Układ krążenia człowieka
Scenariusz zajęć „układ krążenia człowieka”
BIOLOGIA, III etap edukacyjny
Temat: Układ krążenia człowieka.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (6.5) [uczeń] opisuje budowę i funkcje narządów układu krwionośnego i układu limfatycznego; przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym; przedstawia rolę głównych składników krwi (krwinki czerwone i białe, płytki krwi, osocze) oraz wymienia grupy układu krwi AB0 oraz Rh; przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krążenia; przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa.
Cele zoperacjonalizowane
UCZEŃ | definiuje pojęcia: transfuzja; |
nazywa elementy morfotyczne krwi i opisuje ich rolę; | |
wyjaśnia działanie płucnego i ustrojowego obiegu krwi; | |
wymienia elementy układu limfatycznego człowieka; | |
wymienia funkcje układu krążenia człowieka; | |
wyróżnia grupy układu krwi AB0 oraz czynnik Rh; | |
zna budowę naczyń krwionośnych; | |
zna budowę serca człowieka; | |
zna budowę układu krwionośnego człowieka; | |
zna pozytywny wpływ aktywności fizycznej i prawidłowej diety na właściwe funkcjonowanie układu krążenia; |
Nabywane umiejętności
UCZEŃ | posługuje się mikroskopem; |
potrafi porównać układ krwionośny i limfatyczny człowieka; | |
potrafi rozróżnić na preparacie mikroskopowym tętnicę i żyłę; | |
potrafi wyjaśnić możliwości przetaczania różnych grup krwi; | |
potrafi wyjaśnić związek pomiędzy budową naczyń krwionośnych a ich funkcją; | |
potrafi wykazać, że układ krwionośny i limfatyczny stanowią integralną całość; | |
prezentuje postawę wyrażającą szacunek dla zdrowia własnego i innych; | |
rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na zdjęciu, ilustracji lub na podstawie obserwacji mikroskopowej; | |
rozumie ważność krwiodawstwa i jego społeczne znacznie; | |
wie, na czym polega transfuzja; |
Kompetencje kluczowe
myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne
porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się
Etapy lekcji
Wstęp:
Krótka pogadanka na temat roli układu krążenia w organizmie człowieka. Wyróżnienie układu krwionośnego i limfatycznego.
Przebieg zajęć:
Nauczyciel przedstawia na planszy/schemacie budowę układu krwionośnego człowieka i omawia jego działanie. W rozmowie kierowanej wyróżnia obieg płucny i ustrojowy.
Nauczyciel prezentuje model budowy serca człowieka i omawia jego budowę.
Uczniowie dokonują obserwacji.
Instrukcja przeprowadzenia obserwacji
Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Ściany tętnic są elastyczne i wytrzymałe na duże ciśnienie krwi. Tętnica ma małą średnicę światła w stosunku do grubości ściany, a kontur światła jest pofałdowany. W budowie ściany tętnicy błona sprężysta zewnętrzna i wewnętrzna są dobrze wykształcone. Wewnętrzną powierzchnię tętnicy wyściela jednowarstwowy śródbłonek. Warstwę środkową błony tworzy tkanka mięśniowa gładka, a warstwę zewnętrzną sprężyste włókna tkanki łącznej.
Ściany żył są cieńsze ze względu na słabiej rozbudowaną warstwę mięśni. Żyła ma dużą średnicę w stosunku do grubości ściany, a kontur światła jest gładki. Błona sprężysta wewnętrzna jest słabo wykształcona, zewnętrzna warstwa tkanki łącznej ma mniej włókien elastycznych. W żyłach obecne są zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi która płynie pod mniejszym ciśnieniem.
Na rozmazie krwi widoczne są erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Krwinki czerwone (erytrocyty) są okrągłe i spłaszczone, z obustronnym wgłębieniem pośrodku, pozbawione jądra komórkowego. Transportują tlen z płuc do tkanek i częściowo dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Krwinki białe (leukocyty) są większe od erytrocytów, posiadają charakterystyczne ziarnistości i jądro otoczone cytoplazmą. Chronią organizm przed patogenami. Płytki krwi (trombocyty) są mniejsze od pozostałych składników krwi. Mają formę dyskowatych struktur otoczonych błoną, bez jądra komórkowego. Uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi.
Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest dostrzeżenie przez mikroskop różnic w budowie żyły i tętnicy oraz dostrzeżenie elementów morfotycznych krwi w rozmazie.
Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie. Uczniowie posługują się mikroskopami oraz preparatami trwałymi.
Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach. Umieszczają preparat na stoliku, nastawiają oświetlenie i regulują ostrość obrazu. Obserwują rozmaz krwi ssaka, przekrój przez żyłę i tętnicę.
Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie wykonują szczegółowe rysunki oglądanych preparatów. Oznaczają elementy budowy żyły i tętnicy. Rozpoznają i oznaczają elementy morfotyczne krwi.
Nauczyciel przedstawia prezentację multimedialną „Grupy krwi”.
Podczas dyskusji uczniowie wykazują znaczenie czynnika Rh i grup krwi podczas transfuzji. Określają rolę krwiodawstwa w pozyskiwaniu krwi niezbędnej do transfuzji.
Uczniowie wraz z nauczycielem opracowują tabelę zgodności grup krwi z uwzględnieniem biorcy i dawcy krwi. Uczniowie uzupełniają tabelę.
Nauczyciel odtwarza animację „Układ limfatyczny”. Uczniowie odtwarzają animację na swoich komputerach.
Pogadanka na temat roli układu limfatycznego w organizmie człowieka.
Podsumowanie:
Nauczyciel prezentuje zdjęcia lub ilustracje głównych składników krwi. Uczniowie rozpoznają składniki krwi i określają ich rolę.
Zadanie domowe
Prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna są czynnikami decydującymi o zdrowiu człowieka. Korzystając z dostępnych źródeł informacji (podręcznik, encyklopedia, Internet) wykaż w jaki sposób uprawianie sportu i przestrzeganie zdrowej diety umożliwia właściwe funkcjonowanie układu krążenia.
Środki dydaktyczne
komputer (komputery dla uczniów)
materiały multimedialne: animacja „Układ limfatyczny”
materiały multimedialne: prezentacja multimedialna „Grupy krwi”
mikroskop
model serca człowieka
plansza/schemat budowy układu krążenia człowieka
zdjęcia/ilustracje głównych składników krwi
notatnik, ołówek
preparaty mikroskopowe (rozmaz krwi ssaka, przekrój przez żyłę i tętnicę)
Metody nauczania
ćwiczenia laboratoryjne
dyskusja
obserwacja
pogadanka
pokaz
rozmowa kierowana
Formy pracy
indywidualna
praca w parach
zbiorowa
Dodatkowe propozycje wykorzystania
Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody.
