Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1BcKGRYGWuvo1
Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Ukazuje rzeźby Magdaleny Abakanowicz „Nierozpoznani” w przestrzeni miejskiej. Odlane z żeliwa figury są bez głów i sprawiają wrażenie kroczących w różnych kierunkach. W oddali widoczne są wieżowce i zabudowa miejska Na tle ilustracji znajduje się czarny pasek z tekstem: Ważne dzieła polskiej rzeźby.

Ważne dzieła polskiej rzeźby

Źródło: online-skills.

Ważne daty

1929 – Katarzyna Kobro rozwija koncepcję rzeźby konstruktywistycznej

1946‑1955 – budowa pomnika Czynu Powstańczego na górze św. Anny, wg projektu Xawerego Dunikowskiego

II połowa XX wieku – działalność artystyczna Tadeusza Kantora, Władysława Hasiora i Magdaleny Abakanowicz.

m00300320ccd442e5_0000000000019
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RueDOa1roDhjB1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców.

Nauczysz się

rozpoznawać wybrane, szczególnie ważne dla dorobku naszej kultury sylwetki twórców polskiej rzeźby i innych artystycznych działań w przestrzeni;

używać wyrażenia „działania przestrzenne” i rozumieć, jaką funkcję pełniły/pełnią one w nowoczesnej sztuce;

definiować tło historyczne i kulturowe XX wieku;

wskazywać funkcje zjawisk awangardowych;

określać uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze dzieła rzeźbiarskiego – ekspresja dzieła.

Współczesna polska rzeźba

Poszczególne dziedziny sztuki podlegają pewnego rodzaju podziałom. Technika rzeźby pozwala artyście uzyskać obiekt trójwymiarowy, który możemy oglądać z każdej strony, podobnie jak w architekturze. Podstawowym środkiem formy rzeźbiarskiej jest bryłaBryłabryła.

Wiek XX zapoczątkował rozkwit innowacyjnych form w rzeźbie, zaczęto stosować niewykorzystywane dotychczas materiały: tworzywa sztuczne, szkło, stal czy tkaniny. Artyści chcieli odrzucić dotychczasowy język sztuki, unikano przestawień realistycznych, dosłownych. Interesowano się abstrakcjonizmem, którego nazwa pochodzi od słowa abstrakcja, oznaczającego coś, co nie naśladuje natury , nie ilustruje rzeczywistości. Uznawane za rewolucyjne zmiany w sztuce XX wieku, pojawiające się różnorodne tendencje i dążenia do stworzenia nowoczesnej sztuki, nazywamy awangardą.

Twierdzi się, że sztuka współczesna jest trudna w odbiorze. Warto zauważyć, że obecnie dzieła sztuki nie mają na celu naśladowanie natury lub prac artystów z przeszłości, a abstrakcja uważana jest za najwyższy stopień realizmu. Celowa, przemyślana praca artysty, opiera się na świadomym doborze form. Tak jak malarze i graficy, rzeźbiarze awangardowi inspirowali się geometrią, uproszczeniem kształtów. Współczesna rzeźba stawia sobie za cel wzbudzenie wrażeń estetycznych u odbiorcy, działając nie tylko treścią, ale także fakturą użytego materiału, kolorem, przenikającym światłem. Obecnie rzeźba to także różnego rodzaju działania przestrzenne, nie kończące się na stworzeniu trójwymiarowego obiektu, np. happening lub performance.

W drugiej połowie XX wieku na polskiej scenie artystycznej pojawiło się wiele znaczących postaci, mających istotny wpływ na całą sztukę europejską tego okresu. W Krakowie tworzył niezwykle ważny artysta, Tadeusz Kantor, który jako pierwszy w Polsce wprowadził do sztuki pojęcia ambalażAmbalażambalażenvironmentEnvironmentenvironment.

RIh9g3HTUwoJN1
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie ze spektaklu Tadeusz Kantora "Umarła klasa". Ukazuje wnętrze, w którym w ławkach siedzą uczniowie, obok siedzi starszy mężczyzna w czapce na głowie i dziennikiem rozłożonym na kolanach. Ławki ustawione są w rzędzie po lewej stronie. Z przodu po prawej leżą na podłodze stare zeszyty oraz tabliczki z napisami. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Wbrew tytułowi, tematem spektaklu Tadeusza Kantora Umarła klasa , w którym wykorzystał sporządzone na potrzeby spektaklu manekiny i szkolne ławki, nie jest śmierć, a problem ludzkiej egzystencji. Uczniowie w dziele artysty to wspomnienie dzieciństwa.

Ciekawą postacią ze świata rzeźby polskiej jest też Magdalena Abakanowicz. W II połowie XX wieku rosła też popularność tkaniny artystycznej. Już w średniowieczu wykonywano ozdobne gobeliny, uwieczniające najważniejsze wydarzenia historyczne. W wyniku twórczości polskiej artystki tkaninę zaczęto traktować jako materiał rzeźbiarski a nie element dekoracji wnętrz. Specjalizowała się w tworzeniu wielkoformatowych, przestrzennych tkanin, zwanych od jej nazwiska – abakanami.

RxHyRzBRcuBEG1
Ilustracja interaktywna przedstawia instalację artystyczną Magdaleny Abakanowicz pt. „Abakan czerwony”. Kawałek ukształtowanego czerwonego abakanu - jest to rodzaj tkaniny artystycznej będącej monumentalną kompozycją przestrzenną zbliżoną do rzeźby. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Magdalena Abakanowicz jako artystka zdobyła sławę i uznanie dzięki cyklom przestrzennych gobelinów.
Magdalena Abakanowicz, „Abakan czerwony”, 1967, staticflickr.com, CC BY 3.0
RTHaCD6vY21zo1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźby Magdaleny Abakanowicz pt. „Nierozpoznani”. Rzeźby składają się ze stu dwunastu wysokich na ponad dwa metry, odlanych z żeliwa, antropomorficznych figur, tworzących pozornie bezładną grupę, ustawioną na trawniku. Sylwetki pozbawione są głów i sprawiają wrażenie kroczących w różnych kierunkach. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: W jej twórczości pojawiały się też inne rzeźby, np. Nierozpoznani. Ta instalacja składa się ze 112 przypominających ludzi. Figury te pozbawione są głów i sprawiają wrażenie błądzących w tłumie. Praca znajduje się na poznańskiej Cytadeli.
Magdalena Abakanowicz, „Nierozpoznani”, 2002, Poznań, wikipedia.org, CC BY-SA 3.0

Inną formą awangardowej rzeźby jest asamblażAsamblażasamblaż. Metoda ta polega na gromadzeniu w formie trójwymiarowego kolażu pewnych przedmiotów. Władysław Hasior, dzięki swojej sztuce, zdobył ogromną popularność, jeszcze za życia. Tworzył przestrzenne kompozycje z przedmiotów gotowych (ang. ready‑made), które nazywał zużytymi rekwizytami codzienności.

RRcyHphv3Glbs1
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Władysława Hasiora pt. „Asamblaż”. Dzieło przedstawia kran ze strumieniem wody. W dziele zostały zamocowane różne przedmioty oraz wykorzystana figurka Matki Boskiej i małych figurek żołnierzy. Po prawej doklejono czerwoną kropkę. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Władysław Hasior zdobył dzięki swojej sztuce ogromna popularność, jeszcze za życia. Łączył przedmioty, często wyciągane ze śmieci, w ogromnych, przestrzennych kompozycjach. Jego prace zaskakują i szokują, nie tylko formą, ale także tajemniczością i mrocznością atmosfery w nich panującej.
Władysław Hasior, „Asamblaż”, culture.pl, CC BY 3.0

Wśród polskich rzeźbiarzy okresu modernizmu na uwagę zasługuje Xawery Dunikowski, który poruszał tematykę portretu, aktu kobiecego i zasłynął z pomników. Nawiązywał do osiągnięć kubizmu, który bazował na odrzuceniu reguł perspektywy i upraszczaniu form rzeźbiarskich, geometryzacji.

Rsq8uktTOBvmn1
Ilustracja interaktywna przedstawia pomnik Xawerego Dunikowskiego pt. „Pomnik czynu powstańczego na Górze św. Anny”. Ukazuje prosty, architektoniczny obiekt z reliefami po bokach na tle przyrody. Pomnik ma prostą strukturę o zgeometryzowanej formie, przypomina łuk triumfalny. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Dużych rozmiarów pomnik wykonany przez Dunikowskiego nawiązuje do prostoty bryły rzeźbiarskiej i architektonicznej, tak modnej w modernizmie. Pomnik tworzą cztery wysokie na 11 metrów moduły – sprawia monumentalne wrażenie.
Xawery Dunikowski, Pomnik Czynu powstańczego na Górze św. Anny, 1946-1955, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0

Polska artystka, Katarzyna Kobro, żona malarza Władysława Strzemińskiego, również tworzyła rzeźby i obiekty w myśli awangardowej. Skupiła się na przestrzennych formach geometrycznych, o wyraźnych podziałach na piony i poziomy. Jej działalność można wpisać w nurt konstruktywizmu, który zakładał, że kompozycja dzieła powinna składać się z trzech podstawowych, geometrycznych form: koła, trójkąta i linii prostej.

RcxMbMJ571V351
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Katarzyny Kobro pt. „Kompozycja przestrzenna 4”. Rzeźba w kształcie litery U stworzona z różnych figur, w kolorze czarnym, niebieskim, szarym, żółtym, białym, czerwonym. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Rzeźbę budują barwne pionowe i poziome ściany, a cała konstrukcja oparta jest na geometryzacji.
Katarzyna Kobro, „Kompozycja przestrzenna 4”, 1929, culture.pl, CC BY 3.0

Zadania

RoRVgAGPdkz181
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. W którym wieku w rzeźbie pojawiła się awangarda? Wybierz jedną z podanych odpowiedzi: 1. w dziewiętnastym wieku, 2. w dwudziestym wieku, 3. w dwudziestym pierwszym wieku.
Źródło: online-skills.
RIFsjdqnLLqkf
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie. Kto jest autorem rzeźby „Abakan czerwony”? Możliwe odpowiedzi: 1. Katarzyna Kobro, 2. Magdalena Abakanowicz. 3. Władysław Hasior.
R1b8NFMk0k7qs1
Ćwiczenie 3
Połącz w pary nazwiska polskich artystów tworzących prace przestrzenne i techniki, które najczęściej wykorzystywali. Tadeusz Kantor, możliwe odpowiedzi: 1. asamblaż, 2. rzeźba konstruktywistyczna, 3. ambalaż; Katarzyna Kobro, możliwe odpowiedzi: 1. asamblaż, 2. rzeźba konstruktywistyczna, 3. ambalaż; Władysław Hasior, możliwe odpowiedzi: 1. asamblaż, 2. rzeźba konstruktywistyczna, 3. ambalaż.
Źródło: online-skills.
RbuBdzOB7wI5R
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się podstawowy, geometryczny środek wyrazu formy rzeźbiarskiej? Możliwe odpowiedzi: 1. kubatura, 2. kwadrat, 3. bryła.
RYxK49eCDOqMW
Ćwiczenie 5
Na podstawie opisu zamieszczonej powyżej rzeźby współczesnej, określ, która z cech jest dla niej charakterystyczna. Możliwe odpowiedzi: 1. zróżnicowanie faktury, 2. asymetria, 3. geometryzacja.
Rn5QVqHCDsQy4
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie. Jaki typ rzeźby przedstawia dzieło Magdaleny Abakanowicz, „Nierozpoznani”? Możliwe odpowiedzi: 1. popiersie, 2. rzeźba figuratywna, 3. rzeźba konstruktywistyczna.
RNnGfBGiGZ1rf
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie. Który z artystów uprawiał asamblaż? Możliwe odpowiedzi: 1. Magdalena Abakanowicz, 2. Xawery Dunikowski, 3. Katarzyna Kobro, 4. Władysław Hasior.
Polecenie 1
Zaplanuj pracę, polegająca na stworzeniu rzeźby o charakterze konstruktywistycznym. Pomyśl, jakie materiały można wykorzystać, aby taką prace sporządzić. Przekaż te informacje koleżance lub koledze i poproś o jej wykonanie i podzielenie się efektami pracy.
Zaplanuj pracę, polegająca na stworzeniu rzeźby o charakterze konstruktywistycznym. Pomyśl, jakie materiały można wykorzystać, aby taką prace sporządzić. Przekaż te informacje koleżance lub koledze i poproś o jej wykonanie i podzielenie się efektami pracy.

Słownik pojęć

Ambalaż
Ambalaż

w sztuce współczesnej oznacza opakowywanie różnych obiektów, np. budowli lub fragmentów naturalnego krajobrazu, inaczej: emballage, empaquetage.

Asamblaż
Asamblaż

technika artystyczna, polegająca na tworzeniu kompozycji powstałych ze złączenia w trójwymiarową całość różnych elementów. Forma kolażu.

Bryła
Bryła

w rzeźbie i architekturze oznacza przestrzenną figurę geometryczną.

Environment
Environment

jest to rodzaj dzieła i działania artystycznego, w którym twórca wpływa na przestrzeń, aranżując ją tak, by oddziaływała wszechstronnie na widza i jego otoczenie.

Faktura
Faktura

budowa, struktura powierzchni danego materiału.

artzonestudio.pl

Galeria dzieł sztuki