Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt
RPf3JNcEk1pOu1

Ważne dzieła polskiej grafiki

Władysław Skoczylas, „Pochód zbójników” (z „Teki zbójnickiej”), 1919-1920, Muzeum Narodowe w Warszawie drzeworyt kolorowany, culture.pl, CC BY 3.0

Ważne daty

11 listopada 1918 roku – zakończenie pierwszej wojny światowej

1918 – w Poznaniu powstaje grupa grafików pod nazwą Bunt

I połowa XX wieku – działalność Jerzego Hulewicza, Stefana Szmaja, Stanisława Kubickiego, Władysława Skoczylasa

1951 – Maria Jarema wykonuje pierwszą monotypię, następnie tworzy obszerne cykle graficzne za pomocą technik mieszanych

II połowa XX wieku – dynamiczny rozwój grafiki projektowej, działalność polskiej szkoły plakatu

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RRlrV4e7FVuzS1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:

6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców.

Nauczysz się

charakteryzować techniki grafiki artystycznej;

wskazywać elementarną wiedzę z zakresu historii kultury europejskiej;

omawiać elementarne pojęcia z zakresu historii kultury europejskiej;

formułować samodzielne, przejrzyste i logiczne wypowiedzi na temat prac wykonanych metodą grafiki warsztatowej - uwzględniając właściwą terminologię.

Ważne dzieła polskiej grafiki

Forma wypowiedzi artystycznej, która oparta jest na linii i jej zróżnicowanym charakterze, to nie tyko rysunek, ale także bardzo popularna w XX wieku, dziedzina grafiki. Polega ona na wykonywaniu dzieła na płaszczyźnie – papierze lub tkaninie. Pracę graficzną można powielać wielokrotnie, a proces ten nazywany jest multiplikacjąMultiplikacjamultiplikacją i  sprawia, że możemy uzyskać kilka takich samych lub podobnych kopii jednego dzieła. Proces powstawania grafiki artystycznej jest zdecydowanie bardziej skomplikowany od wykonywania na papierze rysunku czy szkicu. Potrzebne są odpowiednie materiały do wykonania matrycy: rylce, dłuta, igły oraz odczynniki chemiczne i prasa drukarska. Graficzna multiplikacja, inaczej powielanie, w poprzednich wiekach miała zastosowanie użytkowe. Z wyrytych i utrwalonych w kamieniu (technika litografii) rysunków i tekstów, drukowano książki i ilustracje. W dobie cyfryzacji grafika warsztatowa pozostaje jedynie środkiem wyrazu artystów, a jej zastosowanie użytkowe nie jest opłacalne.

Aby uzyskać odbitkę graficzną, konieczne jest stworzenie matrycy. W zależności od rodzaju grafiki, jest ona wykonana z drewna (wtedy powstaje drzeworyt), linoleum (linoryt), blachy metalowej (miedzioryt) lub kamienia (litografia).

Polska grafika artystyczna XX wieku rozwijała się również w nurcie awangardowymAwangardaawangardowym. Inspirowano się osiągnięciami malarstwa abstrakcyjnego, kubizmu, ekspresjonizmu. Ugrupowanie zrzeszające artystów Bunt, zdobyło uznanie w środowisku grafiki europejskiej. Idea ich działalności propagowała sprzeciw wobec obowiązujących w sztuce tendencji. Starano się odnaleźć pełnię swobody twórczej, nieskrępowany, ekspresjonistyczny sposób wyrażania emocji. Wśród działaczy powstałej w 1918 roku w Poznaniu grupy możemy wyróżnić Jerzego Hulewicza, Stanisława Kubickiego czy Stefana Szmaja.

R299Vcpfp2X911
Ilustracja interaktywna przedstawia linoryt Jerzego Hulewicza pt. Krzyż. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Poznańska grupa Bunt nawiązywała w swojej twórczości do nurtu ekspresjonizmu niemieckiego.
Jerzy Hulewicz, „Krzyż”, 1918, linoryt, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, Domena publiczna
RhOFwCFMOTr6v1
Ilustracja interaktywna przedstawia linoryt Stanisława Kubickiego pt. Wieża Babel. W oddali widzimy wieżę Babel, a pod nim na drodze postaci o białych twarzach i czarnym ubiorze. Ręce mają uniesione ku górze w celu wystraszenia. Czerń i biel podkreślają dramaturgię dzieła. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Zgeometryzowana forma linorytu, wynikająca z grafiki czerń i biel podkreślają dramaturgię obrazów.
Stanisław Kubicki, „Wieża Babel”, 1917, linoryt, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, Domena publiczna
RBj3OF856mZuZ1
Ilustracja interaktywna przedstawia linoryt Stefana Szmaja pt. Autoportret. Na obrazie przedstawiony został mężczyzna z surową miną. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mając w pamięci I wojnę światową, artyści tworzyli dynamiczne, przesycone niepokojem prace, odpowiadające ich stanom psychicznym.
Stefan Szmaj, Autoportret, 1919 , linoryt, Muzeum w Bydgoszczy, muzeum.bydgoszcz.pl, CC BY 3.0

Wybitne postacie polskiej sceny artystycznej

R1TxQf9ewtF7X1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Władysława Skoczylasa pt. Pochód zbójników. Na obrazie przedstawionych jest pięciu zbójników w strojach folklorowych, z ciupagami. Jeden z mężczyzn gra na skrzypcach. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Władysław Skoczylas, wykształcony pod kątem malarstwa, rzeźby i grafiki, całe życie związany był ze sztuką i starał się ją propagować. W swojej twórczości często powracał do Młodopolskiej fascynacji folklorem. Na jego drzeworytach możemy odnaleźć postacie górali, Janosika, bacy lub katolickich świętych.
Władysław Skoczylas, Pochód zbójników (z Teki zbójnickiej), 1919-1920, Muzeum Narodowe w Warszawie drzeworyt kolorowany, culture.pl, CC BY 3.0

Uznanym artystą grafikiem pierwszej połowy XX wieku, jest uważany za twórcę polskiej szkoły drzeworytu, Władysław Skoczylas. Rytm jego pracom nadają charakterystyczne zestawienia czerni z bielą, przypominające ślad grzebienia. Jest to efekt uzyskiwany poprzez odpowiednie ułożenie dłutaDłutodłuta, którym ryje się płaszczyznę matrycy.

Wybitną postacią na polskiej scenie artystycznej jest Maria Jarema, która zajmowała się grafiką, malarstwem, rzeźbą, a także teatrem. Ulubiona przez nią technika monotypiiMonotypiamonotypii pozwala uzyskać tylko jedną, niepowtarzalną odbitkę.

R1J6U5FjtX6HB1
Ilustracja przedstawia obraz Marii Jarema pt. „Kompozycja” z cyklu „Głowy”. Dwie głowy, bez włosów. Oczy i usta mają szeroko otwarte.
Maria Jarema, „Kompozycja” z cyklu „Głowy”, 1955, monotypia barwna na papierze, culture.pl, CC BY 3.0

Obraz rysuje się albo maluje farbą olejną na gładkiej i wodoodpornej powierzchni (blacha, szyba, kamień) i, poprzez pocieranie kostką, wałkiem lub łyżką, odbija na papierze. Maria Jarema wykonała swoją pierwsza monotypię w 1951 roku. Powstałe odbitki łączyła z farbą temperową, rysunkiem lub lakierem. Dzisiaj uznawana jest za jedną z najbardziej znaczących polskich artystek XX wieku.

Wśród twórców grafiki polskiej możemy wyróżnić Jana Lenicę, którego prace doceniane są na całym świecie. Uważany jest za jednego z twórców polskiej szkoły plakatu. Plakaty te jeszcze w II połowie XX wieku stanowiły ważny kanał informacyjny.

RSfz851472zep1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Lenica pt. Wozzeck. W obrazie przeważa kolor czerwony i różowy. Pokazuje zarys popiersia człowieka. Główną uwagę zwracają usta z białymi zębami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Jan Lenica to jeden z ważniejszych projektantów graficznych minionego stulecia.
Jan Lenica, „Wozzeck”, 1964, Museum of Modern Art, culture.pl, CC BY 3.0

Zadania

RfiAuceOHsEVn
Ćwiczenie 1
Kiedy powstała grupa artystyczna Bunt? Możliwe odpowiedzi: 1. W I połowie XX wieku, 2. W II połowie XIX wieku, 3. W II połowie XX wieku

Kiedy powstała grupa artystyczna Bunt?

  • W I połowie XX wieku
  • W II połowie XIX wieku
  • W II połowie XX wieku
classicmobile
Ćwiczenie 2
R1Aa6qfUlE68y1
Polecenie do zadania brzmi: Kiedy powstała grupa artystyczna Bunt? Poniżej umieszczone są odpowiedzi, z których należy wybrać prawidłową. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.

Kiedy powstała grupa artystyczna Bunt?

  • W II połowie XIX wieku
  • W I połowie XX wieku
  • W II połowie XX wieku
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
classicmobile
Ćwiczenie 3
R1KXl474M6FMR1
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Prawda / Fałsz Monotypia to ogłoszenie umieszczane w miejscach widocznych, powiadamiające o imprezie publicznej. Prawda / Fałsz W 1951 roku Maria Jarema wykonuje pierwszą monotypię, następnie tworzy obszerne cykle graficzne w technikach mieszanych. Prawda / Fałsz W 1918 roku w Szczecinie powstaje grupa grafików pod nazwą Bunt.

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Prawda Fałsz
Monotypia to ogłoszenie umieszczane w miejscach widocznych, powiadamiające o imprezie publicznej. □ □
W 1951 roku Maria Jarema wykonuje pierwszą monotypię, następnie tworzy obszerne cykle graficzne w technikach mieszanych. □ □
W 1918 roku w Szczecinie powstaje grupa grafików pod nazwą Bunt. □ □
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
classicmobile
Ćwiczenie 4
RcM8FCXliFZi71
Technika graficzna, która pozwala na uzyskanie tylko jednej odbitki, to: Możliwe odpowiedzi: 1. litografia, 2. suchoryt, 3. monotypia.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
Inna wersja zadania

Technika graficzna, która pozwala na uzyskanie tylko jednej odbitki, to: Możliwe odpowiedzi: 1. litografia, 2. suchoryt, 3. monotypia.

classicmobile
Ćwiczenie 5
R1lttz81qviTJ1
Kto jest autorem tego drzeworytu? Możliwe odpowiedzi: 1. Maria Jarema, 2. Stefan Szmaj, 3. Władysław Skoczylas.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
Inna wersja zadania

Wymień wybitne postaci polskiej sceny artystczynej, które poznałeś w czasie lekcji.

RDCAOPbMR7Ve4
Ćwiczenie 6
Które cechy są charakterystyczne dla technik graficznych? Możliwe odpowiedzi: 1. Multiplikacja, powielanie, 2. Wykonanie matrycy w odpowiednim materiale, 3. Brak możliwości uzyskania kilku podobnych prac

Które cechy są charakterystyczne dla technik graficznych?

  • Multiplikacja, powielanie
  • Wykonanie matrycy w odpowiednim materiale
  • Brak możliwości uzyskania kilku podobnych prac
classicmobile
Ćwiczenie 7
RgALV6sSVeUEv1
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom przedstawiającym proces wykonywania dzieła graficznego i przyporządkuj odpowiadające zdjęciom opisy. Ilustracja 1 Możliwe odpowiedzi: 1. nałożenie farby wałkiem na matrycę, 2. wykonanie matrycy specjalnymi narzędziami.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
Inna wersja zadania

Przygotuj pytanie na kartkówkę dotyczące monotypii.

classicmobile
Ćwiczenie 8
RxY6B3EdiDQSH1
Które rzeczowniki można przypisać poniższej grafice Stanisława Kubickiego? Możliwe odpowiedzi: 1. iepokój, strach, groza, 2. Obojętność, melancholia, zrezygnowanie, 3. Ekspresjonizm.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
Inna wersja zadania

Odpowiedz prawda czy fałsz. Multiplikacja to technika odbijania, która umożliwia stworzenie tylko jednej odbitki graficznej.

Polecenie 1

Zapoznałeś się z wybranymi przykładami prac grafików XX wieku.

Spróbuj wykonać grafikę dowolną techniką (linoryt, monotypia itp.), która będzie inspirowana twórczością polskiej grupy artystycznej Bunt. Więcej przykładów ich grafik możesz znaleźć w Internecie. W pierwszej kolejności pamiętaj o tym, by wykonać na kartce ołówkiem, flamastrem lub węglem projekt pracy, którą chciałbyś zrealizować. Zwróć uwagę, że powstanie efekt lustrzanego odbicia przy druku. Następnie wykonaj matrycę, dłutem lub kawałkiem nożyka. Możesz, zamiast specjalnej farby drukarskiej, użyć farby wodnej, np. akrylu. Przyłóż papier do matrycy i odciskaj kawałkiem drewnianego klocka lub główką łyżki.

maeb526a64cca3bb8_0000000000006

Słownik pojęć

Afisz
Afisz

ogłoszenie umieszczane w miejscach widocznych, powiadamiające o imprezie publicznej lub mające charakter reklamowy; plakat.

Awangarda
Awangarda

tendencja w sztuce XX wieku, charakteryzująca się sprzeciwem wobec tradycji i powszechnie panującym regułom estetycznym (np. futuryzm, ekspresjonizm, kubizm).

Dłuto
Dłuto

narzędzie zbudowane z ostrza i uchwytu, używane przez grafików do rycia w linoleum.

Monotypia
Monotypia

technika odbijania, która umożliwia stworzenie tylko jednej odbitki graficznej.

Multiplikacja
Multiplikacja

powielanie, wykonywanie odbitki graficznej.

Źródła:

brainly.pl

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

R1apMDcHgCWyf1
Ilustracja przedstawia linoryt Jerzego Hulewicza pt. Krzyż. Obraz przedstawia Jezusa przybitego do krzyża. Pod krzyżem siedzi nagi mężczyzna.
Jerzy Hulewicz, „Krzyż”, 1918, linoryt, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, Domena publiczna
RruaXhodgnlf81
Ilustracja interaktywna przedstawia linoryt Stanisława Kubickiego pt. Wieża Babel. W oddali widzimy wieżę Babel, a pod nim na drodze postaci o białych twarzach i czarnym ubiorze. Ręce mają uniesione ku górze w celu wystraszenia. Czerń i biel podkreślają dramaturgię dzieła.
Stanisław Kubicki, „Wieża Babel”, linoryt, 1917, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, Domena publiczna
R140M22wCqe7v1
Ilustracja interaktywna przedstawia linoryt Stefana Szmaja pt. Autoportret. Na obrazie przedstawiony został mężczyzna z surową miną.
Stefan Szmaj, „Autoportret”, 1919 , linoryt, Muzeum w Bydgoszczy, muzeum.bydgoszcz.pl, CC BY 3.0
RPf3JNcEk1pOu1
Ilustracja przedstawia obraz Władysława Skoczylasa pt. Pochód zbójników. Na obrazie przedstawionych jest pięciu zbójników w strojach folklorowych, z ciupagami. Jeden z mężczyzn gra na skrzypcach.
Władysław Skoczylas, „Pochód zbójników” (z „Teki zbójnickiej”), 1919-1920, Muzeum Narodowe w Warszawie drzeworyt kolorowany, culture.pl, CC BY 3.0
R1J6U5FjtX6HB1
Ilustracja przedstawia obraz Marii Jarema pt. „Kompozycja” z cyklu „Głowy”. Dwie głowy, bez włosów. Oczy i usta mają szeroko otwarte.
Maria Jarema, „Kompozycja” z cyklu „Głowy”, 1955, monotypia barwna na papierze, culture.pl, CC BY 3.0