Ważne daty

Verba semideponentia to czasowniki, które formy czasu praesentis, imperfecti i futuri I tworzą tylko w stronie czynnej, a perfecti, plusquamperfecti i futuri II tworzą tylko w stronie biernej.

Jeden z czasowników zachowuje się inaczej. Czasownik revertor, reverti, reverti czasy praesens, imperfectum i futurum I tworzy w stronie biernej, a czasy perfectum, plusquamperfectum i futurum II - w stronie czynnej.

Gajusz Waleriusz Katullus

R1YugHvNZl0mx

Ilustracja przedstawia popiersie Katullusa. Rzeźba wykonana jest z kamienia; ma kolor niebieskozielony. Ukazuje młodego mężczyznę ubranego w szatę spiętą na ramieniu. Ma wysokie czoło i krótkie włosy. Tło fotografii stanowią liście rosnących wokół palm oraz błękitne morze. Dodatkowa informacja: Ostatni wielki poeta okresu republikańskiego. Trudno jest ustalić dokładne lata jego życia. Urodził się ok. 87 p.n.e. w Weronie, a zmarł nie wcześniej niż w 54 p.n.e. i nie później niż w 32 p.n.e.

Ilustracja przedstawia popiersie Katullusa. Rzeźba wykonana jest z kamienia; ma kolor niebieskozielony. Ukazuje młodego mężczyznę ubranego w szatę spiętą na ramieniu. Ma wysokie czoło i krótkie włosy. Tło fotografii stanowią liście rosnących wokół palm oraz błękitne morze. Dodatkowa informacja: Ostatni wielki poeta okresu republikańskiego. Trudno jest ustalić dokładne lata jego życia. Urodził się ok. 87 p.n.e. w Weronie, a zmarł nie wcześniej niż w 54 p.n.e. i nie później niż w 32 p.n.e.

1

1. ostatni wielki poeta okresu republikańskiego. Trudno jest ustalić dokładne lata jego życia. Urodził się ok. 87 p.n.e. w Weronie, a zmarł nie wcześniej niż w 54 p.n.e. i nie później niż w 32 p.n.e.

Katullusmb8ff0749767b7619_0000000000006Katullus należał do kręgu tzw. neoteryków i jest on jedynym przedstawicielem tej grupy, którego twórczość dobrze znamy. Neoterycy, czyli tzw. nowi poeci, naśladowali Kallimacha i innych poetów hellenistycznych. Na ich wzór eksperymentowali więc z metrum, językiem i treścią swoich utworów. Zerwali z tradycją wielkiego eposu historycznego i pisali utwory krótkie, acz uczone, pełne erudycji i dopracowane do perfekcji. Ich poezja pełna jest osobistych wyznań.

Najbardziej oryginalne są drobne utwory Katullusa, nazywane przez niego nugae (żarty, fraszki, błahostki). W swojej twórczości poeta poruszał wiele tematów. Pisał o miłości, przyjaźni i o samej poezji. Uwagę poświęcał również politykom. Krytycznie i złośliwie odnosił się do Cycerona i Cezara, czyniąc ich celem swoich satyrycznych pocisków w epigramach.

Najbardziej jednak słynie Katullus ze swoich poematów miłosnych dedykowanych bohaterce o imieniu Lesbia. Zapewne jednak imię Lesbia stanowi pseudonim dla kobiety o nieprzeciętnej inteligencji i wyjątkowym usposobieniu.

R1J4xWn3GM7mN

Ilustracja przedstawia dzieło Johna Reinharda Weguelina zatytułowane „Lesbia”. W centralnej części obrazu ukazana jest kobieta stojąca w altanie. Ma na sobie białą tiulową suknię. Rozłożone ramiona opiera o ściany altanki, a ufryzowaną głowę pochyla w dół. Patrzy na wróble, które u jej stóp jedzą ziarno z misy. Lesbia ukazana jest na tle korony drzewa. W oddali rozpościera się morze i błękitne niebo. Dodatkowa informacja: Katullus, zafascynowany twórczością greckiej poetki lirycznej Safony z Lesbos, za imieniem Lesbii ukrył arystokratkę Klodię, starszą siostrę trybuna ludowego Publiusza Klodiusza i żonę konsula Kwintusa Cecyliusza Metellusa Celera. Zauroczenie Lesbią Klodią i zawód miłosny spowodowany niewiernością ukochanej, stały się centralnym motywem zbioru wierszy Katullusa.

Ilustracja przedstawia dzieło Johna Reinharda Weguelina zatytułowane „Lesbia”. W centralnej części obrazu ukazana jest kobieta stojąca w altanie. Ma na sobie białą tiulową suknię. Rozłożone ramiona opiera o ściany altanki, a ufryzowaną głowę pochyla w dół. Patrzy na wróble, które u jej stóp jedzą ziarno z misy. Lesbia ukazana jest na tle korony drzewa. W oddali rozpościera się morze i błękitne niebo. Dodatkowa informacja: Katullus, zafascynowany twórczością greckiej poetki lirycznej Safony z Lesbos, za imieniem Lesbii ukrył arystokratkę Klodię, starszą siostrę trybuna ludowego Publiusza Klodiusza i żonę konsula Kwintusa Cecyliusza Metellusa Celera. Zauroczenie Lesbią Klodią i zawód miłosny spowodowany niewiernością ukochanej, stały się centralnym motywem zbioru wierszy Katullusa.

1

1. Katullus, zafascynowany twórczością greckiej poetki lirycznej Safony z Lesbos, za imieniem Lesbii ukrył arystokratkę Klodię, starszą siostrę trybuna ludowego Publiusza Klodiusza i żonę konsula Kwintusa Cecyliusza Metellusa Celera. Zauroczenie Lesbią‑Klodią i zawód miłosny spowodowany niewiernością ukochanej, stały się centralnym motywem zbioru wierszy Katullusa.

R1elGR8lVnUQs

Ilustracja przedstawia dzieło Edwarda Poyntera pt. „Lesbia (Klodia) i jej kruk”. W centrum obrazu widnieje postać młodej dziewczyny ubranej w fioletowo- niebieską suknię. Ma brązowe włosy zaczesane do góry, na głowie wianek z niebieskich kwiatów. Siedzi w altanie na marmurowej ławce. Za jej plecami widoczne są pnącza liści winnej latorośli, przez które przebija tafla błękitnego morza. Dziewczyna w obu dłoniach trzyma kiście ciemnych winogron. Przygląda się szaremu ptakowi, który przysiadł na jej prawej ręce. Dodatkowe informacje: 1: Klodia była główną postacią wielu skandali. Została posądzona w roku 59 p.n.e. o otrucie swojego męża, który zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Jako kochanka Katullusa nie dochowała mu wierności, zdradzając go z jego przyjacielem Markiem Celiuszem Rufusem. Tego samego mężczyznę zresztą oskarżyła w 56 p.n.e. o próbę otrucia. 2: Czarnobiała grafika przedstawia wizualizację monety z podobizną Klodii. Kobieta ukazana jest z profilu; ma długą szyję, włosy zaczesane do góry. Wokół monety widnieje napis: CLAVDIA METE. Nd ilustracją widnieje podpis: Podobizna Klodii na ilustracji na rzymskiej monecie. Pod spodem: Guillaume Rouille, Ilustracja z wizualizacją monety Klodii, 1553, miejsce przechowywania nieznane, wikimedia. org, domena publiczna.

Ilustracja przedstawia dzieło Edwarda Poyntera pt. „Lesbia (Klodia) i jej kruk”. W centrum obrazu widnieje postać młodej dziewczyny ubranej w fioletowo- niebieską suknię. Ma brązowe włosy zaczesane do góry, na głowie wianek z niebieskich kwiatów. Siedzi w altanie na marmurowej ławce. Za jej plecami widoczne są pnącza liści winnej latorośli, przez które przebija tafla błękitnego morza. Dziewczyna w obu dłoniach trzyma kiście ciemnych winogron. Przygląda się szaremu ptakowi, który przysiadł na jej prawej ręce. Dodatkowe informacje: 1: Klodia była główną postacią wielu skandali. Została posądzona w roku 59 p.n.e. o otrucie swojego męża, który zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Jako kochanka Katullusa nie dochowała mu wierności, zdradzając go z jego przyjacielem Markiem Celiuszem Rufusem. Tego samego mężczyznę zresztą oskarżyła w 56 p.n.e. o próbę otrucia. 2: Czarnobiała grafika przedstawia wizualizację monety z podobizną Klodii. Kobieta ukazana jest z profilu; ma długą szyję, włosy zaczesane do góry. Wokół monety widnieje napis: CLAVDIA METE. Nd ilustracją widnieje podpis: Podobizna Klodii na ilustracji na rzymskiej monecie. Pod spodem: Guillaume Rouille, Ilustracja z wizualizacją monety Klodii, 1553, miejsce przechowywania nieznane, wikimedia. org, domena publiczna.

1

2

1. Klodia była główną postacią wielu skandali. Została posądzona w roku 59 p.n.e. o otrucie swojego męża, który zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Jako kochanka Katullusa nie dochowała mu wierności, zdradzając go z jego przyjacielem Markiem Celiuszem Rufusem. Tego samego mężczyznę zresztą oskarżyła w 56 p.n.e. o próbę otrucia.

2. Podobizna Klodii na ilustracji na rzymskiej monecie Guillaume Rouille, Ilustracja z wizualizacją monety Klodii, 1553, miejsce przechowywania nieznane, wikimedia.org,domena publiczna.

R18iTdTPtvAjo

Ilustracja przedstawia marmurowe popiersie Cycerona. Rzeźba wykonana jest z białego marmuru. Przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Ma on szczupłą twarz, duży nos i krótkie włosy. Dodatkowa informacja: Obrońcą Marka Celiusza Rufusa został Marek Tulliusz Cyceron. W wyniku wygłoszenia przez niego płomiennej mowy Prō Caeliō, w której obrazowo przedstawił sylwetkę Klodii, Marek Celiusz Rufus został uniewinniony

Ilustracja przedstawia marmurowe popiersie Cycerona. Rzeźba wykonana jest z białego marmuru. Przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Ma on szczupłą twarz, duży nos i krótkie włosy. Dodatkowa informacja: Obrońcą Marka Celiusza Rufusa został Marek Tulliusz Cyceron. W wyniku wygłoszenia przez niego płomiennej mowy Prō Caeliō, w której obrazowo przedstawił sylwetkę Klodii, Marek Celiusz Rufus został uniewinniony

1

1. Obrońcą Marka Celiusza Rufusa został Marek Tulliusz Cyceron. W wyniku wygłoszenia przez niego płomiennej mowy Prō Caeliō, w której obrazowo przedstawił sylwetkę Klodii, Marek Celiusz Rufus został uniewinniony.

Źródło:mb8ff0749767b7619_0000000000005Źródło:

Korneliusz Nepos

Korneliusz Neposmb8ff0749767b7619_0000000000007Korneliusz Nepos, rzymski historyk żyjący w I p.n.e., był autorem takich dzieł jak:

• Chronica (chronologiczne zestawienie w trzech księgach dziejów Grecji i Rzymu, pierwsze w literaturze rzymskiej);

• Exempla (anegdoty historyczne);

• oraz antycznych biografii zatytułowanych De viris illustribus (Żywoty wybitnych mężów).

Zachowała się z tego okresu księga życiorysów sławnych wodzów z obcych narodów oraz życiorysy Katona Starszego oraz Attyka. Korneliusz Nepos był przyjacielem Katullusa. W imię tej przyjaźni poeta dedykował historykowi księgę swoich poezji.

Catullus, Carmen 1Catullus, Carmen 1Catullus, Carmen 1

Cui dōnō lepidum novum libellum 1
āridā modo pūmice expolītum?
Cornēlī, tibi: namque tū solēbās
meās esse aliquid putāre nūgās
iam tum, cum ausus es ūnus Ītalōrum 5
omne aevum tribus explicāre cartīs
doctīs, Iuppiter, et labōriōsīs.
quārē habē tibi quidquid hoc libellī
quālecumque; quod, ō patrōna virgō,
plūs ūnō maneat perenne saeclō. 10

Poezja łacińska

Poezja łacińskamb8ff0749767b7619_0000000000009Poezja łacińska była poezją metryczną. Wersy oparte były na określonym wzorcu rytmicznym nazywanym metrum.

Miarą wierszową, której użył Katullus w omawianym utworze, jest tzw. jedenastozgłoskowiec falecejskiJedenastozgłoskowiec falecejskijedenastozgłoskowiec falecejski. Nazwę swoją otrzymał od poety aleksandryjskiego Falajkosa. Miara ta była używana przez poetów greckich i rzymskich do komponowania krótkich utworów. Wiersz falecejski był często używany przez Safonę, Kallimacha i Teokryta. Stał się też ulubioną miarą Katullusa.

Ogólny schemat jedenastozgłoskowca wygląda następująco:

• z nagłosem jambicznym:

• z nagłosem spondeicznym:

• z nagłosem trocheicznym:

Poezja metryczna

Nie myśl, że tylko antyczni poeci tworzyli poezję metryczną. W grupie znanych autorów, którzy stosowali miarę wierszową w postaci jedenastozgłoskowca znajdują się:

• Jan Kochankowski;

• Ignacy Krasicki;

• Juliusz Słowacki;

• Adam Mickiewicz;

• Dante Alighieri.

RJEhDVoBoa9hl1

Ilustracja przedstawia dzieło Walentego Wańkowicza pt. „Portret Adama Mickiewicza na Judahu skale”. Mickiewicz ukazany został na tle skalistego krajobrazu i niespokojnego nieba. Ubrany jest w białą koszulę przewiązaną czerwonym szalem, na ramiona ma zarzuconą wielbłądzią burkę. Na ziemi, za plecami poety, leży lira. Wieszcz wsparł głowę na dłoni; spogląda w dal.

R1cTHecIMR7I2

Ilustracja przedstawia portret Dante Alighieri namalowany przez Sandro Botticelli’ego. Poeta ukazany jest z profilu. Ubrany jest w czerwony kaftan; na głowie ma czerwoną chustę, spod której wystają białe troki. Na chustę ma założony wieniec laurowy. Mężczyzna ma długi nos, wąskie usta i wystający podbródek.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RMsKCmlpzTn6o1

Ilustracja przedstawia popiersie Katullusa. Rzeźba wykonana jest z kamienia; ma kolor niebieskozielony. Ukazuje młodego mężczyznę ubranego w szatę spiętą na ramieniu. Ma wysokie czoło i krótkie włosy. Tło fotografii stanowią liście rosnących wokół palm oraz błękitne morze.

R12uCdT1NVO7R

Ilustracja przedstawia dzieło Johna Reinharda Weguelina zatytułowane „Lesbia”. W centralnej części obrazu ukazana jest kobieta stojąca w altanie. Ma na sobie białą tiulową suknię. Rozłożone ramiona opiera o ściany altanki, a ufryzowaną głowę pochyla w dół. Patrzy na wróble, które u jej stóp jedzą ziarno z misy. Lesbia ukazana jest na tle korony drzewa. W oddali rozpościera się morze i błękitne niebo.

ROsQSHb58eDMB1

Ilustracja przedstawia marmurowe popiersie Cycerona. Rzeźba wykonana jest z białego marmuru. Przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Ma on szczupłą twarz, duży nos i krótkie włosy.

RJEhDVoBoa9hl1

Ilustracja przedstawia dzieło Walentego Wańkowicza pt. „Portret Adama Mickiewicza na Judahu skale”. Mickiewicz ukazany został na tle skalistego krajobrazu i niespokojnego nieba. Ubrany jest w białą koszulę przewiązaną czerwonym szalem, na ramiona ma zarzuconą wielbłądzią burkę. Na ziemi, za plecami poety, leży lira. Wieszcz wsparł głowę na dłoni; spogląda w dal.

R1cTHecIMR7I21

Ilustracja przedstawia portret Dante Alighieri namalowany przez Sandro Botticelli’ego. Poeta ukazany jest z profilu. Ubrany jest w czerwony kaftan; na głowie ma czerwoną chustę, spod której wystają białe troki. Na chustę ma założony wieniec laurowy. Mężczyzna ma długi nos, wąskie usta i wystający podbródek.

Bibliografia

Słownik języka polskiego PWN

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej PWN

Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

Anna Świderkówna (red.), Słownik pisarzy antycznych, Warszawa 2001.

Zygmunt Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2014.

Paul Veyne (red.), Człowiek Rzymu, Warszawa 2000.

Lidia Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.