Podobnie w Nicei i Sabaudii plebiscyt miał zdecydować o przynależności do Francji. Garibaldi, aby temu przeciwdziałać, początkowo chciał zająć Niceę zbrojnie. Jednak po zebraniu legionu ochotników, niemal w przeddzień plebiscytu zmienił plany i ruszył na Sycylię, z sukcesem występując przeciw Królestwu Obojga Sycylii. Bez działań Garibaldiego akcja jednoczenia Włoch, zapoczątkowana przez króla i rząd, nie zostałaby zakończona tak pomyślnie.

Ćwiczenie 2
R1NrX9tw2J9QL1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Władca Piemontu na wieść o sukcesach czerwonych koszul wyruszył na spotkanie Garibaldiemu. W lutym 1861 roku Wiktor Emanuel ogłosił się królem Włoch. Powstanie nowego państwa na mapie Europy potwierdził uroczyście narodowy parlament zwołany w Turynie. Twórcy konstytucji Włoch wzorowali się na prawach Piemontu, a stanowisko premiera państwa objął Cavour. Poza granicami nowego państwa pozostawały jednak nadal Rzym (w którym rezydował papież), Wenecja, Triest i południowy Tyrol. Wkrótce Włosi tymczasowo przenieśli stolicę z Turynu do Florencji. Kilka lat później – gdy proces jednoczenia Włoch dobiegał końca – Napoleon kategorycznie już sprzeciwił się przeniesieniu stolicy nowego państwa do Rzymu. Armia francuska w obronie papieża wkroczyła do Państwa Kościelnego i rozpoczęła okupację. Napoleon III zaczął się obawiać nadmiernego wzrostu znaczenia Włoch.

j0000008V5B3v25_000tp006
j0000008V5B3v25_0000002E

Gdzie dwóch się bije…

Ostatnim etapem jednoczenia Włoch miało być odzyskanie Rzymu i Wenecji. Jednak w ówczesnej sytuacji międzynarodowej, bez poparcia Napoleona III, Włochom nie pozostawało nic innego, jak czekać na dogodny moment. Potrafili świetnie wykorzystać sytuację międzynarodową. Gdy w 1866 roku doszło do wojny prusko‑austriackiej, Włochy opowiedziały się po stronie Prus, wspierając ich aspiracje zjednoczeniowe. Dzięki temu udało się przyłączyć Wenecję, która pozostawała dotąd pod panowaniem austriackim. Cztery lata później (1870) w podobny sposób Włosi odzyskali Rzym. Francja, która prowadziła wojnę z Prusami, wycofała swoje oddziały z Państwa Kościelnego, a po klęsce Francji pod Sedanem Napoleon III został zmuszony do abdykacji. Państwo Piusa IXj0000008V5B3v25_000tp007Piusa IX skurczyło się do rozmiarów Watykanu, a Rzym w 1871 roku oficjalnie stał się stolicą zjednoczonych Włoch. Wbrew wcześniejszym obawom Francji i Anglii powstanie i rozbudowa nowego królestwa nie zmieniły jednak układu sił w Europie. Jak miały pokazać jego dalsze dzieje, znaczenie i siła nowego mocarstwa były dość ograniczone.

Rząd włoski próbował rozwiązać kwestię relacji z papieżem Piusem IX, proponując mu gwarancję suwerenności. Kiedy jednak rozmowy nie doszły do skutku, Rzym został zajęty zbrojnie przez wojska włoskie, a parlament włoski ustanowił zasady prawne regulujące funkcjonowanie Państwa Kościelnego w Watykanie.

Polecenie 4

Na podstawie tekstu źródłowego wyjaśnij, w jaki sposób zamierzano ułożyć relacje z papieżem.

Art. I. Osoba Papieża jest święta i nietykalna.

j0000008V5B3v25_000tp007
j0000008V5B3v25_0000002Y

Zamiast podsumowania

Ćwiczenie 3.1
R1HJllBYjwi941
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.2
RAghnyratv5mS1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.3
RMoqcq8qugS641
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.