Uczymy się grać na flecie
Scenariusz dla nauczyciela:
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
2. W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:
1) gra na instrumentach ze słuchu lub/i przy pomocy nut (w zespole lub/i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny, flażolet /flecik polski/, pianino, keyboard, gitara, dzwonki, metalofon, ksylofon i inne) oraz perkusyjnych niemelodycznych:
a) schematy rytmiczne,
b) melodie,
c) proste utwory,
d) akompaniamenty;
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego.
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, pauza, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;
2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).
2. Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:
1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;
2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;
3) zna skróty pisowni muzycznej: repetycja, volty, da capo al fine;
4) zna podstawowe oznaczenia: metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne oraz fermatę;
5) potrafi posługiwać się symboliką beznutową (np. tabulaturą, fonogestyką, uproszczoną fonogestyką, tataizacją).
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je.
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej;
3. poszukuje informacji o muzyce w wydawnictwach książkowych, multimedialnych i innych dostępnych źródłach.
rozpoznawać elementy budowy fletu prostego;
stosować prawidłową technikę gry na flecie prostym;
grać na flecie prostym melodię Mary miała małego baranka;
rozpoznawać słuchem barwę fletu prostego;
rozpoznawać słuchem flety w stroju: sopranowym, altowym, tenorowym, basowym.
Budowa fletu
1. Jest to obraz olejny na płótnie (69x58 cm) namalowany w 1621 roku przez Abrahama Bloemaerta, malarza i rytownika holenderskiego, jednego z założycieli szkoły malarstwa w Utrechcie. Twórczość artysty przypada na przełom okresu manieryzmu i wczesnego baroku. Obraz przedstawia młodego mężczyznę, który trzyma w dłoni flet.
1. Utwór:
Wykonawca:
Źródło:
Flet prosty jest jednym z najstarszych i najprostszych instrumentów muzycznych. Flet to instrument z grupy dętych drewnianych. Istnieje wiele rodzajów fletów, w szkole najczęściej używa się fletu sopranowego z palcowaniem renesansowym lub barokowym.
1. Flet prosty popularnie zwany „renesansowym” piąty otwór ma wyraźnie mniejszy od pozostałych. Przez to niektóre dźwięki mają inne palcowanie niż we flecie popularnie zwanym „barokowym” tzn. aby je zagrać, stosuje się inne chwyty niż we flecie barokowym.
1. Flet prosty popularnie zwany „barokowym” posiada u wylotu dwa podwójne otwory, reszta zaś to otwory pojedyncze. Piąty otwór, licząc od ustnika, jest też wyraźnie większy niż we flecie „renesansowym”. Przez to niektóre dźwięki mają inne palcowanie niż we flecie popularnie zwanym „renesansowym” tzn. aby je zagrać, stosuje się inne chwyty niż we flecie „renesansowym”.
Zaletą w nauce gry na flecie jest to, że instrument ten jest mały i lekki, a do tego najczęściej można go rozłożyć na dwie lub trzy części, schować do piórnika i swobodnie zabrać ze sobą do szkoły. Klikaj w punkty interaktywne i poznaj szczegóły dotyczące budowy fletu.
1. Główka Nazywana jest również głowicą. Jej głównym elementem jest ustnik, który jest odpowiedzialny za powstawanie dźwięku. Powietrze wdmuchiwane przez grającego wpada w drgania, czego efektem jest powstanie dźwięku.
2. Korpus Na korpusie instrumentu umieszczone są otwory. Podczas gry flecista zakrywa je lub odkrywa, co w efekcie daje skrócenie lub wydłużenie drgającego wewnątrz instrumentu słupa powierza. Dzięki temu słyszymy dźwięki o różnej wysokości.
Flety ze względu na ich wielkość i skalę dzielą się na basowe, tenorowe, altowe i sopranowe. Klikaj w poszczególne stroje fletów i posłuchaj ich brzmienia.
1. Brzmienie fletu basowego {audio}
2. Brzmienie fletu tenorowego {audio}
3. Brzmienie fletu altowego {audio}
4. Brzmienie fletu sopranowego {audio}
Istnieją flety brzmiące jeszcze wyżej niż sopranowe – sopranino oraz flety brzmiące niżej niż basowe – subbasowe i subsubbasowe.
Zanim zaczniesz grać – pozycja ciała, ułożenie dłoni i palców, chwyty…
Na początek proponuję Ci wysłuchanie koncertowego wykonania utworu Antonio Vivaldiego, w którym flet gra partię solową. W tym czasie zapoznaj się z informacjami dotyczącymi pozycji ciała i trzymania fletu podczas gry. Zastosuj to w praktyce.
1. Utwór:
Wykonawca:
Źródło
Prawidłowe trzymanie fletu
Na flecie będziesz grał palcami lewej i prawej ręki. Instrument ma jeden otwór pod spodem (0) i siedem otworów na górze (1‑7). Otwory te tworzą ciąg cyfrowy od 0 do 7. Początkiem ciągu jest otwór pod spodem, czyli 0. Klikaj w punkty interaktywne, aby zdobyć więcej informacji.
1. Kciuk lewej dłoni zakrywa dolny otwór.
2. Palce lewej dłoni – wskazujący, środkowy, serdeczny – zakrywają trzy kolejne otwory począwszy od góry instrumentu.
3. Mały palec dłoni lewej nie zakrywa żadnego otworu.
4. Kciuk prawej dłoni podtrzymuje flet.
5. Palce prawej dłoni – wskazujący, środkowy, serdeczny i mały – zakrywają cztery kolejne otwory.
1. Kciuk lewej dłoni zakrywa dolny otwór.
2. Palec wskazujący,
3. palec środkowy,
4. oraz palec serdeczny - zakrywają trzy kolejne otwory począwszy od góry instrumentu.
5. Mały palec dłoni lewej nie zakrywa żadnego otworu.
6. Kciuk prawej dłoni podtrzymuje flet.
7. Palec prawej dłoni – wskazujący,
8. środkowy,
9. serdeczny,
10. mały – zakrywają cztery kolejne otwory.
11. kciuk lewej dłoni
12. palec wskazujący lewej dłoni
13. palec środkowy lewej dłoni
14. palec serdeczny lewej dłoni
15. palec wskazujący prawej dłoni
16. palec środkowy prawej dłoni
17. palec serdeczny prawej dłoni
18. mały palec prawej dłoni
Kilka wskazówek przed rozpoczęciem gry
Pamiętaj o wyprostowanej postawie nawet, jeżeli siedzisz. Unieś podbródek i patrz przed siebie.
Ustnik opieraj na dolnej wardze, górną przyłóż do brzegu ustnika, nie dotykaj nim zębów.
Otwory zakryj palcami, tak aby swobodnie leżały na instrumencie i zakrywały otwory instrumentu, nie zostawiaj szczelin, ponieważ wówczas flet będzie „piszczał”.
Podczas gry staraj się nie patrzeć na instrument.
Po skończeniu gry wnętrze fletu osusz wyciorem.
Nauka gry na każdym instrumencie wymaga cierpliwości i wytrwałości. Ćwicz codziennie, choćby po kilka minut.
Chwyty
Chwyt to odpowiednia dla każdego dźwięku kombinacja zakrytych i odkrytych otworów na flecie. Jak czytać diagramy chwytów? To proste:
Kółeczko zamalowane w całości to otwór zakryty
Kółeczko puste to otwór odkryty
Kółeczko zamalowane do połowy to otwór do połowy zakryty
Gramy na flecie
Za chwilę zagrasz pierwszy utwór pt. Mary miała małego baranka. Jest to bardzo łatwy utwór, ponieważ podczas jego grania wykorzystasz tylko trzy proste chwyty: gIndeks górny 11 - aIndeks górny 11 - hIndeks górny 11. Zanim zaczniesz uczyć się całej melodii, zagraj każdy z tych dźwięków oddzielnie. Zauważ, że będziesz grał tylko palcami lewej ręki, prawa zaś będzie służyła do podtrzymywania instrumentu.
Na początek dwa proste ćwiczenia. Zagraj je tyle razy, ile potrzebujesz, aby sprawnie grać każdy chwyt. Dla twojej wygody w pokazie slajdów pod każdą nutą będzie się wyświetlał flet z chwytem widziany z perspektywy grającego. Zamalowane otwory to te, które masz zakryć. Śledź zapis muzyczny i graj razem z melodią.
Jeżeli opanowałeś już te trzy chwyty, możesz zagrać utwór pt. Mary miała małego baranka.
1. Jest to znak repetycji, inaczej powtórzenia, tzn., że cały fragment trzeba zagrać dwa razy.
Sprawdź swoją wiedzę
Wskaż na grafice korpus fletu prostego
Do jakiej grupy instrumentów zalicza się flet prosty?
Odpowiedź:
Flet zaliczany jest do instrumentów ......................................
Ułóż z rozsypanki melodię Mary miała małego baranka.
Wysłuchaj nagrań instrumentów, a następnie uporządkuj je w odpowiedniej kolejności.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzSTJIRfy
Na nagraniu próbki brzmienia różnych rodzajów fletów, Flety są nagrane w następującej kolejności: flet basowy, flet altowy, flet tenorowy, flet sopranowy.
- Flet sopranowy
- Flet tenorowy
- Flet basowy
- Flet altowy
Uporządkuj flety od najniżej do najwyżej brzmiących. A. flet tenorowy, B. flet sopranowy, C. flet altowy, D. flet basowy.
Połącz w pary obrazki przedstawiające chwyty dźwięków na flecie z ich zapisem na pięciolinii.
C, B, A
| 1 | |
| 2 | |
| 3 |
Dopasuj opis ułożenia palców na flecie do nazwy dźwięku. 1. Zakryta dolna dziurka i dwie górne dziurki na wierzchu fletu. 2. Zakryta dolna dziurka i trzy górne dziurki na wierzchu fletu. Nazwy dźwięków A. g B. a
Wskaż flety proste.
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
Jakie instrumenty słyszysz w prezentowanym utworze? Wskaż prawidłową odpowiedź.
- Flet i gitara
- Flet, gitara, kastaniety
- Flet, fortepian, tamburyn
- Flet i fortepian
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Słownik pojęć
najniższy głos żeński; śpiewaczka o takim głosie; instrument muzyczny o skali zbliżonej do tego głosu.
najniższy głos męski; śpiewak o takim głosie; instrument muzyczny o skali zbliżonej do tego głosu.
instrumenty z grupy aerofonów, w których źródłem dźwięku jest pobudzane do drgań powietrze zamknięte w piszczałce. Instrumenty dęte drewniane dzielą się na wargowe i stroikowe.
dęty instrument muzyczny.
zespół kameralny złożony z czterech instrumentalistów lub czterech wokalistów.
najwyższy głos żeński; śpiewaczka o takim głosie; instrument muzyczny o skali zbliżonej do tego głosu.
najwyższy głos męski; śpiewak o takim głosie; instrument muzyczny o skali zbliżonej do tego głosu.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Galeria dzieł sztuki
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.