participium futuri activi, np. hortaturus, veriturus, locuturus, sortiturus;
infinitivus futuri activi, np. hortaturum esse, veriturum esse, locuturum esse, sortiturum esse;
gerundium, np. hortandi, hortando…
Participium futuri passivi zachowało znaczenie bierne: hortandus = ten, którego należy upominać.
Imperativus praesentis passivi
RZlhdmV26csxR
Ćwiczenie 3
mc372fd3ea376789a_0000000000143
Indicativus futuri primi passivi
I
II
III
IV
Hortā‑re! - Zachęcaj!
Verē‑re! - Obawiaj się!
Loqu‑ě‑re! - Mów!
Sortī‑re! - Losuj!
mc372fd3ea376789a_0000000000155
Imperativus praesentis passivi
I
II
III
IV
Horta‑mĭni! - Zachęcajcie!
Vere‑mĭni! - Obawiajcie się!
Loqu‑i‑mĭni! - Mówcie!
Sorti‑mĭni! - Losujcie!
mc372fd3ea376789a_0000000000195
Tytus Flawiusz Wespazjan
R1cHBhPB4P3Ty
Ćwiczenie 4
Tytus Flawiusz WespazjanTytusTytus Flawiusz Wespazjan pochodził ze średniej klasy społecznej. Był homo novusHomo novushomo novus. Dał się poznać jako dobry dowódca w Brytanii i Afryce. W 67 r. cesarz NeronNeronNeron powierzył mu dowództwo wojsk w Palestynie. Tłumienie powstania żydowskiego i oblężenie Jerozolimy przerwała nagła śmierć Nerona i dramatyczna walka w Rzymie o sukcesję po nim. Z tego też powodu rok 69 nazwany jest czasem rokiem czterech cesarzy: GalbyGalbaGalby, OthonaOthonOthona, Witeliusza i Wespazjana. Galbę zamordowano, Othon – pokonany przez WiteliuszaWiteliuszWiteliusza – popełnił samobójstwo. Żołnierze, a potem dowódcy legionów wschodnich proklamowali wtedy na cesarza FlawiuszaFlawiuszeFlawiusza Wespazjana. Ruszył on do Rzymu, pozostawiając dowództwo w rękach starszego syna, Tytusa. Walka o tron rozegrała się w Italii, w bitwie pod Kremoną. Pokonany Witeliusz został zamordowany.
Tytus zdobył Jerozolimę w 70 r. Wojna w Palestynie trwała do 73 r. (dopiero wtedy zdobyto ostatnią twierdzę, Masadę). Nie zważając na to, w 71 r. Wespazjan wraz z synami Tytusem i DomicjanemDomicjanDomicjanem odbył w Rzymie triumf. Kilka lat później na Via Sacra stanął kamienny łuk triumfalny upamiętniający triumf Flawiuszy.
Słowa Cesarz powinien umierać, stojąc to według rzymskich przekazów ostatnie słowa Wespazjana, który czując zbliżającą się śmierć, próbował wstać.
R1MdKooMi9IAb1
R1JTIcbWTkcEB1
RnwpCACZUS8WI1
Rs0wZw1MCtrUU1
RixgWoUy4rsxu
Ćwiczenie 5
Wskaż formy czasownika loquor, loqui, locutus sum analogiczne do formy czasownika dico, dicere, dixi, dictum. Dixerat. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Diximus. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dic. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixerint. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixisse. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere.
Wskaż formy czasownika loquor, loqui, locutus sum analogiczne do formy czasownika dico, dicere, dixi, dictum. Dixerat. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Diximus. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dic. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixerint. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixisse. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere.
Połącz formy czasownika loquor, loqui, locutus sum z analogicznymi formami czasownika dico, dicere, dixi, dictum.
loquere, locuti erunt, locutus erat, locutus esse, locuti sumus
dixerat
diximus
dic
dixisse
dixerint
R1HrWy3qi5ykO
Ćwiczenie 6
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia. Primum vivere, deinde philosophari. Możliwe odpowiedzi: 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Duos, qui lepores sequitur, neutrum capit. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Magistratum legem esse loquentem. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Cum dormiente loqui. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Roma locuta, causa finita. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego.
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia. Primum vivere, deinde philosophari. Możliwe odpowiedzi: 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Duos, qui lepores sequitur, neutrum capit. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Magistratum legem esse loquentem. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Cum dormiente loqui. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Roma locuta, causa finita. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego.
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia.
Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta., Urzędnik jest mówiącym prawem., Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego., Najpierw żyć, potem filozofować., Mówić jak do ściany.
Primum vivere, deinde philosophari.
Duos qui lepores sequitur, neutrum capit.
Magistratum legem esse loquentem.
Cum dormiente loqui.
Roma locuta, causa finita.
mc372fd3ea376789a_0000000000208
Tales z Miletu
Do przeczytania:
Myślicielom stawiano czasem w starożytności zarzut, że nie umieją zapewnić sobie środków do życia. Pewnego razu Tales z MiletuTalesTales z Miletu został wyśmiany przez tracką służącą, na oczach której wpadł do studni, obserwując gwiazdy. Postanowił udowodnić, że filozof – jeśli tylko zechce – potrafi zdobyć majątek. Udało mu się to osiągnąć w krótkim czasie. Przewidując, że zbiór oliwek może okazać się tego roku niezwykle obfity, zgromadził zimą wszystkie prasy do tłoczenia oliwy, jakie tylko mógł znaleźć w Milecie i okolicy. Okazało się, że miał rację. Wynajmując je potem za wysoką cenę, doszedł do wielkiego majątku (anegdotę tę podają Arystoteles i Platon).
Tales został uznany przez wyrocznię w Delfach za największego spośród greckich siedmiu mędrców. Uchodzi za ojca europejskiej myśli filozoficznej.
RERcbtmQX0YwF1
Ryv2jdu94T69A1
R1RQT8fE9ierg1
RpIj7ulJ5XWpE
Ćwiczenie 7
Sprawa Katyliny
Polecenie 1
Dokonaj przekładu tekstu łacińskiego na j. polski.
Quae cum ita sint, Catilina, perge, quo coepisti, egredere aliquando ex urbe; patent portae, proficiscere! Nobiscum versari iam diutius non potes; non feram, non patiar, non sinam. Egredere ex urbe, Catilina, libera rem publicam metu, in exsilium, si hanc vocem exspectas, proficiscere! Ecquid attendis, ecquid animadvertis horum omnium silentium? Patiuntur, tacent. Catilina, cum quiescunt, probant, cum patiuntur, decernunt, cum tacent, clamant.
Źródło:
C. Sallustius Crispus, Catilinae coniuratio. Text, Verlag–Moritz–Diesterweg, Frankfurt am Main–Berlin–Bonn, b.r.w
Przekładmc372fd3ea376789a_0000000000025Przekład tekstu łacińskiego na język polski.
RH52KF2z6Csff
Marek Tulliusz CyceroCyceronMarek Tulliusz Cycero z ArpinumArpinumArpinum to ekwita i homo novusHomo novushomo novus (człowiek nowy), tzn. nikt w jego rodzinie skądinąd znakomitej nie pełnił dotąd najwyższego urzędu – konsulatuKonsulatkonsulatu. Cyceron chętniej niż zwykle ekwiciEkwiciekwici angażuje się w życie publiczne i prowadzi działalność adwokacką. Cieszy się protekcją wielkiego PompejuszaPompejuszPompejusza, a kolejne sprawy sądowe czynią jego imię coraz sławniejszym. W roku swojego konsulatu (63 r. p.n.e.) wykrywa spisek zawiązany przez Lucjusza Sergiusza Katylinę, zubożałego senatora, który od pewnego czasu bezskutecznie stara się o najwyższy urząd. Katylina skupił wokół siebie ludzi podobnych sobie, żądnych pieniędzy, awansów i pozycji; obiecywał także zniesienie długów. Ponieważ istniało podejrzenie, że zamierza wymordować grupę optymatówOptymacioptymatów, Cyceron zwołał zebranie senatu i zdemaskował plany spiskowców, wygłaszając sławną Oratio prima in Catilinam, tzw. pierwszą katylinarkę. Kolejnych trzech mów Katylina już nie wysłuchał, opuścił bowiem Rzym i dołączył do swoich towarzyszy. Pozostałych spiskowców konsul rozkazał uwięzić. Na początku grudnia odbyło się ich przesłuchanie i debata w senacie, wreszcie wydano wyrok śmierci, czemu przeciwstawiał się CezarCezarCezar, żądając dożywotniego wiezienia. Mowy wygłoszone przez Katona Młodszego i Cycerona przekonały jednak senatorów do wydania najsurowszego wyroku. Wykonano go 5 grudnia. Sam Katylina zginął w 62 r. w bitwie pod Pistorią.
RzaN5xpoqoIUx1
RPmyQs77L8DIe1
R1HiRd5RqJ4AL1
RWxjQtXPp0zVp1
mc372fd3ea376789a_0000000000025
Skoro sprawy tak się mają, KatylinoKatylinaKatylino, dokończ, co zacząłeś, wyjdź w końcu z miasta; bramy stoją otworem, ruszaj! Z nami dłużej przebywać nie możesz! Nie zniosę tego, nie ścierpię, nie pozwolę. Opuść miasto, Katylino, uwolnij republikę od strachu, idź na wygnanie, jeśli czekasz, by to powiedzieć. Czy widzisz, czy zauważasz ich milczenie? Przyzwalają, milczą. Katylino, gdy chodzi o ciebie, oni w milczeniu wyrażają zgodę, gdy pozwalają, wydają wyrok, milcząc, krzyczą.
mc372fd3ea376789a_0000000000309
Słowniki
Anaksymander
Anaksymander
filozof z Miletu (ok. 610–ok. 657 p.n.e.); uczeń Talesa, należał do jońskich filozofów przyrody.
Anaksymenes
Anaksymenes
filozof z Miletu (ok. 585–ok. 528 p.n.e.); prawdopodobnie uczeń Anaksymandra, należał do jońskich filozofów przyrody.
Arpinum
Arpinum
miasto w Lacjum, na pd.-wsch. od Rzymu. Z Arpinum pochodzą Cyceron i Mariusz.
Cezar
Cezar
Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.), polityk, wódz i pisarz, przywódca popularów. Autor historycznej relacji z podboju Galii (dzieło pt. „Wojna galijska”). Zamordowany w 44 r. p.n.e..
Cursus honorum
Cursus honorum
kolejność piastowania urzędów w Rzymi.
Cyceron
Cyceron
Marcus Tullius Cicero z Arpinum (106–43 p.n.e.), jeden z najwybitniejszych mówców rzymskich, stylista, filozof, polityk. W 63 r. p.n.e. wykrył spisek Katyliny, 58 r. p.n.e. został wygnany za wydanie wyroków śmierci na spiskowców bez uchwały zgromadzenia. Zabity na rozkaz Marka Antoniusza w 43 r. p.n.e.
Domicjan
Domicjan
Titus Flavius Domitianus, cesarz rzymski, syn Wespazjana (51–96 p.n.e.).
Ekwici
Ekwici
od końca III w. warstwa zamożnych obywateli, którzy stanowią klasę średnią Rzymu. Z biegiem czasu rośnie ich pozycja polityczna.
Flawiusze
Flawiusze
dynastia trzech cesarzy rzymskich (69–96).
Galba
Galba
cesarz rzymski w 69 r.
Hekatajos
Hekatajos
historiograf i geograf z Miletu (VI/V p.n.e.), twórca historiografii i geografii opisowej.
Heraklit
Heraklit
filozof z Miletu (ok. 544–ok. 484 p.n.e.), należał do jońskich filozofów przyrody; jest autorem słynnej maksymy „panta rei” (wszystko płynie).
Hippodamos
Hippodamos
urbanista i matematyk z Miletu (poł. V w. p.n.e.), autor traktatu o idealnym kształtowaniu polis.
Homo novus
Homo novus
„człowiek nowy” – pogardliwe określenie człowieka, który jako pierwszy w swojej rodzinie pełnił najwyższe urzędy.
Katylina
Katylina
Lucius Sergius Catilina (108–62 p.n.e.), pochodził ze zubożałego patrycjuszowskiego rodu, polityk rzym. Bezskutecznie starał się o konsulat, wreszcie zorganizował spisek, który odkrył Cyceron. Zginął w bitwie pod Pistorią.
Konsulat
Konsulat
najwyższy urząd w Rzymie. Co roku wybierano dwóch konsulów.
Neron
Neron
Lucius Domitius Ahenobarbus, ostatni cesarz rzymski dynastii julijsko‑klaudyjskiej. Popełnił samobójstwo w 68 r.
Optymaci
Optymaci
bogata i wpływowa grupa konserwatywnych Rzymian zwalczająca popularów.
Othon
Othon
cesarz rzymski w 69 r.
Pompejusz
Pompejusz
Cnaeus Pompeius Magnus (106–48 p.n.e.), wybitny polityk i wódz rzymski; w 60 r. p.n.e. zawiązał z Krassusem i Cezarem nieformalne porozumienie, tzw. I triumwirat. W 49 r. wystąpił przeciwko Cezarowi, rozpoczynając wojnę domową. Zabity w Aleksandrii, w chwili lądowania (48 r.).
Tales
Tales
filozof z Miletu (625–546 p.n.e.), filozof, matematyk, astronom, kupiec, podróżnik, jeden z siedmiu mędrców.
Tytus
Tytus
Titus Flavius Vespasianus, cesarz rzymski w latach 79‑81.
Wespazjan
Wespazjan
Titus Flavius Vespasianus, cesarz rzymski w latach 69‑79.
Witeliusz
Witeliusz
cesarz rzymski w 69 r.
Rc22MvhhxhGEz1
mc372fd3ea376789a_0000000000334
Galeria dzieł sztuki
R1MdKooMi9IAb1
R1COkVT7GBQAK1
RHlV2zzKFHOT31
R6olihOPSUrzq1
RERcbtmQX0YwF1
RrF3o7Q7MOUzP1
RPJvETTpqcXpR1
RzaN5xpoqoIUx1
RPmyQs77L8DIe1
RkAu9o1x7zWNQ1
RjgKD7iU69zM71
mc372fd3ea376789a_0000000000345
Bibliografia
Michael Crawford, Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.
Maria Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.
Kazimierz Kumaniecki, Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1989.
Jerzy Legowicz, Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1986.
Janusz A. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa–Kraków 1999.
Ludwika Rychlewska, Dzieje literatury rzymskiej, Wrocław 2005.
Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012.
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 2001.