Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1VxeuREtiaLH1
Ilustracja przedstawia kilka partytur, położonych jedna na drugiej. Temat lekcji: Trzej Panowie z Wiednia - Haydn, Mozart, Beethoven.

Trzej Panowie z Wiednia - Haydn, Mozart, Beethoven

Ważne daty

1732‑1809 – lata życia Josepha Haydna

1756‑1791 – lata życia Wolfganga Amadeusza Mozarta

1770‑1827 – lata życia Ludwiga van Beethovena

1787 – Wolfgang Amadeusz Mozart, Eine Kleine Nachtmusik K 525

1791 – Wolfgang Amadeusz Mozart, Czarodziejski flet

1791 – Wolfgang Amadeusz Mozart, Requiem

1824 – Ludwig van Beethoven, Oda do Radości

1

Scenariusz dla nauczyciela

RGKVlaPQV9JP41
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego;
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
6. Wymienia nazwy epok w dziejach muzyki (średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, muzyka XX w.) oraz potrafi wskazać kompozytorów reprezentatywnych dla nich.
7. Porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów: np. Mikołaj Gomółka, Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki i inni).
8. Potrafi uzasadnić własne preferencje muzyczne, argumentując swoje wybory.
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.

Nauczysz się

opisywać twórczość Klasyków Wiedeńskich;

opisywać cechy sonaty;

wykonywać melodię Dla Elizy Ludwiga van Beethovena.

Czym jest muzyka klasyczna?

Początkowo termin klasyczny odnosił się do muzyki powstałej w latach 1750 – 1827, a okres ten nazywany jest w klasycyzmem. Z czasem zaczęto używać terminu muzyka klasyczna w stosunku do muzyki poważnej, niezależnie od czasu w jakim powstała. Dla uniknięcia nieporozumień w terminologii muzykę powstałą w klasycyzmie określa się klasycystyczną. Największy wpływ na jej powstawanie mieli trzej kompozytorzy wiedeńscy: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart i Ludwig van Beethoven, których nazywa się Wielką Trójką Klasyków Wiedeńskich.

Rxk2uMamlAdXl
Na ilustracji interaktywnej portret Josepha Haydna. Na obrazie mężczyzna w średnim wieku, twarz pociągła, wyrazisty nos, wąskie usta, brązowe oczy. Na głowie biała peruka, na wysokości ucha ułożone loki. Ubrany jest w białą koszulę z żabotem i ciemny surdut. W prawej ręce, pod lewym ramieniem trzyma bogato zdobioną książkę być może są to nuty. Siedzi na ciemnoczerwono-brązowym fotelu. Tło jest brązowo-czerwone. Światło pada na twarz i lewe ramię mężczyzny. W centrum obrazu znajduje się punkt interaktywny po jego naciśnięciu wyświetla się napis Joseph Haydn, Symfonia pożegnalna nr 45, Menuet: Allegretto, wykonawca Capella Istropolitana, dyrygent Barry Wordsworth oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu pogodny utwór wykonany przez orkiestrę symfoniczną. Na początku utworu co chwila zmienia się dynamika. Brzmi to mniej więcej tak jakby muzyka było grana przy zamkniętych i otwartych drzwiach. W dalszej części ważną rolę pełnią rogi. Prowadzą one niejako dialog z resztą orkiestry. Muzyka staje się trochę bardziej tajemnicza i niespokojna.
Joseph Haydn, „Symfonia pożegnalna nr 45”, „Menuet: Allegretto”, 1772, online-skills, CC BY 3.0
R14GfTZPfMi1u
Na ilustracji interaktywnej portret Wolfganga Amadeusza Mozarta.. Na obrazie dość młody mężczyzna, raczej drobnej postury, twarz raczej pociągła, dość duży nos, wąskie usta, niebieskie oczy. Na głowie biała peruka, na wysokości ucha ułożone loki, z tyłu pozostałe włosy związane kokardą. Ubrany w białą koszulę z koronkowym żabotem i czerwony surdut. Tło obrazu ciemne światło pada na połowę twarzy mężczyzny. W centralnej części obrazu umieszczony jest punkt interaktywny po jego naciśnięciu wyświetla się napis Wolfgang Amadeusz Mozart, Eine kleine Nachtmusik KV 525, Allegro oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu pogodny utwór wykonywany przez zespół smyczkowy. Muzyka jest żywa ale bardzo łagodna i optymistyczna, rozpoczyna się charakterystycznym rozłożonym akordem w wykonanym unisono przez wszystkie instrumenty.
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Eine Kleine Nachtmusik K 525”, „Allegro”, 1787, online-skills, CC BY 3.0
RgTp8wXvuLsTG
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret Ludwiga van Beethovena”, autorstwa Josepha Karla Stielera. Na olejnym obrazie ukazany jest mężczyzna w ciemnym stroju z widocznym białym, kołnierzem koszuli oraz zawiązanym pod nim, czerwonym halsztukiem (chusta). Kompozytor ma siwe, falowane włosy, w lewej dłoni trzyma zeszyt nutowy. Prawa ręka, trzymająca ołówek, zawieszona jest nad stroną zeszytu. Twarz Beethovena wyraża skupienie, usta są zaciśnięte, oczy spoglądają w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis Ludwig van Beethoven „Oda do radości” oraz pojawi się możliwość uruchomienia muzyki. Nagranie rozpoczyna się od przedstawienia tematu - melodii na której będzie opierać się cała część utworu. Melodię te wykonują kontrabasy i wiolonczele. Później ta melodia jest wielokrotnie powtarzana przez różne obsady instrumentalne. W pewnym momencie pojawia się wersja tej melodii przypominająca muzykę militarną. Później zaczyna śpiewać męski wysoki głos - tenor, na chwilę towarzyszy mu chór. Później muzyka instrumentalna staje się bardzo dynamiczna i szybka, ta część kończy się czymś w rodzaju fanfary po której muzyka na chwilę cichnie. Delikatnie pojawia się główny temat by za chwilę wybuchnąć w pełnej obsadzie: słychać tu chór mieszany i orkiestrę symfoniczną. Chór i orkiestra głośno i dobitnie wyśpiewują po niemiecku tekst “Ody do radości”.
Ludwig van Beethoven, „Oda do Radości”, 1824, online-skills, CC BY 3.0

Wkład Klasyków Wiedeńskich w rozwój muzyki klasycystycznej

Dzięki Wielkiej Trójce Klasyków Wiedeńskich ukształtowała się i rozwinęła sonataSonatasonata, która była najpopularniejszą formą muzyczną klasycyzmu. Składa się z czterech części o kontrastującym tempieTempotempie: pierwsza najczęściej była szybka (allegro), druga – powolna (np. adagio), trzecia była stylizowanym tańcem (np. menuetMenuetmenuet, scherzoScherzoscherzo), a ostatnia, popisowa utrzymana była w szybkim tempie i niekiedy przyjmowała formę rondaRondoronda.

Polecenie 1
Zapoznaj się z opisem alternatywnym filmu o Sonacie Księżycowej Beethovena. Opisz jakie tempo mają poszczególne części sonaty.
Zapoznaj się z opisem alternatywnym filmu o Sonacie Księżycowej Beethovena. Opisz jakie tempo mają poszczególne części sonaty.
RsHn9XBShvLe1
Film przedstawia dwie części Sonaty księżycowej Ludwiga van Beethovena wraz z ich zapisem nutowym. Na początku pojawia się plansza z napisem: Pierwsza część Sonaty Księżycowej Ludwiga van Beethovena zachowana jest w tempie Adagio sostenuto (powoli, powściągliwie) i jest częścią otwierającą cykl sonatowy. Słychać spokojną, bardzo smutną muzykę. Pojawia się zapis nutowy widać, że w lewej ręce pojawiają się półnuty a w prawej rozłożone akordy. Po pięciu taktach pojawia się w głosie górnym smutna, lakoniczna melodia. W zapisie widać wiele znaków chromatycznych, co świadczy o dość skomplikowanej harmonii utworu. Muzyka jest smutna, melancholijna, tylko czasami przebijają się bardziej optymistyczne tony, jakby za ciemnych chmur wyglądało na chwilę słońce. Na końcu pierwszej części melodia pojawia się w dolnym głosie. W połowie filmu pojawia się druga plansza z napisem: Trzecia reprezentacyjna część Sonaty Księżycowej zachowana jest w bardzo szybkim tempie - Presto agitato (szybko, niespokojnie) i zamyka cykl sonatowy. Słyszymy bardzo szybką i burzliwą muzykę. Pojawia się “bardzo gęsty” zapis nutowy. W zapisie prawej ręki widzimy dużo szesnastek, czasami ósemki wykonywane staccato, w lewej ręce motoryczny akompaniament składający się w większości z ósemek. Później prawa ręka wykonuje melodię a lewa akompaniament w rytmie szesnastek. Cała część powtarza się dwa razy.
RU4eicgk2P4GA
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Czy wiesz że?

Sonata Księżycowa nie ma klasycznej budowy, która powinna rozpoczynać się częścią szybką. Kompozytor zrezygnował z niej i rozpoczął dzieło częścią powolną, która w budowie klasycznej powinna znaleźć się na drugim miejscu.

Największe przeboje Klasyków Wiedeńskich

Joseph Haydn znany jest z trzech symfoniiSymfoniasymfonii. Każda z nich odpowiada innej porze dnia; są to: Symfonia No. 6 D‑dur Le matin (Poranek), Symfonia No. 7 C‑dur Le mid (Południe), Symfonia No. 8 G‑dur Le soir (Wieczór).

R1LGLAEX4dlaP
Na nagraniu fragment szóstej Symfonii Le matin (Poranek) Josepha Haydna. Utwór rozpoczyna się bardzo cichutko delikatną grą smyczków. Później muzyka narasta przez kilka taktów, można by to porównać do wschodzącego słońca. Następnie instrumenty dęte drewniane i smyczki wykonują żwawy, pośpieszny temat. Można doszukać się w dźwiękach granych przez instrumenty dęte drewniane odgłosów ptaków.
RzZkSehR4t5Qy
Na nagraniu fragment siódmej Symfonii Le mid (Południe) Josepha Haydna. Początek to kilkukrotne powtórzenie motywu: głośny akord i kilka dźwięków w rytmie spokojnych kroków. Początek utworu utrzymany jest w tempie umiarkowanym. Później utwór ożywia się skrzypce prowadzą dialog z instrumentami dętymi drewnianymi.
RJTvW6EjX3135
Na nagraniu fragment ósmej Symfonii Le soir (Wieczór) Josepha Haydna. Muzyka wykonywana przez orkiestrę symfoniczną jest żywa, radosna, optymistyczna. Kolejno na pierwszy plan wychodzą różne instrumenty smyczkowe, dęte drewniane a także rogi.

Wolfgang Amadeusz Mozart uważany jest za jednego z największych kompozytorów wszechczasów. Pomimo krótkiego, bo tylko trzydziestosześcioletniego życia, napisał około 600 utworów. Najsłynniejszym z nich jest Requiem, którego nie ukończył, gdyż zmarł w trakcie pisania, a dzieło dopisali jego uczniowie.

Rx51x3OAvNqh2
Na nagraniu część Requiem d-moll Wolfganga Amadeusza Mozarta - Dies irae. Ta część wykonywana jest bardzo szybko, bardzo głośno, dynamicznie i ogniście. Chór śpiewa forte, dobitnie łaciński tekst. Orkiestra wykonuje bardzo szybki, motoryczny, ognisty akompaniament.

Mozart był także twórcą wielu popularnych dzieł operowychOperaoperowych. Do najsłynniejszych należą: Czarodziejski flet, Uprowadzenie z Seraju, Wesele Figara, Don Giovanni. Wykonywane są do dzisiaj w wielu teatrach operowych na świecie. Aria Królowej NocyCzarodziejskiego fletu jest jedną z najpopularniejszych ariiAriaarii operowych.

Rcn0KFkVHpnUQ
Na nagraniu "Aria Królowej Nocy z opery Czarodziejski flet" autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta. Arię wykonuje bardzo wysoki głos żeński - sopran koloraturowy, aria jest bardzo trudna, oszałamiająca, zawiera bardzo trudne do zaśpiewania powtarzające się bardzo wysokie dźwięki. Utwór wykonany jest z akompaniamentem orkiestry. Utwór jest energiczny, pełen zapału, szybki, porywający.

Ludwig van Beethoven jest ostatnim kompozytorem klasycystycznym. Określa się go prekursoremPrekursorprekursorem romantyzmu, ponieważ jego twórczość charakteryzują cechy obu epok. Jego najsłynniejszą kompozycją jest Sonata Księżycowa. Pisał także wiele symfonii, które grane są przez największe filharmonie na świecie. Znanym utworem jest Dla Elizy, który prawdopodobnie został napisany dla jednej z wybranek kompozytora.

W jaki sposób zagrać Dla Elizy?

R179EUbMyGKmr
Film instruktażowy przedstawiający proste opracowanie utworu Dla Elizy Ludwiga van Beethovena na fortepian. Na początku pojawia się plansza z napisem: Przyjrzyj się zaprezentowanemu materiałowi filmowemu. Dzięki niemu nauczysz się, w jaki sposób wykonać melodię Dla Elizy napisaną przez Ludwiga van Beethovena. Później pojawia się klawiatura fortepianu i czarne pole ponad nią. Na czarnym polu pojawiają się prostokąciki opadające na klawiaturę. Partia prawej ręki zapisana jest za pomocą zielonych prostokącików, partia lewej ręki za pomocą niebieskich prostokącików. Kiedy prostokącik opada na klawiaturę, klawisze których należy użyć zapalają się na zielono i na niebiesko. W ten sposób zapisany jest fragment utworu “Dla Elizy” Ludwiga van Beethovena.
ma79d21f451dbe5ba_0000000000011

Zadania

RB4EyGN1aNlp2
Ćwiczenie 1
Dopasuj imię do nazwiska kompozytora. A. Haydn Możliwe odpowiedzi: 1. Wolfgang Amadeusz 2. Joseph 3. Ludwig B. Mozart Możliwe odpowiedzi: 1. Wolfgang Amadeusz 2. Joseph 3. Ludwig C. van Beethoven Możliwe odpowiedzi: 1. Wolfgang Amadeusz 2. Joseph 3. Ludwig
RjZZIRuTzEwL3
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z opisem alternatywnym utworu i wskaż jego tytuł. Możliwe odpowiedzi: 1. Oda do Radości, 2. Dla Elizy, 3. Eine Kleine Nachmusik, 4. Aria Królowej Nocy
R1QL6KXyzDUyJ
Ćwiczenie 3
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Wolfgang Amadeusz Mozart był twórcą wielu słynnych oper, np. Czarodziejskiego fletu. 2. Joseph Haydn był prekursorem romantyzmu. 3. Najsłynniejszą formą muzyczną klasycyzmu była sonata. 4. Ludwig van Beethoven napisał trzy symfonie, które odpowiadały różnym porom dnia.
R9h40RoOwVTk2
Ćwiczenie 4
Wskaż kompozytorów, którzy zaliczani są do Wielkiej Trójki Klasyków Wiedeńskich. Możliwe odpowiedzi: 1. Jan Sebastian Bach, 2. Wolfgang Amadeusz Mozart, 3. Ludwig van Beethoven, 4. Fryderyk Chopin, 5. Joseph Haydn
Rxi4TDdJerwqr
Ćwiczenie 5
Cykl sonatowy składa się z czterech kontrastujących ze sobą części. Uporządkuj je zgodnie z właściwą kolejnością. Elementy do uszeregowania: 1. Część szybka, 2. Część wolna, 3. Część stylizowana tańcem, 4. Część bardzo szybka
Ćwiczenie 6
RiRZRO2wCxxfw
Na nagraniu część Requiem d-moll Wolfganga Amadeusza Mozarta - Dies irae. Ta część wykonywana jest bardzo szybko, bardzo głośno, dynamicznie i ogniście. Chór śpiewa forte, dobitnie łaciński tekst. Orkiestra wykonuje bardzo szybki, motoryczny, ognisty akompaniament.
R10Y5HFW79hYl
Podaj co najmniej dwa tytuły dzieł Wolfganga Amadeusza Mozarta.
Ry7hbbPQdtV7X
Ćwiczenie 7
Wskaż, ile utworów napisał Wolfgang Amadeusz Mozart. Możliwe odpowiedzi: 1. ok. 600, 2. ok. 300, 3. ok. 100

Słownik pojęć

Aria
Aria

pieśń solowa z akompaniamentem instrumentalnym, wchodząca w skład opery, kantaty, oratorium i mszy, różniąca się od poprzedzającego ją często recytatywu rozwiniętą kantyleną, śpiewnością, stanowiąca wyodrębniony, samodzielny fragment.

Menuet
Menuet

dawny francuski taniec dworski, pochodzenia ludowego, w metrum trójdzielnym, tempie umiarkowanym, tańczony parami (z charakterystycznymi drobnymi krokami tańczących, posuwistymi ruchami, ukłonami).

Opera
Opera

utwór dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w libretcie, przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą.

Prekursor
Prekursor

człowiek wyprzedzający swoje czasy, zapoczątkowujący jakąś ideę, jakiś kierunek.

Rondo
Rondo

początkowo (XIII–XV w.) pieśń, zw. rondeau, jednogłosowa (rondellus) lub wielogłosowa, uprawiana przez truwerów i kompozytorów epoki średniowiecza; od XVIII w. instrumentalna forma muz., występująca bądź samodzielnie, bądź jako część (z reguły ostatnia) większych form, jak sonata, symfonia, koncert.

Scherzo
Scherzo

w okresie klasycyzmu trzyczęściowa forma instrumentalna (scherzo–trio–scherzo) wprowadzona przez L. van Beethovena do sonaty i symfonii w miejsce menueta.

Sonata
Sonata

cykliczna forma muzyki instrumentalnej, składająca się najczęściej z 4 odrębnych, stanowiących zamkniętą całość części, zestawionych w odpowiedniej kolejności na zasadzie kontrastu agogicznego (kontrastu tempa), kontrastu wyrazowego i wspólnoty lub pokrewieństwa tonacji; także utwór muz. mający taką formę.

Symfonia
Symfonia

cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Tempo
Tempo

szybkość wykonania utworu muz., zaplanowana przez kompozytora lub realizowana podczas wykonania, uznawana za jeden z elementów utworu.

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. I, 1990