Wzrastające w ostatnich latach zainteresowanie smogiem może stwarzać wrażenie, że oto pojawiło się nowe, nieznane wcześniej zagrożenie. Tymczasem nawet pobieżna analiza źródeł historycznych pozwala stwierdzić, że problem zanieczyszczeń powietrza, także smogu, towarzyszy działalności człowieka od czasów starożytnych. Już Witruwiusz, rzymski architekt żyjący w I w. p.n.e., w trosce o zdrowie mieszkańców miast zwracał uwagę na konieczność zachowania odpowiedniej, służącej przewietrzaniu, cyrkulacji powietrza na obszarze zabudowanym. W XIII wieku podjęto pierwsze próby poprawy jakości powietrza w Londynie, wprowadzając (nieskuteczny) zakaz palenia węglem. Z upływem lat w dużych miastach zaczęto wprowadzać coraz więcej restrykcji i przepisów służących ograniczaniu emisji szkodliwych substancji z określonych źródeł oraz regulacje dotyczące wysokości fabrycznych kominów. Protesty przeciw zanieczyszczeniu powietrza były jednak rzadkie i mało efektywne, rewolucja przemysłowa zmieniła bowiem podejście do zanieczyszczeń powietrza. Dym stał się symbolem postępu, nowoczesności, inspirował i fascynował artystów malarzy, zwłaszcza z kręgu impresjonistów, dając im nowe możliwości operowania światłem.

RzaciAhSwOGiM

Obraz przedstawia miasto przemysłowe. Na pierwszym planie po lewej stronie na trawniku siedzą i stoją ludzie - kobiety i mężczyźni. Przez środek obrazu biegną tory kolejowe. Znajduje się na nich pociąg z otwartymi i zamkniętymi wagonami. W wagonach są ludzie. Na drugim planie zabudowania i wysokie kominy. Z kominów unosi się dym.

Dopiero w XIX wieku zaczęto dążyć do poprawy jakości powietrza poprzez reformy sanitarne, dostrzeżono bowiem różnice w śmiertelności pomiędzy obszarami zurbanizowanymi i wiejskimi. Na początku XX w. pojawiły się pierwsze przyrządy służące do pomiaru jakości powietrza, powszechnie też zaczął być używany termin „smog” (powstały z połączenia dwóch angielskich słów: smoke, czyli „dym” oraz fog, czyli „mgła”), doskonale opisujący to specyficzne zjawisko. Nie znano jednak technologii skutecznego ograniczania zanieczyszczeń powietrza. Tymczasem smog zabijał. W 1909 roku w Glasgow i Edynburgu zmarło z jego powodu ponad 1000 osób, w 1930 roku w Dolinie Mozy przemysłowe zanieczyszczenia powietrza zabiły 60 osób, w 1948 roku w amerykańskiej Donorze ofiarą smogu padło 70 osób, a w czasie Wielkiego Smogu Londyńskiego w 1952 roku - w sumie aż 12 000 ludzi.

RIAbayQx2x0tx

Zdjęcie ukazuje miasto. Na pierwszym planie przez ulicę przechodzi grupa kobiet. Przy przejściu dla pieszych stoi policjant. Po lewej stronie zdjęcia na chodniku stoją ludzie. W tle drzewa bez liści oraz wysoka wieża - Big Ben. Tło jest zamglone.

Dziś smog nie inspiruje już artystów, jego obecność staje się natomiast symbolem zagrożenia zdrowia, a nawet życia.

Według ostatniego Raportu Europejskiej Agencji Środowiska dotyczącego jakości powietrza w Europie aż 44,5 tys. ludzi w Polsce mogło przedwcześnie umrzeć z powodu zanieczyszczenia powietrza pyłem będącym jednym z głównych składników smogu. W 41 europejskich państwach szacowana liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych smogiem była blisko dziesięciokrotnie wyższa. Czy możemy skutecznie przeciwdziałać temu zagrożeniu, czy może jesteśmy na nie skazani? Czy maska antysmogowa stanie się trwałym symbolem początków XXI wieku?

Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć w niniejszym e‑materiale.