Ważne daty

Eksperymenty i nowe technologie w muzyce XX wieku

Druga rewolucja przemysłowa, przypadająca na II poł. XIX i początki XX wieku, przyczyniła się do silnego rozwoju nauki i techniki oraz wpłynęła na tempo przemian w ostatnim stuleciu. Również w muzyce kompozytorzy odchodzili od tradycyjnych reguł, opierając się na nowatorskich pomysłach i  rozwiązaniach. Zarówno w sferze twórczej, jak i wykonawczej podstawowym zabiegiem stał się eksperyment. Kompozytorzy sięgali po nowe rozwiązanie, oprócz tradycyjnych instrumentów wykorzystywali przedmioty codziennego użytku. Dzięki wynalazkom zmienił się charakter muzyki oraz wykształciły się style, związanie bezpośrednio z nowym instrumentariumInstrumentariuminstrumentarium. Pod wpływem systemu nagłośnienia i metod analogowego, a później cyfrowego zapisu dźwięku, możliwe było rejestrowanie koncertów, spektakli, widowisk. Przełomowym odkryciem okazało się radio, dzięki któremu dźwięk emitowany mógł być na odległość, a muzyka rozpowszechniła się, docierając do szerokiego grona odbiorców.

RNc4NrGUDXhld

Zdjęcie ukazuje urządzenia do odtwarzania muzyki: dwie kasety magnetofonowe, trzy płyty CD, czarne słuchawki oraz laptop.

John Cage i jego eksperymenty

Jednym z najważniejszych rewolucjonistów w muzyce XX wieku jest John Cage. Sławę przyniosło mu wykorzystanie techniki preparacjiPreparowaniepreparacji. Pierwszym instrumentem poddanym eksperymentowi był fortepian – kompozytor umieścił pomiędzy jego strunami kawałki filcu, szmatek, a nawet gwoździ oraz sztućców, co pozwoliło na wydobycie zmodyfikowanego dźwięku, a nawet imitację instrumentów perkusyjnych. Mechanizm klawiszowy mógł zostać także pominięty, a struna wprawiana była w ruch za pomocą palców, paznokci lub pałek. Technikę tę stosowano później również na innych instrumentach: gitarze, harfie, skrzypcach.

W swoich kompozycjach Cage wykorzystywał przedmioty, które nie były nawet instrumentami. Używał gramofonów o różnej prędkości odtwarzania, taśm magnetofonowych, kanistrów samochodowych, sztućców kuchennych, szumu odbiorników radiowych, ustawionych na różne częstotliwości. Uważał, że wszystko jest dźwiękiem, zatem wszystko może tworzyć muzykę. Przykładem takiego eksperymentu jest Imaginary Landscape no. 4 (March No. 2).

Źródło: https://www.dwutygodnik.com/artykul/3495‑cage‑1-od‑halasu‑do‑jezyka‑liter‑i-ciszy.html

Początki muzyki elektronicznej i syntezator Mooga

SyntezatorSyntezatorSyntezator to urządzenie mające na celu tworzenie całkowicie nowych dźwięków, nieosiągalnych na instrumentach akustycznych, lecz z drugiej strony dające możliwość jak najwierniejszego ich imitowania. W 1955 roku Columbia‑Priceton Studio wyprodukowało pierwsze takie urządzenie, nazwane RCA Electronic Music Synthesizer Mark I. Pozwalało ono na emitowanie i modulowanie 12 dźwięków, a jego kolejna wersja – RCA Electronic Music Synthesizer Mark II, która została wydana w 1957 roku potrafiła emitować i modulować 24 dźwięki. Urządzenie nie zdobyło jednak dużej popularności, głównie z powodu rozmiarów, ponieważ było wielkości dużej szafy.

R45JQMBhBrSOk

Ilustracja przedstawia trzech mężczyzn, ubranych elegancko w garnitury: od lewej Milton Babbitt, Peter Mauzey i Władimir Ussachevsky przy RCA Electronic Music Synthesizer Mark II. Syntezator był wielkości dużej szafy, to spowodowało, że nie był popularny.

Przełomem dla muzyki elektronicznej i technologii syntezowanego dźwięku okazał się Moog Modular, pierwszy miniaturowy syntezator, wyprodukowany przez Roberta Mooga w 1963 roku. Posiadał dwie klawiatury i możliwościami przewyższał RCA Electronic Music Synthesizer Mark II, np. pozwalał na zmianę głośności i lepszą jakość dźwięku, szybkie przenoszenie. Nowa technologia szybko rozpowszechniła się pośród muzyków, a urządzenie Mooga przynosiło ogromne zyski. Konstruktor udoskonalał produkt i wydawał kolejne edycje, umożliwiając jeszcze wierniejsze imitowanie instrumentów, a także możliwości modulacji dźwięku. Syntezator ulegał także postępującej ciągle miniaturyzacji. Instrument wpłynął na generację muzyki rozrywkowej, w dużej mierze kreując utwory The Beatles, The Doors, Steviego Wondera, zespołu Kraftwerk.

Nowe instrumenty – organy Hammonda i fale Martenota

W XX wieku wykształcił się nowy typ instrumentów, elektrofonyElektrofonelektrofony, w których źródłem dźwięku jest drganie elektryczne. Pierwszymi były wyprodukowane w 1935 roku organy Hammonda. Początkowo ich dźwięk wytwarzany był przez wirniki, wprawione w ruch za pomocą wytworzonej elektrycznie fali magnetycznej. Obecnie mechanizm ten zamieniono na generator elektroniczny. Instrument zazwyczaj posiada dwie klawiatury ręczne oraz jedną nożną, co sprawia, że konsola przypomina kontuar organowy. Ogromną popularność instrumentu zdobył ze względu na ciepły i przyjemny dźwięk.

Instrumentem należącym do grupy elektrofonów były także fale Martenota, nazwane od nazwiska ich wynalazcy Maurice`a Martenota (1928). Do linki przymocowany był pierścień, w którym muzyk umieszczał palec i za pomocą ruchów ręki modulował dźwięk – zmieniał jego wysokość i barwę. Instrument odniósł sukces i szybko stał został rozpowszechniony dzięki wykorzystaniu w kompozycjach zespołów rozrywkowych. Obecnie został wyparty przez nowoczesne syntezatory, umożliwiające cyfrową emisję dźwięku.

Fender i Gibson, czyli początki gitary elektrycznej

Pierwszym masowo produkowanym modelem gitary elektrycznej był Gibson ES‑150, powstały w 1935 roku. Instrument pozbawiony był pudła rezonansowego, które zastąpiły przekształcane przez przetworniki na energię elektryczną drgania stalowej struny, a dźwięk odtwarzany był przez głośnik. Nowe możliwości techniczne pozwoliły na modulację barwy, a także wykształcenie się nowych stylów gry. Instrument ten stał się podstawą niektórych stylów w muzyce rozrywkowej.

Zadania

R8hDJF4AN4W0a

Ćwiczenie 3

Wskaż tytuł kompozycji przedstawionej na nagraniu. Możliwe odpowiedzi: 1. Sonata II na fortepian preparowany, 2. Imaginary Landscape No. 4, 3. Here comes the Sun

Wskaż tytuł kompozycji przedstawionej na nagraniu. Możliwe odpowiedzi: 1. Sonata II na fortepian preparowany, 2. Imaginary Landscape No. 4, 3. Here comes the Sun

Wskaż tytuł kompozycji przedstawionej na nagraniu.

• Sonata II na fortepian preparowany
• Imaginary Landscape No. 4
• Here comes the Sun

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

R1Y4sRlQKSCaT

Ćwiczenie 7

Wskaż nazwę grupy muzycznej, której utwór przedstawiony jest na nagraniu. Możliwe odpowiedzi: 1. The Beatles, 2. Colosseum, 3. Fender, 4. Gibson

Wskaż nazwę grupy muzycznej, której utwór przedstawiony jest na nagraniu. Możliwe odpowiedzi: 1. The Beatles, 2. Colosseum, 3. Fender, 4. Gibson

Wskaż nazwę grupy muzycznej, której utwór przedstawiony jest na nagraniu.

• The Beatles
• Colosseum
• Fender
• Gibson

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Słownik pojęć

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, PWM Warszawa 1960

Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM Warszawa 1989.

https://www.dwutygodnik.com/artykul/3495‑cage‑1-od‑halasu‑do‑jezyka‑liter‑i-ciszy.html