Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R10ov52DiZX95

Via Latina - vocabula

Ważne daty

312 r. p.n.e. – budowa Via Appia - królowej rzymskich dróg, przez Appiusza Klaudiusza Cekusa

III w.  p.n.e. – budowa Via Latina

220 r. p.n.e. – powstanie Via Flaminia z inicjatywy Gajusza Flaminiusza

241 r. p.n.e. – budowa Via Aurelia przez Gajusza Aureliusza Cottę

175 r. p.n.e. – ukończenie budowy Via Aemilia przez Aemiliusa Lepidusa

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1Of11WA5hFFX
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko polskiego przy sporządzaniu przekładu;

19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnym Rzymie:

4) życie społeczne i gospodarcze (miasto i wieś, drogi, handel; religie w świecie greckim i rzymskim; wyrocznie – Delfy, Sybilla; niewola i niewolnicy; fenomen prawa rzymskiego; kalendarz; armia grecka i rzymska; rozrywki);

13. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:

3) życie społeczne i gospodarcze (miasto i wieś, drogi, handel; niewola i niewolnicy; religie w świecie greckim i rzymskim; wyrocznie – Delfy, Sybilla; fenomen prawa rzymskiego; kalendarz; armia grecka i rzymska; rozrywki);

Nauczysz się

czytać tekst w języku łacińskim i rozumieć jego znaczenie;

opowiadać o realiach dotyczących dróg w języku łacińskim;

nazywać co najmniej 3 główne drogi starożytnego Rzymu.

Prezentacja słownictwa

RA5tHxAEF1FAj
Ilustracja interaktywna przedstawia otwartą księgę, leżącą na stole. W tle znajduje się więcej książek ułożonych na półkach. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. mūrus, 2. porta = magnum ōstium, 3. inter , 4. prope Rōmam (acc), 5. procul ab Rōmā (abl), 6. circum oppidum (acc), 7. longus, -a, -um, 8. brevis, -e, 9. lectīca, 10. Iūlius it, 11. Servī eunt, 12. umerus, 13. vehit = portat, 14. ante (acc), 15. post (acc).
Słownik, online-skills, CC BY 3.0
RzZJiy8Kiogia
Ćwiczenie 1
Przetłumacz następujące wyrazy: inter, circum, lectīca, vehit, eunt.
RQt2whcboqn8S
Ćwiczenie 2
Przetłumacz następujące zdania: Fēmina procul ab lectīcā stat. Fēmina prope lectīcam stat. Fēmina circum lectīcam stat.

Via Latīna

R10nShFVKUYuO
Mapa dróg w starożytnym Rzymie, wikimedia.org, domena publiczna

In Ītaliā multae et magnae viae sunt: via Appia, via Latīna, via Flāminia, via Aurēlia, via Aemilia. Via Appia est inter Rōmam et Brundisium; via Latīna inter Rōmam et Capuam; via Flāminia inter Rōmam et Arīminum; via Aurēlia inter Rōmam et Genuam; via Aemilia inter Arīminum et Placentiam. Brundisium, Capua, Arīminum, Genua, Placentia, Ōstia magna oppida sunt. Ubi est Ōstia? Ōstia est prope Rōmam. Tusculum quoque prope Rōmam est. Brundisium nōn est prope Rōmam, sed procul ab Rōmā: via Appia longa est. Via Latīna nōn tam longa est quam via Appia. Quam longa est via Flāminia? Neque ea tam longa est quam via Appia. Tiberis fluvius nōn tam longus est quam fluvius Padus.

Źródło:ŹródłoŹródło:

Tłumaczenie:Tłumaczenie1Tłumaczenie:

Tłumaczenie1
R1EZsyhk8IyKO
Luigi Rossini, „Widok Porta Capena w Rzymie”, 1817 r., Muzuem Brytyjskie, Londyn, britishmuseum.org, CC BY-SA 3.0

Circum oppida mūrī sunt. Circum Rōmam est mūrus antīquus. In mūrō Rōmānō duodecim portae sunt. Porta prīma Rōmāna est porta Capēna. Circum oppidum Tusculum mūrus nōn tam longus est quam circum Rōmam.

Źródło:ŹródłoŹródło:

Tłumaczenie:Tłumaczenie2Tłumaczenie:

Tłumaczenie2
RMV4alI4GHsK0
Ćwiczenie 3
Uzupełnij słowa w tekście właściwymi końcówkami: In Ītaliā multTu uzupełnij et magnae viae sunt: via Appia, via Latīna, via Flāminia, via Aurēlia, via Aemilia. Via Appia est inter RōmTu uzupełnij et Brundisium; via Latīna inter Rōmam et Capuam; via Flāminia inter Rōmam et Arīminum; via Aurēlia inter Rōmam et Genuam; via Aemilia inter Arīminum et Placentiam. Brundisium, Capua, Arīminum, Genua, Placentia, Ōstia magna oppida sunt. Ubi est Ōstia? Ōstia est prope Rōmam. Tusculum quoque prope Rōmam est. Brundisium nōn est prope Rōmam, sed procul ab RōmTu uzupełnij via Appia longa est. Via Latīna nōn tam longa est quam via Appia. Quam longa est via Flāminia? Neque ea tam longa est quam via Appia. Tiberis fluvius nōn tam longus est quam fluviTu uzupełnij "Padus. Circum oppida mūrTu uzupełnijsunt.Circum Rōmam est mūrus antīquus. In mūrō Rōmānō duodecim portae sunt. Porta prīma Rōmāna est porta Capēna. Circum oppidTu uzupełnij Tusculum mūrus nōn tam longus est quam circum Rōmam.

Via Latīna II

RxGjoUu15sNJD
Joseph Mallord William Turner, „Cicero w swojej willi w Tusculum”, XIX w., National Trust, Ascott wikimedia.org, domena publiczna

Vīlla Iūliī est prope Tusculum. Ab oppidō Tusculō ad vīllam Iūliī nōn longa via est.

RbauXxl3uhPyW
Hans H. Orberg „Lingua Latina per se illustrata, Familia Romana”, Anno MMVII Edizioni Accademia Vivarium Novum, Montella, vivariumnovum.it, CC BY 3.0

Ecce Iūlius et quattuor servī in viā. Iūlius ab oppidō ad vīllam suam it. Dominus et servī ab oppidō ad vīllam eunt. Dominus in lectīcāLektykalectīcāest. Duo servī lectīcam cum dominō portant. Servī quī lectīcam portant sunt Ursus et Dāvus. Iūlius nōn in viā ambulat, servī eum portant. Syrus et Leander ambulant. Syrus saccum portat et Leander quoque saccum portat: Syrus et Leander duōs saccōs in umerīs portant. Saccī quōs Syrus et Leander portant magnī sunt, saccus quem Syrus portat nōn tam magnus est quam saccus Lēandrī. Quattuor servī dominum et duōs saccōs ab oppidō ad vīllam vehunt.

Iūlius in lectīcā est inter Ursum et Dāvum. Ursus est ante Iūlium, Dāvus post eum est. Syrus et Leander nōn ante lectīcam, sed post lectīcam ambulant. Venitne Iūlius ā vīllā? Nōn ā vīllā venit. Unde venit Iūlius? Ab oppidō venit. Quō it Iūlius? Ad vīllam it. Post eum Tusculum est, ante eum est vīlla.

Źródło:ŹródłoŹródło:

Tłumaczenie:Tłumaczenie3Tłumaczenie:

Tłumaczenie3
R1ELApR5mUicz
Pan bijący niewolnika, IV w. n.e., mozaika w Villa Piazza Armeria, Sycylia, mosaicartsource.wordpress.com, CC BY 3.0

Iūlius sōlus nōn est, nam quattuor servī apud eum sunt. Mēdus nōn est apud dominum, nam is dominum īrātum timet. Mēdus est malus servus quī nummōs dominī in sacculō suō habet. Dominus servōs malōs baculō verberat; itaque servī malī dominum et baculum eius timent. Dāvus autem bonus servus est, neque is Mēdum amat. Dāvus amīcus Mēdī nōn est, nam servus bonus et servus malus nōn amīcī, sed inimīcī sunt. Mēdus est inimīcus Dāvī, Ursus autem amīcus Dāvī est.

Źródło:ŹródłoŹródło:

Tłumaczenie:Tłumaczenie4Tłumaczenie:

Tłumaczenie4
Źródło
R1BJDShI1LelJ
Ćwiczenie 4
Uzupełnij tekst właściwymi wyrazami: Ecce Iūlius et quattuor servī in Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum. Iūlius ab oppidō ad vīllam suam it. Dominus et servī ab oppidō ad vīllam Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum. Dominus in Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum est.
Duo servī lectīcam cum Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum. Servī quī lectīcam portant sunt Ursus et Dāvus.
Iūlius nōn in viā ambulat, servī Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum portant.
Syrus et Leander ambulant. Syrus Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum portat et Leander quoque saccum portat:
Syrus et Leander duōs saccōs in Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum portant. Saccī quōs Syrus et Leander portant magnī sunt, saccus quem Syrus portat nōn tam magnus est Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum saccus Lēandrī. Quattuor servī dominum et duōs saccōs ab Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum ad vīllam vehunt. Iūlius in lectīcā est inter Ursum et Dāvum. Ursus est Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum, Dāvus post eum est. Syrus et Leander nōn ante lectīcam, sed post lectīcam ambulant. Venitne Iūlius ā vīllā? Nōn ā vīllā venit. Unde venit Iūlius?
Ab oppidō venit. Quō it Iūlius? Ad Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum it. Post eum Tusculum est, ante eum est vīlla.
Iūlius sōlus nōn est, nam quattuor servī apud eum sunt. Mēdus nōn est apud dominum, nam is dominum Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum timet. Mēdus est malus servus quī Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum dominī in sacculō suō habet.
Dominus servōs malōs Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum verberat; itaque servī malī dominum et baculum eius timent. Dāvus autem bonus servus est, neque is Mēdum amat. Dāvus Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum Mēdī nōn est, nam servus bonus et servus malus nōn amīcī, sed Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. amīcus, 2. inimīcī, 3. oppidō, 4. portant, 5. saccum, 6. eunt, 7. Iūlium, 8. nummōs, 9. eum, 10. baculō, 11. lectīcā, 12. umerīs, 13. viā, 14. quam, 15. vīllam, 16. īrātum sunt. Mēdus est inimīcus Dāvī, Ursus autem amīcus Dāvī est.
RoEI9k5LCpols
Ćwiczenie 5
Przetłumacz następujące zdania: Ecce Iūlius et quattuor servī in viā. Syrus et Leander duōs saccōs in umerīs portant. Iūlius in lectīcā est inter Syrum et Leandrum.

Praepositiōnēs

RxxFaLgQ6rnCP
Via Appia, jedna z głównych dróg starożytnego Rzymu, wikimedia.org, wikimedia.org, CC BY 3.0

Iūlius ad vīllam it; ad oppidum; ad ancillās.

Ursus ante Iūlium est; ante eum; ante vīllam.

Dāvus post Iūlium est; post eum; post villām.

Via inter Rōmam et Capuam; inter servōs.

Ōstia est prope Rōmam; prope vīllam; prope eam.

Circum oppidum mūrus est; circum mēnsam.

Mēdus est apud amīcam suam, nōn apud dominum.

Mēdus per Portam Capēnam Rōmam intrat; per ōstium.

Re5aTNUXP8vzy
Fragment muru serwiańskiego w pobliżu stacji Termini, IV w. p.n.e., Rzym., wikimedia.org, CC SA 1.0

Praepositiōnēs cum accūsātīvō: ad, ante, post, inter, prope, circum, apud, per.

Praepositiōnēs cum ablātīvō: ab/ā, cum, ex, in, sine.

RD9gdeDusLN05
Ćwiczenie 6
Dobierz przyimki do właściwej kategorii. Kategoria 1: Praepositiōnēs cum accūsātīvō Możliwe odpowiedzi: 1. inter, 2. prope, 3. in, 4. ante, 5. ad, 6. post, 7. ex, 8. circum, 9. cum, 10. sine, 11. ab/ā, 12. per Kategoria 2: Praepositiōnēs cum ablātīvō Możliwe odpowiedzi: 1. inter, 2. prope, 3. in, 4. ante, 5. ad, 6. post, 7. ex, 8. circum, 9. cum, 10. sine, 11. ab/ā, 12. per.
R17Eqsz471hKl
Ćwiczenie 7
Połącz w pary pojęcia z ich definicjami: słup lub kamień milowy ustawiany przy drodze rzymskiej co tysiąc kroków Możliwe odpowiedzi: 1. Lektyka, 2. Mury serwiańskie, 3. Tuskulum, 4. Miliarium mur obronny okalający Rzym, wg tradycji rzymskiej wzniesiony przez króla Serwiusza Tulliusza w VI w. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Lektyka, 2. Mury serwiańskie, 3. Tuskulum, 4. Miliarium miasteczko w Lacjum na południowy wschód od Rzymu Możliwe odpowiedzi: 1. Lektyka, 2. Mury serwiańskie, 3. Tuskulum, 4. Miliarium łoże (lub fotel) przystosowane do noszenia przez tragarzy i zastępujące pojazd Możliwe odpowiedzi: 1. Lektyka, 2. Mury serwiańskie, 3. Tuskulum, 4. Miliarium

Słowniki

Słownik pojęć
Lektyka
Lektyka

(łac. lectica) łoże (lub fotel) przystosowane do noszenia przez tragarzy i zastępujące pojazd. Zwyczaj posługiwania się lektyką przejęli Grecy ze Wschodu. Do V w. p.n.e. używano jej tylko do przenoszenia rannych. W V w. p.n.e.lektyka pojawia się już na ulicach miast greckich, jednakże mężczyźni posługują się nią tylko wyjątkowo, w razie choroby lub kalectwa. Miała ona kształt łoża o 4 niskich nóżkach, była noszona przez 6‑8 tragarzy, którzy ujmowali ją za drągi stanowiące przedłużenie dłuższych boków. Wykonana była z drzewa i plecionej łoziny.

Miliarium
Miliarium

słup lub kamień milowy ustawiany przy drodze rzymskiej co tysiąc (mille) kroków, służący do oznaczania odległości. Miliarium aureum (złoty) umieszczono z inicjatywy Oktawiana Augusta w Rzymie na zbiegu wszystkich dróg, by oznaczyć środek imperium.

Mury serwiańskie
Mury serwiańskie

mur obronny okalający Rzym, wg tradycji rzymskiej wzniesiony przez króla Serwiusza Tulliusza w VI w. p.n.e. Mur biegł wokół siedmiu wzgórz rzymskich, dochodząc z obu stron do Tybru. Zbudowany był z bloków tufu o wymiarach 0,2 m - 0,3 m wys., 0,55 m -- 0,66 m szer. i 0,75 m - 0,90 m dług. Zachowały się resztki.

Tuskulum
Tuskulum

(Tusculum) miasteczko w Lacjum na południowy wschód od Rzymu; po bitwie nad jeziorem Regillus w r. 496 p.n.e. zostało municypium rzymskim, jak wiele innych miast latyńskich. Ze względu na malownicze położenie na zboczu Gór Albańskich ściągało bogatych Rzymian, którzy budowali tutaj wspaniałe wille, m. in. posiadał tutaj willę Cyceron.

Słownik łacińsko‑polski
R1X8Ans1jsRD5
Słownik łacińsko-polski.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.