Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R9PuFifTq2K4o1
Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia dwie osoby pracujące przy biurku, na którym rozłożone są: paleta barw, laptop, notes i inne, mniej wyraźne elementy. Na tle ilustracji znajduje się czarny pasek z tekstem: W pracowni grafiki warsztatowej.

W pracowni grafiki warsztatowej

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RsP6H7B9d5rFb1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

I.1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. 

Uczeń:

II.1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

III.3) rozumie znaczenie twórczości ludowej; rozróżnia różne jej formy; zna pojęcia sztuka ludowa i etnografia;

III.4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

Nauczysz się

wyjaśniać, czym jest grafika;

tłumaczyć pojęcia: matryca, prasa graficzna, druk wklęsły, druk wypukły, druk płaski, druk pusty, passe‑partout;

odróżniać grafikę warsztatową od grafiki użytkowej;

wymieniać podstawowe techniki graficzne: drzeworyt, linoryt, gipsoryt, miedzioryt, sucha igła, akwatinta, akwaforta, litografia, serigrafia, druk cyfrowy;

charakteryzować techniki graficzne ze względu na matrycę graficzną, narzędzia graficzne, papier i farbę, prasę graficzną, rycinę.

Co to jest grafika?

Słowo grafika pochodzi od greckiego gráphō: piszę, rysuję i związane jest z rylcem do pisania na woskowych tablicach. Współcześnie grafika to dziedzina sztuki umożliwiająca powielanie z matrycyMatrycamatrycy dzieła artystycznego na płaszczyźnie w wielu egzemplarzach.

R1AjykW6np0rL1
Ilustracja interaktywna przedstawia cylindryczną pieczęć. Po lewej stronie znajduje się matryca, a po prawej wykonana z niej odbitka w glinie. Na odbitce znajdują się dwie postacie, skierowane do siebie i gestykulujące oraz motywy zwierzęce i symbole. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Już w starożytnej Mezopotamii wyrabiano cylindryczne, walcowate, ryte pieczęcie z półszlachetnych kamieni lub kości słoniowej, które odbijano, przesuwając po tabliczce z miękkiej gliny. W ten sposób powielano napisy, znaki i obrazy.
R1VczA2Yc5VVw1
Ilustracja interaktywna przedstawia stronę księgi „Sutra Diamentowa”. Przedstawia Buddę, który udziela mądrości jednemu z uczniów. Budda siedzi na tronie i gestykuluje. Naprzeciw niego klęczy uczeń. Dokoła znajduje się tłum słuchaczy - wyznawców Buddyzmu, a także motywy dekoracyjne. Po lewej stronie znajduje się zapis w języku chińskim. Ilustracja jest czarno-biała. Wszystkie postacie i motywy wykonane są linearnie. Na ilustracji jest umieszczony alternatywny punkt z informacją: Punkt 1: Na Dalekim Wschodzie grafika była znana już ok. II w. n.e. Początkowo były to kamienne tablice z wyciętym wzorem, które z czasem zastąpiono drewnianymi płytami. Wykorzystywano je do tworzenia i powielania ilustracji, ornamentu, a z czasem do druku książek. Najstarsza zachowana książka drukowana to Sutra Diamentowa, pochodząca z 868 r. n.e.

Grafika warsztatowa

Współcześnie grafikę możemy podzielić na grafikę użytkową i artystyczną, zwaną też warsztatową.

Grafika użytkowa wyróżnia się praktycznym charakterem i towarzyszy nam w życiu codziennym, m.in. w postaci plakatów, nadruków, reklam, banknotów, znaczków pocztowych itp. Charakteryzuje ją duży nakład odbitek.

Z kolei w grafice artystycznej ilość odbitek jest niewielka. Artysta tworzy rysunek na metalu, klocku drewnianym, kamieniu albo eksperymentuje z technikami graficznymi w celu uzyskania niepowtarzalnych efektów wizualnych, które działają na wyobraźnię i pobudzają uczucia i refleksję. Rysunek na matrycy zawsze wykonywany jest przez samego artystę, natomiast odbitka może być wykonywana przez drukarza.

Artysta grafik pracę rozpoczyna od opracowania projektu w formie szkicu na kartce, który następnie przenosi na matrycę. Należy pamiętać, by na matrycę przenieść jego lustrzane odbicie, co pokazuje poniższa ilustracja.

RB8qCu82fr9DB11
Ilustracja interaktywna przedstawia 3 grafiki, na których znajdują się świecące biurowe lampki. Pierwsza skierowana jest w prawo i ukazana jest na białym tle. Druga jest na szarym tle i jest symetryczna względem pierwszej, trzecia jest powtórzeniem pierwszej. Wszystkie grafiki są otoczone czarnym konturem. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: 1. Szkic/projekt wstępny. Punkt 2: 2. Szkic przeniesiony na matrycę, w formie lustrzanego odbicia. Punkt 3: 3. Odbitka wykonana na papierze, zgodna ze szkicem.

Proces opracowania grafiki uzależniony jest od techniki, w jakiej powstają odbitki. Każda technika graficzna posiada typowe dla siebie elementy:
matrycę graficzną, narzędzia graficzne, papier i farbę, prasę graficzną, odbitkę zwaną ryciną.
Matryca jest to płaszczyzna, którą artysta opracowuje, by następnie pokryć ją farbą i odbić na kartce w sposób ręczny lub za pomocą prasy graficznej. Do opracowania matrycy wykorzystywane są różne materiały: drewno, metalowe płytki, kamień, gipsowe tablice czy linoleum. W zależności od techniki matrycę można wycinać, ryć, dłubać, drapać, rysować, ścierać, trawić lub grawerować.
Niezwykle istotny jest sposób, w jaki matryca pokrywa powierzchnię. Jeśli to, co zostało wyryte, wypełniane jest farbą, która w tym właśnie miejscu pozostawia ślad barwny na płaszczyźnie, wtedy mówimy o druku wklęsłym. Kiedy wyżłobione miejsca pozostają puste, a farbę nakłada się tylko na te fragmenty matrycy, które pozostały wypukłe, wtedy mamy do czynienia z drukiem wypukłym. Trzecią odmianą jest druk płaski, w którym nie ingeruje się w płaszczyznę matrycy, a jedynie zabezpiecza te obszary, które nie mają być pokryte farbą.
Trzy kolejne ilustracje interaktywne przedstawiają schematy tworzenia odbitek poszczególnymi technikami. Aby zapoznać się z opisem etapów tworzenia grafiki daną techniką, kliknij każdą z ilustracji.

RE7H2WRNPhgmP11
Ilustracja interaktywna przedstawia zasadę działania druku wklęsłego. Ukazuje przekrój matrycy oraz odbitkę. Matrycę oznaczono ukośnymi liniami, a farbę drukarską kolorem różowym. Na ilustracji dodatkowo zamieszczono interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: 1. Matrycą graficzną są zazwyczaj metalowe płytki. Punkt 2: 2. Ślady rycia narzędziem w matrycy są wklęsłe. Mogą być różne w zależności od narzędzia, którym opracowana była matryca. Wszystkie wgłębienia, powstałe w wyniku pracy narzędziem zostają wypełnione farbą drukarską. Nadmiar farby z górnej powierzchni matrycy zostaje usunięty. Punkt 3: 3. W odbitce zadrukowane fragmenty odpowiadają wgłębieniom na matrycy, czyli śladom narzędzi.
R1btjdQyMzzW211
Ilustracja interaktywna przedstawia schemat powstawania wypukłodruku. Ukazuje różnych rozmiarów różowe prostokąty, ułożone w rzędzie. Pod nimi znajduje się przekrój matrycy w naniesioną warstwą farby. Na ilustracji zamieszczono interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: 1. Matrycą graficzną jest np. drewno, gips, linoleum. Punkt 2: 2. Ślady rycia narzędziem w matrycy są wklęsłe. Mogą być różne w zależności od narzędzia, którym opracowana jest matryca. Punkt 3: 3. Farbą drukarską pokryte są tylko te fragmenty matrycy, które pozostały wypukłe. Punkt 4: 4. W odbitce zadrukowane fragmenty odpowiadają wypukłym elementom matrycy.
Roda9KpWhf3PM11
Ilustracja interaktywna przedstawia schemat powstawania płaskodruku. Ukazuje przekrój matrycy, na której zaznaczone na różowo są miejsca, na które naniesiona została farba. Powyżej znajdują się symetryczne odbicia różowych elementów. Na ilustracji zamieszczono interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: 1. Matrycą graficzną jest wypolerowana kamienna płyta. Punkt 2: 2. Płaszczyzna matrycy pozostaje nienaruszona. Ślady na matrycy pozostawione są przez tłustą substancję, np. tusz litograficzny, do której przywiera farba drukarska. Punkt 3: 3. Matryca zostaje pokryta specjalną substancją, aby niezarysowane partie matrycy uodpornić na przyjmowanie farby. Punkt 4: 4. Farbą drukarską pokryte są tylko te fragmenty matrycy, które zostały zarysowane tłustą substancją. Punkt 5: 5. W odbitce zadrukowane fragmenty odpowiadają śladom tłustej substancji pozostawionym na matrycy.

Etapy pracy grafika

Opracowaną matrycę (il. 1) grafik pokrywa farbą drukarską (il. 2). Następnie przygotowuje papier do druku (il. 3), na który za pomocą odpowiedniej prasy graficznejPrasa graficznaprasy graficznej (il. 4) przenosi obraz z matrycy. Tak powstałą odbitkę należy pozostawić do wyschnięcia, a następnie podpisać.

R1NyhttNWxUYs1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Michała Rygielskiego „Sen”. Ukazuje podzieloną liniami płaszczyznę, na której znajdują się plamy różnej wielkości, zakreskowania, linie. Praca jest abstrakcją. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: TYTUŁ: Sen Punkt 2: TECHNIKA: linoryt Punkt 3: NAKŁAD: 7 odbitka z 25 zrobionych Punkt 4: AUTOR: Michał Rygielski Punkt 5: ROK POWSTANIA: 2016

Istnieje wiele technik graficznych. Do druku wypukłego zaliczamy drzeworyt, gipsoryt i linoryt. Technikami druku wklęsłego są m.in.: akwafortaAkwafortaakwaforta, akwatinta, kamienioryt, kwasoryt, mezzotintaMezzotintamezzotinta, miedziorytMiedziorytmiedzioryt, miękki werniksMiękki werniksmiękki werniks, stalorytStalorytstaloryt, sucha igłaSucha igła (suchoryt)sucha igła. Druk płaski to m.in. algrafiaAlgrafiaalgrafia, cynkografia, fotolitografiaFotolitografiafotolitografia, litografia, serigrafia (sitodruk).

Druk wypukły – drzeworyt/linoryt/gipsoryt

Drzeworyt jest jedną z najstarszych technik graficznych, powstałych w starożytności. Najstarszym zachowanym przykładem zastosowania tej techniki są tkaniny koptyjskie z VI wieku. Matrycą w tej technice jest gładko wyszlifowana deska z twardego drewna, natomiast narzędziami wykorzystywanymi w niej są głównie dłuta, rylce i nożyki. W matrycy wycinane są te elementy, które mają pozostać białe. Za pomocą wałka farba nanoszona jest tak, by pokryła tylko wypukłe miejsca. Farba odbijana jest za pomocą prasy na papier. W przypadku, gdy matryca zostanie zrobiona nie z drewna, lecz z linoleum, otrzymamy linoryt, a jeśli zostanie użyta płyta gipsowa, wtedy będzie to gipsoryt. Możemy również odbić na papierze czystą matrycę, bez farby drukarskiej, za to przy zwiększonym nacisku prasy. Powstanie w ten sposób tzw. druk pustyDruk pusty (ślepy)druk pusty, zwany też drukiem ślepym.

Linoryt został rozpowszechniony na początku XX wieku przez ekspresjonistów niemieckich, zaliczanych w sztukach plastycznych do prądów awangardowych. Do tej grupy artystów należał m,in. Ernst Ludwig Kirchner.

R1DLFhyL141Lq
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę Ernsta Ludwiga Kirchnera „Głowa mężczyzny. Autoportret”. Ukazuje mężczyznę w średnim wieku, za którym znajduje się pozująca do aktu kobieta. Mężczyzna jest frontalnie ustawiony do widza, ma wysokie czoło, ubrany jest w kurtkę z postawionym kołnierzem. Kobieta skierowana jest w lewo, ale głowę odwróconą ma w prawą stronę. Grafika jest czarno-biała. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: 1. Płaska, czarna plama oraz czarne linię świadczą o tym, że te części nie zostały wyryte na matrycy., 2. Części jasne to kolor papieru. Na matrycy zostały one wycięte.
Ernst Ludwig Kirchner, „Głowa mężczyzny. Autoportret”, drzeworyt, 1926

Za ojca grafiki uważa się Albrechta Dürera, niemieckiego artystę, tworzącego na przełomie XV i XVI wieku. Jego twórczość malarska i graficzna przemożnie oddziałała na większość artystów niemieckich i niderlandzkich. Zasłynął jako najwybitniejszy grafik czasów, w których żył oraz przyczynił się do rozwoju grafiki nie tylko w Niemczech, ale w całej Europie.

R19UbdC9Cie8m1
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę Albrechta Dürera „Czterej jeźdźcy Apokalipsy”. Ukazuje cztery postacie na koniach z atrybutami. Pierwszy jeździec, wyposażony jest w łuk. Drugi trzyma w górze miecz. Trzeci jeździec w dłoni trzyma wagę z szalami. Czwarty jest wychudzony, przypomina szkielet i siedzi na szkapie, a w dłoniach trzyma widły. Nad jeźdźcami unosi się anioł w długiej szacie z rozłożonymi skrzydłami. W dolnym, lewym narożniku znajduje się postać w koronie, pożerana przez zwierzę z otwartą paszczą. U dołu, po prawej stronie leżą ludzie. Są przerażeni. Pośrodku, w dolnej części znajdują się inicjały artysty: AD. Na ilustracji umieszczony jest punkt interaktywny z informacją: Punkt 1: W Europie, zanim Gutenberg wynalazł ruchome czcionki (w 1450 r.), wzorem drzeworytów chińskich całe strony tekstów wycinano w drewnianych tabliczkach, które następnie odbijano na papierze. Później drzeworyt służył głównie do wykonywania ilustracji książkowych. Artyści europejscy szybko opanowali warsztat graficzny i potrafili wykonywać bardzo precyzyjne przedstawienia, czego przykładem może być grafika Albrechta Dürera z XV w.

Druk wklęsły – techniki metalowe

Techniki metalowe sięgają XV w. Ich nazwa pochodzi od rodzaju podłoża stanowiącego matrycę graficzną, którą jest metalowa blacha. Techniki metalowe możemy podzielić na techniki suche i techniki trawione (mokre).

Techniki suche polegają na pozostawianiu wgłębień w blasze za pomocą takich narzędzi, jak: rylec, igła, chwiejka. Im większa siła, z jaką przyciskane jest narzędzie, tym większe powstaje wgłębienie, w którym zatrzymuje się farba. Odbitka wiernie odwzorowuje ślad narzędzia w matrycy. Do technik suchych należą m. in.: miedziorytMiedziorytmiedziorytsucha igłaSucha igła (suchoryt)sucha igła.

Techniki trawione, zwane też mokrymi to techniki, w których do opracowania matrycy graficznej artysta wykorzystuje środki chemiczne – roztwory kwasów. Najpopularniejsze wśród tych technik są akwatintaakwaforta.
W technice akwaforty całość metalowej matrycy zabezpieczana jest kwasoodporną substancją zwaną werniksem. Następnie rysuje się na powierzchni blachy igłą, zdrapując ochronną warstwę werniksu. Tak przygotowaną matrycę zanurza się w kwasie, który „wygryza” niezabezpieczone fragmenty, tworząc w ten sposób wgłębienia w powierzchni. Im dłuższe trawienie w kwasie, tym wgłębienia są większe. Farba po nałożeniu, a następnie wytarciu, zatrzymuje się w wytrawionych fragmentach. Pod naciskiem prasy farba odbijana jest na papierze, który dla tej techniki powinien być lekko mokry. W pracach wykonanych tą techniką dominuje kreska, dlatego efekt przypomina rysunek piórkiem.
Zapoznaj się z poniższą ilustrację interaktywną, która przedstawia schemat tworzenia odbitek techniką akwaforty.

RNNrcmK5kWtD511
Ilustracja interaktywna przedstawia kolejne etapy tworzenia odbitek techniką akwaforty. Ukazuje cztery kwadratowe pola. Pierwsze jest całe czarne, drugie ukazuje biały kontur trójkąta na czarnym tle, w trzecim trójkąt ten ma barwę różową, natomiast czwarte pole to różowy trójkąt na białym tle. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: 1. Całą matrycę należy pokryć kwasoodporną substancją. Punkt 2: 2. Igłą lub ostrym narzędziem rysujemy powierzchnię zgodnie z zamierzonym projektem (tutaj jest to trójkąt). Rysując, zdrapujemy substancję kwasoodporną, odsłaniając w tych miejscach metalową płytkę. Punkt 3: 3. Matryca zanurzana jest w kwasie, który odsłonięte, porysowane fragmenty trawi („wygryza”). W matrycy powstaje w ten sposób wklęsłość. Im dłużej matryca ma kontakt z kwasem, tym wgłębienia są większe. Matryca pokrywana jest farbą drukarską, farba zatrzymuje się w wytrawionych wgłębieniach. Punkt 4: 4. Tak wygląda rycina (odbitka graficzna) wykonana na papierze.

W technice akwatinty dominują jasne i ciemne płaszczyzny, przypominające lawowanieLawowanielawowanie tuszem. Efekt ten można uzyskać dzięki pokryciu metalowej płytki drobnym pyłkiem substancji, których ziarenka są kwasoodporne (1). Po zanurzeniu w kwasie, trawi on przestrzenie pomiędzy ziarnami (2). W matrycy powstają dzięki temu mikropunkty, w których po nałożeniu gromadzi się farba (3).

RblbYqjPd1szl1
Schemat tworzenia odbitek techniką akwatinty, online-skills, CC BY 3.0

Im dłużej matryca pozostaje w kwasie, tym większe są punkty, tym samym zgromadzi się tam więcej farby, zatem płaszczyzna po odbiciu będzie ciemniejsza. Miejsca, które powinny pozostać zupełnie jasne, zabezpiecza się lakierem.

Druk płaski – litografia/serigrafia (sitodruk)/druk cyfrowy

Litografia to technika powstała w XVIII w. Matrycą jest gładko i precyzyjnie wypolerowany kamień. Artysta za pomocą piórka lub pędzla nanosi rysunek tłustą substancją. Tłuszcz w farbie wiąże się z zewnętrzną warstwą kamienia. Następnie kamień zwilżany jest rozczynem kwasu azotowego lub solnego, dzięki czemu powstaje związek chemiczny, który nie przyjmuje farby drukarskiej. Farba z miejsc niezarysowanych jest usuwana poprzez wytarcie miękką, wilgotną ściereczką. Do wykonania odbitek potrzeba specjalnej prasy litograficznej, takiej jak ta na poniższym zdjęciu.

R1cDgc9CAdBbk1
Prasa litograficzna, pixabay.com, CC0

Przyjrzyj się grafikom będącym litografiami.

Serigrafia, zwana też sitodrukiem, to technika rozpowszechniona w XX w. Matrycą w tej technice jest naciągnięta na ramy siatka z niewielkimi dziurkami. Wykonanie odbitki polega na przetłaczaniu farby przez matrycę.

RYOOwanHW4HsW
Ilustracja interaktywna: 1. farba, 2. rakiel, 3. odkryta część siatki przepuszczająca farbę, 4. część siatki zakryta szablonem, 5. rama siatki, 6. odbitka graficzna.

Zdjęcie umieszczone niżej przedstawia moment przeciskania farby przez sito.

RaIvjB4WPBT3g1
Moment przeciskania farby przez sito, pixabay.com, CC0

Wraz z rozwojem technik komputerowych rozwinął się druk cyfrowy. Komputer, a dokładniej komputerowe programy graficzne, zostały potraktowane jako narzędzia dające grafikom nowe możliwości, nieosiągalne w klasycznych technikach graficznych. Projekt opracowany cyfrowo zostaje wydrukowany na materiale dobrej jakości na maszynach drukujących zwanych ploterami.

Obejrzyj film z pracowni grafiki warsztatowej. Zobaczysz na nim grafików przy pracy, podczas wykonywania grafik różnymi technikami.

W pracowniach grafiki

Rx1mi17yZEpOk
Film rozpoczyna się dźwiękami automatycznych instrumentów perkusyjnych, następnie pojawia się zapętlony motyw z instrumentami klawiszowymi i perkusji. Ukazuje się czarne tło z tytułem filmu: „Pracownia grafiki”. Następuje zbliżenie na stojak z rylcami w drewnianych rękojeściach, na nim napis "wypukłodruk". W tle znajduje się rozmazany obraz z dwiema dziewczętami podczas pracy. Pierwszy plan jest rozmyty, dziewczęta są wyraźne, pracują. Pojawia się zdjęcie ekranu laptopa z widoczną reprodukcją, a na nim napis: "tworzenie matrycy". Kamera kieruje się na pracująca dziewczynę. Ukazuje jej dłonie wycinające w linoleum matrycę. W kolejnym ujęciu przedstawione są dwie osoby przy pracownianym stole: jedna wycina linoryt, druga na kartce sporządza notatki, potem ujęcie zza głowy innej dziewczyny, wycinającej linoryt. Następuje kadr z gotowymi matrycami – jedna ukazuje kwiat, druga twarz mężczyzny z brodą. Potem przedstawione są inne matryce z motywami roślinnymi. Widzimy scenę z nakładaniem farby - dłonie prowadzą wałek z białym kolorem po matrycy, napis „nakładanie farby”. Pokrywanie powierzchni matrycy w różnych kierunkach, dokładnie. Inne ujęcie tej samej sceny - na pierwszym planie rozmazane: miska ze szmatkami, puszka z farba, rozpuszczalnik. Widok na lezącą matrycę pokrytą farbą i czyszczenie szmatką wybranych jej fragmentów. Kolejne ujęcie z napisem „przygotowanie papieru. Papier zostaje zanurzony w wodzie. Widoczny jest mężczyzna z brodą, następnie ujęcie z daleka ukazuje pracownię i postać wyjmującą papier z wody. Mężczyzna kładzie papier na stole, nakłada materiał w celu jego osuszenia. Przykłada na papier matrycę, zanosi je do prasy. Kolejne ujęcie ukazuje mężczyznę przy prasie i pojawia się napis „drukowanie”. Mężczyzna dociska pracę za pomocą dźwigni. Widzimy zbliżenie na działanie prasy. Mężczyzna unosi odbitkę, oddziela ją od matrycy. Odnosi matrycę na stół, ukazane jest zbliżenie na odbitkę. Następuje zmiana muzyki, słychać instrumenty perkusyjne o głuchym charakterze i pojawia się napis „wklęsłodruk”. Ukazany jest widok na pracownię, w której przy stole stoją dwie dziewczyny. Muzyka industrialna przypomina uderzenia młotków. Pojawia się napis „przygotowanie matrycy” na tle dziewczyny wycierającej blachę, następnie zbliżenie na okulary ochronne, płukanie blachy. Widzimy narzędzia: wałek i rękawice oraz napis „nakładanie werniksu”. Scena ukazuje nakładanie wałkiem werniksu przez kobietę oraz opalanie i kopcenie blachy. Po widoku na komputer pojawia się napis „rysowanie na matrycy”. Ujęcie ukazuje kobietę rysującą wzór twarzy. Po zdjęciu pojemnika z kwasem pojawia się napis „trawienie matrycy”, a potem widok na znak ostrzegawczy z napisem: uwaga kwas azotowy. Kobieta wyciąga blachę, obmywa wodą. Odkłada na stół i wyciera. Pędzlem dokonuje uzupełnień na matrycy. Przygotowuje papier, mocząc go, rozkłada na matrycy, przeciąga przez prasę. Potem oddziela papier od matrycy. Zbliżenie na grafikę, ukazującą twarz mężczyzny, który szmatą i rozpuszczalnikiem myje matrycę. Zbliżenie na farby drukarskie. Mężczyzna przygotowuje farbę. Ukazuje się napis „sitodruk”. Grafik nakłada zieloną farbę na sito, widać napis „nakładanie emulsji światłoczułej na siatkę”. Na tle innego pomieszczenia pojawia się napis „przygotowanie projektu do naświetlania”. Mężczyzna wkłada do maszyny kliszę z ilustracjami oraz sito. Postać zamyka i obraca maszynę. Pojawia się ultrafioletowe światło i napis „naświetlanie”. Po niedługim czasie wyjmuje sito, myje pod prysznicem, nakleja taśmę. Nakłada kontur, dociska przygotowane sito. Grafik dokręca ramiak z sitem. Pojawi się napis „drukowanie”. Przesuwa ramię po sicie, dociskając. Na kartce odbija się motyw: najpierw w kolorze niebieskim, potem czarnym.
ma17380379f28daa3_0000000000014

Zadania

R1WDzuQeOQXb4
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie: skąd wywodzi się słowo „grafika”?
R177jmkR0ojhP
Ćwiczenie 2
Wymień etapy tworzenia odbitki.
R1aab9z5xVblJ
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij, czym różni się wklęsłodruk od wypukłodruku.
R1FRBCN5pq0WF
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: w którym wieku powstała technika litografii? Wybierz jedną z poniższych odpowiedzi: 1. szesnasty wiek; 2. dziewiętnasty wiek; 3. osiemnasty wiek.
R17bUxDWt28Gm
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: jaką techniką graficzną wykonane zostało dzieło Albrechta Dürera „Czterej jeźdźcy Apokalipsy”? Wybierz jedną z odpowiedzi: 1. miedzioryt, 2. linoryt, 3. drzeworyt.
R15jQteBZOz7r
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie: jaką techniką graficzną wykonane zostało dzieło Albrechta Dürera „Czterej jeźdźcy Apokalipsy”? Wybierz jedną z odpowiedzi: 1. miedzioryt, 2. linoryt, 3. drzeworyt.
RwER3rFjesDGB
Ćwiczenie 7
Odpowiedz, jaka jest inna nazwa serigrafii. Wybierz jedno z podanych rozwiązań: 1. Siatkodrukiem, 2. Sitodrukiem, 3. Akwafortą.
Rm2d2FU4TWlHH
Ćwiczenie 8
Do terminu dobierz jego definicję. Termin pierwszy to mezzotinta. Możliwe definicje: 1. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców., 2. technika polegająca na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną za pomocą pędzla lub piórka. Służy także do podkolorowania rysunku konturowego, tworzenia światłocienia, wykonania ciemnych plam., 3. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której wykonuje się rysunek za pomocą ostrego narzędzia – stalowej igły., 4. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka równomiernie posiekana chwiejakiem. Rysunek na matrycy wykonuje się za pomocą gładzika i skrobaczki. Termin drugi to sucha igła (suchoryt). Możliwe odpowiedzi: 1. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców., 2. technika polegająca na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną za pomocą pędzla lub piórka. Służy także do podkolorowania rysunku konturowego, tworzenia światłocienia, wykonania ciemnych plam., 3. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której wykonuje się rysunek za pomocą ostrego narzędzia – stalowej igły., 4. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka równomiernie posiekana chwiejakiem. Rysunek na matrycy wykonuje się za pomocą gładzika i skrobaczki. Termin trzeci to miedzioryt. Możliwe odpowiedzi: 1. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców., 2. technika polegająca na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną za pomocą pędzla lub piórka. Służy także do podkolorowania rysunku konturowego, tworzenia światłocienia, wykonania ciemnych plam., 3. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której wykonuje się rysunek za pomocą ostrego narzędzia – stalowej igły., 4. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka równomiernie posiekana chwiejakiem. Rysunek na matrycy wykonuje się za pomocą gładzika i skrobaczki. Termin czwarty to lawowanie. Możliwe odpowiedzi: 1. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców., 2. technika polegająca na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną za pomocą pędzla lub piórka. Służy także do podkolorowania rysunku konturowego, tworzenia światłocienia, wykonania ciemnych plam., 3. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której wykonuje się rysunek za pomocą ostrego narzędzia – stalowej igły., 4. technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka równomiernie posiekana chwiejakiem. Rysunek na matrycy wykonuje się za pomocą gładzika i skrobaczki.

Słownik pojęć

Akwaforta
Akwaforta

technika graficzna polegająca na wytrawieniu rysunku kwasem azotowym na płytce metalowej, najczęściej miedzianej.

Algrafia
Algrafia

technika druku płaskiego polegająca na odbijaniu druku płaskiego polegająca na odbijaniu tekstu z płyty aluminiowej.

Druk pusty (ślepy)
Druk pusty (ślepy)

technika graficzna polegająca na odbijaniu na papierze czystej matrycy bez farby drukarskiej. Powstaje w ten sposób relief, czyli wypukłość na kartce, który odwzorowuje wyciętą formę w matrycy.

Fotolitografia
Fotolitografia

fotomechaniczny proces przenoszenia obrazów na kamień litograficzny albo na płytę metalową przy zastosowaniu kopiowania.

Lawowanie
Lawowanie

technika polegająca na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną za pomocą pędzla lub piórka. Służy także do podkolorowania rysunku konturowego, tworzenia światłocienia, wykonania ciemnych plam.

Matryca
Matryca

forma, którą opracowuje artysta grafik, służąca do powielania odbitek. Wykonana jest z różnych materiałów, uzależnionych od techniki graficznej, przykładowo może to być klocek drzeworytniczy lub płyta miedziorytnicza.

Mezzotinta
Mezzotinta

technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka równomiernie posiekana chwiejakiem. Rysunek na matrycy wykonuje się za pomocą gładzika i skrobaczki.

Miedzioryt
Miedzioryt

technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców.

Miękki werniks
Miękki werniks

technika graficzna wgłębna, trawiona, także nazwa odbitki wykonanej w tej technice.

Passe‑partout
Passe‑partout

wykonana z tektury oprawa ryciny, fotografii, rysunku. Rycinę umieszcza się między dwoma kartami – spodnią (pełną) i wierzchnią z wyciętym okienkiem.

Prasa graficzna
Prasa graficzna

przyrząd, który z dużą siłą naciska na umieszczoną w nim matrycę i papier.

Rakiel
Rakiel

narzędzie najczęściej z tworzywa sztucznego, służy do przeciskania farby przez odkryte oczka formy drukowej na zadrukowywane podłoże.

Staloryt
Staloryt

technika graficzna polegająca na wygrawerowaniu rysunku na płycie stalowej, pokryciu go farbą i odbiciu na papierze.

Sucha igła (suchoryt)
Sucha igła (suchoryt)

technika graficzna druku wklęsłego należąca do technik suchych, czyli niewymagających trawienia. Matrycą jest miedziana płytka, na której wykonuje się rysunek za pomocą ostrego narzędzia – stalowej igły.

Źródło:

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki