Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RFs1mRAwLCD6Z
Zdjęcie przedstawia skałę leżącą na nieznacznie pochylonym zboczu. Skała jest wypukła, zaokrąglona, ma poprzeczne i podłużne płytkie pęknięcia. Przed skałą jest teren porośnięty niską trawą. Skała niejako wyrasta z poziomu trawy. Za skałą oraz po lewej i prawej stronie rosną wysokie drzewa.

Platforma, tarcza i płyta tektoniczna

Źródło: Autor Óðinn - Praca własna, CC BY-SA 2.5 ca, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/ca/deed.en, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=39324202.

Jednostki geologiczne omawiane w tym temacie mają duże znaczenie naukowe i - jeszcze większe - praktyczne. W przemyśle wydobywczym oznaczenie w terenie, gdzie znajdują się tarcze i platformy, umożliwia szybsze i łatwiejsze poszukiwanie surowców mineralnych takich jak ruda żelaza czy uranu. Związane jest to z niezwykle odległym w czasie okresem powstania tych jednostek, w którym mogły się tworzyć pierwotne złoża wspomnianych pierwiastków. Minerały te są podstawą współczesnego przemysłu i energetyki. Jednostki tektoniczne mają znaczenie także dla człowieka. Ich rozmieszczenie wskazuje obszary sejsmiczne (takie, gdzie występują trzęsienia ziemi) i asejsmiczne (gdzie trzęsienia nie występują). Ponieważ platformy i tarcze to zwykle tereny bez nagłych ruchów (pionowych i poziomych) skorupy ziemskiej, uznaje się je za sprzyjające zamieszkaniu przez człowieka. Pod względem naukowym badania płyt tektonicznych pozwalają poznać stan obecny ich rozmieszczenia i wykazywanych ruchów, jak również (w przybliżeniu) ich umiejscowienie w minionych epokach. Zebrane dane służą do prognozowania przemieszczania się płyt w przyszłości. Badania takie zapoczątkowane zostały w latach 60. XX wieku i dalekie są od zakończenia, gdyż wiele obszarów dna oceanicznego nie zostało jeszcze zbadanych. Skutkuje to mnogością podejść do procesów i nazewnictwa elementów tektoniki, jakimi są płyty i ich części. W tej lekcji przyjmowane za poprawne będą klasyfikacje Włodzimierza Mizerskiego.

Twoje cele
  • Poznasz pojęcie płyty tektonicznej,

  • Rozróżnisz na podstawie opisu i ryciny platformę od tarczy,

  • Przeanalizujesz wygląd płyt w minionych epokach geologicznych.