Czy to nie ciekawe?

Obliczanie niepewności wykonanych pomiarów jest próbą ustalenia, zgodnie z przyjętymi zasadami, rozsądnych granic prawdziwości uzyskanych wyników.

Warto wiedzieć, że w fizyce (tak samo zresztą, jak w wielu innych naukach, w istotę których wpisane są eksperymenty, doświadczenia i pomiary) metody wyznaczania niepewności pomiarowych zmieniały się z biegiem czasu. Ostatnie takie zmiany miały miejsce w roku 1995. Zostały one zainicjowane m.in. przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). Polska, podobnie jak wiele innych krajów, zobowiązała się do stosowania nowych norm ISO dotyczących obliczania i zapisu niepewności pomiarowych. I chociaż Główny Urząd Miar (GUM) już w 1999 roku wydał polską wersję nowych ustaleń w tym zakresie, zatytułowaną „Wyrażanie niepewności pomiaru. Przewodnik”, w wielu opracowaniach naukowych i książkowych, wciąż jeszcze można napotkać przestarzałe pojęcia i metody. Wierzymy, że z czasem się to zmieni. Pomoce dydaktyczne takie, jak ten e‑materiał służą właśnie temu celowi.

R12Gr7d90ipes

Fot. a. Zdjęcie poglądowe przedstawia stojące na półce różne rodzaje zegarów. Trzy zegary są wskazówkowe, jeden zegar jest klepsydrą i jeden zegarek jest elektroniczny.

Nawiasem mówiąc, należy docenić, że zasady, o których będziemy mówić w tym materiale, w ogóle istnieją i że istnieją organizacje, które promują te zasady i czuwają nad ich przestrzeganiem. Gdyby tak nie było, śmialibyśmy się do rozpuku, czytając artykuły naukowe podobne do tego, którego fragment zamieszczamy poniżej, a który do dziś funkcjonuje jako anegdota „ku przestrodze”.

Fragment pochodzi z artykułu naukowego niejakiego dra Meyersa, który w latach 30‑tych XX wieku, raportując dla Narodowego Biura Standaryzacji (ang. National Bureau of Standards) - amerykańskiego odpowiednika polskiego GUM'u - swoje kilkuletnie badania nad amoniakiem, pisał: „Uważamy, że raportowana wartość [tł. mowa o pojemności cieplnej amoniaku] została wyznaczona prawidłowo z dokładnością do jednej dziesięciotysięcznej:  jesteśmy gotowi postawić własne pieniądze na to, że niepewność nie przekracza dwóch dziesięciotysięcznych. Co więcej, jeśli przypadkiem nasza wartość okaże się błędna o więcej niż jedną tysięczną, jesteśmy gotowi zjeść aparaturę pomiarową i wypić amoniak.” [cytowane za: T. Doiron, J. Stoup, Uncertainty and Dimensional Calibrations, J. Res. Natl. Inst. Stand. Technol. 102, 647 (1997)].