Od III do I w. p.n.e. Wielka Grecja, Grecja właściwa i inne większe skupiska ludności helleńskiej znalazły się pod władzą Rzymu. O ile macedoński podbój Hellady, a potem Persji, doprowadził do zaszczepienia kultury greckiej na Wschodzie, o tyle rzymska fascynacja cywilizacją helleńską mocno wiązała ją z Europą. Kultura Greków za pośrednictwem Rzymian i przy ich twórczym wkładzie zapanowała w basenie Morza Śródziemnego. W średniowieczu zaś, już jako schrystianizowana cywilizacja grecko‑rzymska, rozprzestrzeniła się w całej Europie.

Zanim jednak Rzym odegrał tak kluczową rolę w historii Europy, przeszedł długą drogę. Historycy cały czas spierają się o datę powstania Rzymu, według legend miało to nastąpić w 753 r. p.n.e., natomiast pierwszą w miarę pewną datę stanowi rok 508 p.n.e., gdy na Kapitolu wybudowano świątynię Jowisza. Wiadomo, że w zakolu Tybru i na okolicznych wzgórzach rozwój osadnictwa trwał już od dawna. Miasto powstało przy przeprawie rzecznej, przez którą wiódł ważny szlak handlowy z północy Italii na południe.