Historia w dramatyczny sposób kształtuje ludzkie biografie. Wielkie postaci starają się wykorzystać to doświadczenie, by zrozumieć historię i wpływać na jej bieg.

Takim „świadkiem wieku” był Józef Czapski, polski malarz i pisarz, major Wojska Polskiego. Wkrótce po mobilizacji w 1939 roku trafił do niewoli i przeżył piekło sowieckich łagrów. Zwolniony z jenieckiego obozu, wraz z armią Andersa poszukiwał tysięcy zaginionych oficerów polskich, nie wierząc jeszcze, że zostali zamordowani. Przeżycia z pobytu w ZSRS opisał w książkach Wspomnienia starobielskie i Na nieludzkiej ziemi. Jako delegat rządu RP na emigracji wszedł w skład międzynarodowej komisji badającej zbrodnię katyńską. Stał się współtwórcą paryskiej „Kultury”, wielkim autorytetem polskiej emigracji. Czapski doświadczył sowieckiej machiny terroru i miał odwagę opisać jej działanie. W czasach PRL jego nazwisko znajdowało się na liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji, jednak przejmujące zapisy wojennych przeżyć krążyły w obiegu podziemnym.