Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RYywZvXlQ4qIf1

Wazy greckie - dekorujemy naczynia

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Wprowadzenie

m71acd6a58c0f7e6f_0000000000011
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RTW1ruEN057Lp1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills.
m71acd6a58c0f7e6f_0000000000014

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła.

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych.

2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);

6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);

II.7) podejmuje działania z zakresu estetycznego kształtowania otoczenia; projektuje i realizuje formy dekoracyjne, podnoszące estetykę otoczenia (wykorzystuje elementy gotowe, aranżując własny pokój, np. projektując nakrycie stołu na uroczystość rodzinną z wykorzystaniem m.in. dekoracji kwiatowej; uwzględnia zasady estetyki podawania potraw).

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego.

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;

8) zna i stosuje zasady prezentacji i upowszechniania dzieł zgodnie z prawem i etyką.

m71acd6a58c0f7e6f_0000000000021
Nauczysz się

posługiwać się pojęciami: wazy greckie, malarstwo wazowe, pokost, artefakt;

wymieniać cechy charakterystyczne malarstwa wazowego;

rozpoznawać style malarstwa wazowego;

określać przeznaczenie wskazanego typu wazy;

projektować dekoracje inspirowane malarstwem wazowym.

m71acd6a58c0f7e6f_0000000000031

Malarstwo wazowe

R1FVcvq39UaS11
Źródło: online-skills.

W starożytnej Grecji rozwijały się różne rodzaje malarstwa: ścienne, sztalugowe oraz mozaiki. Do naszych czasów zachowały się nieliczne zabytki. Większość z nich znamy z kopii rzymskich, przekazów pisemnych i wykopalisk archeologicznych. Do najbardziej zbadanych artefaktów zobacz w słowniku: artefaktArtefaktyartefakt należą tzw. wazy greckieGreckie wazywazy greckie. Rekonstrukcje waz pozwoliły nie tylko poznać technikę garncarską, ale także, dzięki utrwalonym na nich malowidłom, zobaczyć obraz życia codziennego Greków. Wobec takich dzieł przyjęła się nazwa malarstwo wazowe zobacz w słowniku: malarstwo wazoweMalarstwo wazowemalarstwo wazowe .

Poniżej zamieszczono przykłady waz greckich. Klikając na punkt poznasz podstawowe zasady komponowania scen na wazach.

RZwIZvhaOlPEE1
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytną grecką wazę, na której namalowani zostali mężczyźni podczas zajmowania się końmi. Figury są czarne, a tło wazy pomarańczowe. W górnej części wazę obiega dekoracyjny pas złożony z czarnych kwadratów, pomiędzy którymi znajdują się małe ilustracje. Dolna część i uszy są czarne. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z ujęciem tej samej wazy i informacją o tym, jak trudne jest wykonywanie malunków na wazie ze względu na jej kształt.
Ilustracja interaktywna 1, metmuseum.org, CC BY 3.0

Historia greckiego malarstwa wazowego obejmuje nieprzerwanie okres między rokiem ok. 1000 i 300 p.n.e. , stąd nie tylko różnorodność przedstawień, ale również zmiany w stylu i technice wykonywania naczyń ceramicznych.

m71acd6a58c0f7e6f_0000000000042

Style malarstwa wazowego - styl geometryczny i styl orientalizujący

Styl geometryczny

R5QagNpi0Ivu91
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytną grecką wazę w stylu geometrycznym. W górnej części namalowane zostały, ustawione jeden za drugim, ptaki. Dolną część wazy pokrywają kwiaty i geometryczne wzory . Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Waza namalowana jest w stylu geometrycznym (IX-VIII w. p.n.e.). Naczynia takie zdobione były układanymi pasowo (poziomo) zgeometryzowanymi postaciami ludzi i zwierząt oraz elementami geometrycznymi, takimi jak trójkąty, meandry, gwiazdy, zygzaki, z których powstawał ornament. Pojawiały się także pierwsze sceny z życia ludzi: podróże morskie, bitwy, sceny pogrzebów, walk na pięści, zawodów tanecznych itp. Postacie były mocno zgeometryzowane, dlatego często bardziej przypominały znaki niż żywe istoty.
Ilustracja interaktywna 2, wikipedia.org, CC BY 3.0

Styl orientalizujący

RfdUBiwv3p9Ws1
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytną grecką wazę w stylu orientalizującym. W centralnej części namalowane zostały postacie zwierząt. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Ilustracja interaktywna 3, wikipedia.org, CC BY 3.0
m71acd6a58c0f7e6f_0000000000085

Style malarstwa wazowego - styl czarnofigurowy i styl czerwonofigurowy

Styl czarnofigurowy

R15QFNXSljjtR1
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytną grecką wazę w stylu czarnofigurowym. Na wazie widzimy czarne figury na czerwonym tle, przedstawiające postać mężczyzny z ogonem smoka oraz tańczące wokół niego dwie kobiety. Powyżej na zwężeniu znajduje się motyw dekoracyjny. Góra i dół wazy wypełnione są czarną barwą. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Waza namalowana jest w stylu czarnofigurowym (około 560 do 530r. p.n.e.). Charakterystycznym motywem były czarne figury występujące na czerwonym tle. Elementy dekoracyjne i figury malowano pokostem (zobacz w słowniku: pokost) wykonanym z glinki o dużej zawartości żelaza. Podczas wypalania zachodziły procesy chemiczne, dzięki którym figury stawały się czarne i szkliste, a tło przybierało ceglastą barwę wypalonej gliny. Dekoracje były niezwykle trwałe, ze względu na szklistą powierzchnię i stopienie z gliną podłoża. Nadal pojawiał się pasowy układ dekoracji. Coraz częściej jednak zdarzały się naczynia z dużą, centralnie umieszczoną sceną o tematyce z życia codziennego lub mitologii.
Ilustracja interaktywna 4, wikipedia.org, CC BY 3.0
RHwT4xCJxeiv31
Waza w stylu czerwonofigurowym, Dobrowolski, W., Rutkowski, B., Sadurska, A., Sztetyłło, Z., Trzeciak, P., (1990). „Sztuka świata, tom 2”, Warszawa, Wydawnictwo Arkady, s. 111, CC BY 3.0

Reprodukcja ilustruje malarstwo wazowe w stylu czarnofigurowym. Malarz wykonywał rylcem szkic rysunku na czerwonym tle. Figury i elementy dekoracji pokrywał przy użyciu pędzelków specjalnie spreparowanym pokostem wykonanym z rozcieńczonej glinki o dużej zawartości żelaza. Rysunek wewnętrzny postaci, układów fałd szat, szczegóły fryzur i twarzy, muskulaturę ciała uzyskiwano dzięki usunięciu ostrym narzędziem przed wypaleniem zbędnej warstwy pokostuPokostpokostu w obrębie malowanej postaci. Po włożeniu naczynia do pieca garncarskiego warstwa pokostu ulegała stopieniu łącząc się trwale z powierzchnią wazy.

Styl czerwonofigurowy

R1GXHBa8Gft2D1
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytną grecką wazę w stylu czerwonofigurowym z dwoma dekorowanymi wzorem uszami. Na wazie ukazane są czerwone postacie znajdujące się we wnętrzu sypialni. Mężczyzna siedzi na łóżku, a obok podchodzi kobieta. Powyżej znajduje się dekoracyjny pas z motywami kwiatowymi obiegający wazę. Górna i dolna część są czarne. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Styl czerwonofigurowy - tło malowano połyskującą czernią. Postacie miały czerwony kolor gliny. Nowy styl umożliwił precyzyjne wykonywanie szczegółów, detali, np. cieniowanie, odtworzenie muskulatury. Dominującymi motywami była tematyka mitologiczna i sceny z życia codziennego: warsztat rzemieślniczy, szkoła, tancerki, hetery i sceny miłosne.
Waza w stylu czerwonofigurowym, wikipedia.org, CC BY 3.0
RVv38tA11dRXp1
„Amazis”, Waza, w stylu czarnofigurowym, Dobrowolski, W., Rutkowski, B., Sadurska, A., Sztetyłło, Z., Trzeciak, P., (1990). Sztuka świata, tom 2, Warszawa, Wydawnictwo Arkady, s. 65, CC BY 3.0

Styl czerwonofigurowy pozwalał na większą swobodę ilustrowania i różnorodność formy. Mistrzowie osiągali wspaniałe rezultaty w rysunku i kompozycji. Szczegóły przedstawień figuralnych wykonywano czarną farbą, a białej używano do malowania odsłoniętych partii ciała kobiecego. Przykładem tego stylu jest widoczny na reprodukcji attycki dzbanek pelike z przedstawieniem sceny porwania Tetydy przez króla Peleusa. W malarstwie czerwonofigurowym czerpano tematykę z malarstwa monumentalnego. Pojawiały się m. in. wątki mitologiczne. Artystów cechowała umiejętność wyrażania przeżyć, precyzja rysunku, doskonałość proporcji.

classicmobile
Ćwiczenie 1
RYGWGwO857Aad1
Wymień poznane style malarstwa wazowego.
Źródło: online-skills.
static
RnNa3lAmmmwPF
Ilustracja do ćwiczenia, online-skills, CC BY 3.0
RtuDxRgfOyspz
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Rozpoznaj styl zdobienia wazy znajdującej się na zdjęciu powyżej. Możliwe odpowiedzi: 1. styl geometryczny, 2. styl orientalizujący, 3. styl czarnofigurowy
classicmobile
Ćwiczenie 3
R1SFbfEoIHaA61
Odpowiedz, czym różni się malarstwo wazowe czarnofigurowe od czerwonofigurowego.
Źródło: online-skills.
static
m71acd6a58c0f7e6f_0000000000121

Typy waz greckich

Zapamiętaj!

Wazy greckie w większości były naczyniami użytkowymi. Wykorzystywano je podczas narodzin, zaślubin, pogrzebów, obrzędów religijnych i czynności dnia codziennego. W zależności od pełnionej funkcji miały odmienny kształt i zdobienia.

Najważniejsze rodzaje naczyń:

  • naczynia stołowehydria (do przechowywania wody), lekyt (przechowywanie oliwy), amforapelike (do przechowywania innych płynów), kyatos (do czerpania), ojnochoe (do nalewania), krater, dejnosstamnos (do mieszania wina i wody), psykter (do chłodzenia wina),

  • naczynia toaletowearyballosalabastron (do przechowywania perfum), pyksis (szkatułka do biżuterii),

  • naczynia kultowelekyt (kult zmarłych), fiala (do ofiar płynnych), lutroforoslebes gamikos (podczas zaślubin).

R1cJwY2ov9ELN1
Ilustracja interaktywna przedstawia rodzaje starożytnych greckich waz. Wazy różnią się kształtem, posiadają różne uszy. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: amfora Punkt 2: amfora Punkt 3: hydria Punkt 4: krater Punkt 5: krater Punkt 6: askos Punkt 7: kyliks Punkt 8: fiala Punkt 9: lekyt Punkt 10: kalpis Punkt 11: kantaros Punkt 12: kelebe Punkt 13: oinochoe Punkt 14: skyfos Punkt 15: kyatos Punkt 16: psykter Punkt 17: lagynos Punkt 18: stamnos Punkt 19: alabastron Punkt 20: aryballos Punkt 21: kernos Punkt 22: lutroforos Punkt 23: ryton Punkt 24: pitos Punkt 25: pyksis Punkt 26: deinos Punkt 27: lebes
Dobrowolski, W., Rutkowski, B., Sadurska, A., Sztetyłło, Z., Trzeciak, P., (1990). „Sztuka świata, tom 2”, Warszawa, Wydawnictwo Arkady, s. 62, CC BY 3.0
classicmobile
Ćwiczenie 4
Ra1Z2Il6KZFij1
Czym charakteryzuje się styl orientalizujący malarstwa wazowego?
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 5
RErqJNah8oCnq1
Wyjaśnij, czym jest aryballos. Wybierz z poniższych odpowiedzi: A. naczynie stołowe do przechowywania oliwy; B. naczynie toaletowe do przechowywania perfum; C. szkatułka na biżuterię.
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1Is299UyPK7P1
Jak nazywa się naczynie wykorzystywane w kulcie zmarłych, a także do przechowywania oliwy?
Źródło: online-skills.
static
m71acd6a58c0f7e6f_0000000000156

Dekoracja białogruntowana

RctSHbN7lah451
Dobrowolski, W., Rutkowski, B., Sadurska, A., Sztetyłło, Z., Trzeciak, P., (1990). „Sztuka świata, tom 2”, Warszawa, Wydawnictwo Arkady, s. 116, CC BY 3.0

Reprodukcja ilustruje lekyt. Pod wpływem malarstwa ściennego i sztalugowego ukształtowała się dekoracja białogruntowana tego rodzaju naczyń, wykonywanych od poł V w. p.n.e. głównie na potrzeby kultu zmarłych.
Tematyka przedstawień wiąże się z osobą zmarłego lub zmarłej. Postać ukazywano jako zajętą codziennymi zwykłymi czynnościami, także w scenie pożegnań z najbliższymi lub heroizowano sceny ulokowane w zaświatach. Malowidła utrzymywano w spokojnej kolorystyce. Lekyty cechował kunszt kompozycyjny, bogactwo szczegółów, nastrój smutku i melancholii.

RK5um5UMfpPBc
Ilustracja do ćwiczenia - naczynie (psykter), online-skills, CC BY 3.0
RMDeeGbLzuUvC
Ćwiczenie 7
Do czego służy naczynie określane jako psykter? Wybierz jedną z poniższych odpowiedzi: A. do mieszania wody i wina; B. do chłodzenia wina; C. do nalewania wina.
Polecenie 1

Wybierz jeden z nich i wypełnij go dekoracją inspirowaną wybranym stylem malarstwa wazowego.

Kontur nr 1

R13ddvamOANEE1
Załącznik do zadania kontur wazy.
Źródło: online-skills.

Kontur nr 2

RTG0GDfnYFzNt1
Załącznik do zadania kontur wazy.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Konutr nr 3

R1TeHF0MWdsLr1
Załącznik do zadania kontur wazy.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
R1WeXxTCzczJ71
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Źródło: ViliusL.
Polecenie 2

Tym razem, wykonaj pracę malarską na kartonie. Zaprojektuj dekorację naczynia inspirowaną wybranym stylem malarstwa wazowego.
Potrzebne będą: karton format A4, farby lub kredki.
Pracę możesz zeskanować lub sfotografować i dodać do swojego portfolio.

R1WeXxTCzczJ71
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Źródło: ViliusL.
m71acd6a58c0f7e6f_0000000000169

Słownik pojęć

Artefakty
Artefakty

Wytwory umysłu i rąk człowieka; zdarzenia, przedmioty wykonane lub zmodyfikowane przez człowieka, odkryte w wyniku badań archeologicznych.

Greckie wazy
Greckie wazy

Naczynia ceramiczne toczone na kole lub wyciskane w formie, wytwarzane w Grecji kontynentalnej, wyspiarskiej, na wybrzeżu Azji Mniejszej, na Sycylii i w południowej Italii od końca II tysiąclecia p.n.e. do III w. p.n.e.

Pokost
Pokost

Delikatna glinka o dużej zawartości tlenków żelaza i alkaliów, stosowana do malowania waz greckich po ich przeschnięciu.

Malarstwo wazowe
Malarstwo wazowe

Wykonywane na naczyniach ceramicznych, stanowi źródło wiedzy o wierzeniach, zwyczajach, wojnach, szczegółach życia codziennego. Można wyróżnić różne style malarstwa wazowego starożytnej Grecji: geometryczny, orientalizujący, czarnofigurowy i czerwonofigurowy.

m71acd6a58c0f7e6f_0000000000192

Galeria dzieł sztuki