Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Rg9BhaNY2Maiy1
Ilustracja przedstawia kolorowe zdjęcie luźno położonych stron z partyturami. W centrum kadru znajduje się partytura z napisem „Beethoven, Rondo C-Dur, op. 51 Nr.”. Resztę napisu zasłania położona na kartkach, biała róża. Tytuł lekcji: Wybrani kompozytorzy – Ludwig van Beethoven.

Wybrani kompozytorzy – Ludwig van Beethoven

Źródło: online skills, licencja: CC0.

Ważne daty

1770‑1827 – lata życia Ludwiga van Beethovena,

1807‑1808 – Symfonia Losu Ludwiga van Beethovena,

1810 – Dla Elizy Ludwiga van Beethovena,

1814 – Sonata Księżycowa Ludwiga van Beethovena,

1822‑1824 – Oda do radości Ludwiga van Beethovena.

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

R12fjHo337Ejm1
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania. Uczeń:

6) wymienia nazwy epok w dziejach muzyki ((…) klasycyzm, romantyzm (…)) oraz potrafi wskazać kompozytorów reprezentatywnych dla nich;

7) porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów: (…) Ludwig van Beethoven (…);

8) potrafi uzasadnić swoje preferencje muzyczne, argumentuje swoje wybory.

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej;

Nauczysz się

opisywać twórczość Ludwiga van Beethovena;

charakteryzować sylwetkę Ludwiga van Beethovena;

odróżniać cechy klasycyzmu i romantyzmu.

m5228cff5e014ebe8_0000000000044

Przełomowy kompozytor

Beethoven był bardzo utalentowanym kompozytorem, którego muzyka, w zależności od okresu życia, przepełniona jest cechami zarówno klasycystycznymi, jak i romantycznymi, dlatego nazywamy go prekursorem romantyzmu. Przez wielu znawców muzyki uważany jest za największego kompozytora wszech czasów, a jego dzieła są chętnie wykonywane przez najsłynniejsze filharmonie na świecie.

RXzqhThuUlF2z
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret Ludwiga van Beethovena”, autorstwa Josepha Karla Stielera. Na olejnym obrazie ukazany jest mężczyzna w ciemnym stroju z widocznym, białym kołnierzem koszuli oraz zawiązanym pod nim, czerwonym halsztukiem (chusta). Kompozytor ma siwe, falowane włosy, w lewej dłoni trzyma zeszyt nutowy. Prawa ręka, trzymająca ołówek, zawieszona jest nad stroną zeszytu. Twarz Beethovena wyraża skupienie, usta są zaciśnięte, oczy spoglądają w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „Dla Elizy" oraz przycisk służący do uruchamiania muzyki. Utwór to miniatura fortepianowa. Jest bardzo pogodny i szybki. Rozpoczyna się szybkim powtarzaniem dwóch sąsiadujących dźwięków, to bardzo znany motyw muzyczny. Utwór ma budowę ronda. Najbardziej znana część jest refrenem - to najbardziej pogodny i radosny fragment. Pomiędzy refrenami wykonywane są zmieniające się części, które są bardziej smutne i dramatyczne.
Źródło: online skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=_mVW8tgGY_w.

SPOŚRÓD WSZYSTKICH wielkich kompozytorów Beethoven był tym, któremu prawdopodobnie narodziło się najwięcej epokowych myśli. Był kapryśny, zrzędliwy, arogancki i często zachowywał się obraźliwie. Ale umiał też być ciepły, czuły i dobrotliwy. Trzeba było tylko wpaść na niego w odpowiedniej chwili.

Ludwig van Beethoven urodził się 16 grudnia 1770 roku w Bonn, w małym domku przy Bonngasse. Jego rodzina przeprowadziła się niebawem do większego domu przy pobliskiej Rheingasse. Dziadek Beethovena był kapelmistrzem elektora w Bonn i dobrze prosperującym handlarzem win. Jego ojciec był zaledwie przeciętnym muzykiem (…). Ogromnie pragnął, żeby chłopiec okazał się cudownym dzieckiem, jak Mozart. Mały Ludwig zaczął pobierać lekcje fortepianu w bardzo młodym wieku, był tak mały, że musiał stać na fortepianowym stołku, żeby dosięgnąć klawiszy. Ojciec mówił wszystkim, że syn ma dwa lata mniej, żeby wydawał się bardziej utalentowany.

Beethoven był niechlujnym chłopcem, takim, co to zawsze zapomina umyć się za uszami. Opuścił szkołę w wieku jedenastu lat i do szesnastego roku życia pracował jako nadworny organista elektora. Zaczął już komponować niewielkie utwory i jak szatan czytał nuty a vista. W 1792 roku przeniósł się do Wiednia, gdzie przez krótki czas pobierał lekcje u Haydna, Albrechtsbergera i Salieriego. Był zbyt uparty, by się wiele nauczyć od któregokolwiek z nich. Johann Schenk poprawił ćwiczenia Beethovena, zanim ten pokazał je Haydnowi, co oszczędziło mu nieco zakłopotania. (…)

Nie wolno nam tracić z oczu tego, co czyni Beethovena tak wielkim. Mógł sobie być gburem i niechlujem, ale był genialnym kompozytorem. Napisał dziewięć symfonii, pięć koncertów fortepianowych, szesnaście kwartetów smyczkowych, dziesięć sonat skrzypcowych i pięć wiolonczelowych, trzydzieści dwie sonaty na fortepian, dwie msze, muzyki kameralnej wciąż nie jestem w stanie wymienić i duet na dwoje okularów obbligato. Napisał jedną operę, Fidelio i cztery uwertury, które ją rozpoczynają. Pierwsze trzy były próbne i nazywają się teraz Uwerturami Leonora, żeby się nie pomyliło. Wiemy, że był wielkim kompozytorem, ponieważ miał bardzo duży mózg. I jak to zauważył Wagner, był on zamknięty w tak grubej czaszce.

Źródło: David Barber, Bach, Beethoven i inne chłopaki, czyli historia muzyki wyłożona wreszcie, jak należy, 2017

Beethoven był pozbawiony słuchu, jednak nie przeszkodziło mu to w tworzeniu muzyki. Używał drewnianej pałki, którą wkładał między zęby, dzięki czemu słyszał dźwięk za pomocą kości czaszki. Istnieją przesłania, że przykładał lejek do ucha, aby choć trochę słyszeć.

(…) Największą tragedią Beethovena była oczywiście jego postępująca głuchota. Zaczął ją zauważać około trzydziestki, a przed pięćdziesiątką całkowicie utracił słuch. Z upływem lat zrywał coraz więcej strun w swoim fortepianie, tłukąc w klawisze, żeby usłyszeć dźwięki.

W końcu kompletnie usunął się w cień i umarł w 1827 roku. Anselm Hütuttenbrenner, czuwający przy jego łożu opowiadał, że w ostatnich chwilach życia Beethoven przebudził się ze śpiączki, by wznieść gniewną pięść ku niebiosom. Nastąpiło dramatyczne uderzenie gromu, zalśniała błyskawica i wielki kompozytor skonał. [1]

W czasie pogrzebu Beethovena dwudziestotysięczny tłum wylegał na ulice, by oddać mu ostatni hołd. Wśród niosących trumnę byli Schubert i Hummel.

Historycy muzyki mają skłonność do romantycznego idealizowania postaci Beethovena, ukazując geniusza borykającego się z tragedią głuchoty. Ja wolę myśleć o nim, kiedy odkładał na bok komponowanie wspaniałej muzyki, by zwymyślać arystokrację albo cisnąć talerzem w głowę kelnera.

[1]Nie powinniśmy bez zastrzeżeń wierzyć relacji Hütuttenbrennera. W końcu to właśnie on zgubił dwie ostatnie części Symfonii niedokończonej Schuberta.

Źródło: David Barber, Bach, Beethoven i inne chłopaki, czyli historia muzyki wyłożona wreszcie, jak należy, 2017

m5228cff5e014ebe8_0000000000049

Klasycyzm a romantyzm

Muzyka Beethovena jest wyjątkowa, ponieważ łączy w sobie cechy klasycyzmu i romantyzmu. Czym jednak różnią się te epoki ? Muzyka klasycystyczna tworzona była w latach 1750‑1820 i została wyparta właśnie przez nurt romantyczny, który trwał do 1848 roku.

RsGiJenZA4rpL1
Klasycyzm a romantyzm, online-skills, CC BY 3.0
m5228cff5e014ebe8_0000000000062

Najsłynniejsze dzieła Beethovena

Beethoven był nie tylko zdolny, ale i pracowity, dlatego pozostawił po sobie wiele muzycznych arcydzieł. Wiele z nich jest utworami znanymi, a zawarte w nich melodie wykorzystywane nawet w filmach, reklamach i hymnach. Jednym ze słynnych dzieł kompozytora jest Hymn Unii Europejskiej. Oda do radości jest częścią IX Symfonii d‑moll op. 125. Beethoven wykorzystał fragmenty tekstu poematu znanego niemieckiego poety Fryderyka Schillera.

RyiipnqlzcJT5
Ilustracja interaktywna przedstawia flagę Unii Europejskiej. Grafika ukazuje dwanaście złotych, pięcioramiennych gwiazd ułożonych w okręgu na lazurowym tle. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „IX Symfonia d-moll” op. 125, hymn „Oda do radości” oraz pojawi się możliwość uruchomienia muzyki. Nagranie rozpoczyna się przedstawienia melodii, na której będzie opierać się cała część utworu. Melodię te wykonują kontrabasy i wiolonczele. Później ta melodia jest wielokrotnie powtarzana przez różne obsady instrumentalne. W pewnym momencie pojawia się wersja tej melodii przypominająca muzykę militarną. Później zaczyna śpiewać męski wysoki głos - tenor, na chwilę towarzyszy mu chór. Później muzyka instrumentalna staje się bardzo dynamiczna i szybka, ta część kończy się czymś w rodzaju fanfary po której muzyka na chwilę cichnie. Delikatnie pojawia się główny temat by za chwilę wybuchnąć w pełnej obsadzie chóru mieszanego i orkiestry symfonicznej. Chór i orkiestra głośno i dobitnie wyśpiewują po niemiecku tekst „Ody do radości”.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=-kcOpyM9cBg.

SonataSonataSonata jest formą muzyczną charakterystyczną dla klasycyzmu. Beethoven zatem, będąc jednym z Wielkiej Trójki Klasyków Wiedeńskich, napisał ich sporo . Najbardziej znaną jest Sonata quasi una fantasia cis‑moll op. 27/2, często nazywana Sonatą Księżycową, a motyw pierwszej części jest kojarzony z tym kompozytorem.

R1cjvwCD5PLWT
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy. Nad podwójną pięciolinią z nutami umieszczony jest napis „Adagio sostenuto”. Na górnej pięciolinii - przeznaczonej dla prawej ręki pianisty, znajdują się połączone trójkami rozłożone akordy. Na dolnej pięciolinii - przeznaczonej dla lewej ręki - znajdują się długie podwójne dźwięki. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Ludwig van Beethoven „Sonata quasi una fantasia” cis-moll op. 27/2 oraz będzie możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór to druga część sonaty fortepianowej. Utwór jest bardzo smutny, spokojny, w większości przygnębiający, czasami pojawiają się bardziej optymistyczne tony. Można to porównać do tego jakby przez „ciemne chmury przedzierały się promienie światła."
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=nT7_IZPHHb0.

V symfonia c‑moll op. 67 Ludwiga van Beethovena nazywana jest inaczej Symfonią Losu. Tytuł ten związany jest z anegdotą z życia kompozytora – jego biograf i sekretarz, Anton Schindler podobno zadał kiedyś pytanie, w jaki sposób interpretować ten słynny motyw, który otwiera kompozycję i przewija się przez wszystkie jej części. Beethoven miał na to odpowiedzieć: Tak oto Los puka do drzwi. Historia ta prawdopodobnie nigdy nie miała miejsca, ponieważ podważa się wiarygodność Schindlera, jednak anegdota tak zakorzeniła się w świadomości melomanówMelomanmelomanów, że pomimo tego, kompozycja nadal nazywana jest Symfonią Losu.

R1R1MVO0QVwA4
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię z zapisem nutowym. Po kluczu wiolinowym narysowane są trzy bemole: b, es, as i określone metrum 2/4. Później znajduje się zapis nutowy: dwa motywy, każdy składający się z trzech krótkich nut i jednej długiej. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „V symfonia c-moll” op. 67 oraz przycisk służący do odtwarzania muzyki. Utwór jest żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu. Wykonuje go orkiestra symfoniczna. Rozpoczyna się tzw. motywem losu, czyli schematem „trzy krótkie dźwięki i jeden długi". Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=1lHOYvIhLxo.
m5228cff5e014ebe8_0000000000144

Zadania

RvUDPPRYRkSf7
Ćwiczenie 1
Wskaż miejscowość w której urodził się Ludwig van Beethoven. Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Wiedeń, 3. Berlin, 4. Ulm.
RbBQCLG7Uofl9
Ćwiczenie 2
Zaznacz ilustrację, przedstawiającą podobiznę Ludwiga van Beethovena.
RqFqzYmDk6mTV
Ćwiczenie 3
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Ludwig van Beethoven nazywany jest prekursorem romantyzmu, 2. Ludwig van Beethoven był przedstawicielem Klasyków Wiedeńskich, 3. Najsłynniejsza sonata Beethovena nosi tytuł Sonata Słoneczna.
R1Vb7dy6nf4fE
Ćwiczenie 4
W jakim utworze Beethovena występuje motyw losu? Możliwości: A. IX Symfonia, B. Sonata quasi una fantasia cis-moll, C. V symfonia c-moll.
RIVm8MTyRVdQT
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret młodego Ludwiga van Beethovena”, autorstwa Christiana Hornemana. Na obrazie ukazany jest młody mężczyzna w ciemno-granatowym kaftanie z białym halsztukiem (chustą), zawiązanym pod szyją. Kompozytor ma krótką fryzurę z dłuższymi bokobrodami. Postać umieszczona jest na ciepłym, brązowo-żółtym tle. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetli się napis: Utwór do zadania 5 i pojawi możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu miniatura fortepianowa o formie ronda. Refren utworu rozpoczyna się bardzo znanym motywem powtarzania dwóch sąsiadujących dźwięków. Ta część utworu jest bardzo pogodna i łagodna utrzymana w dość szybkim tempie. Kuplety różnią się nastrojem, są bardziej dynamiczne i burzliwe.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=_mVW8tgGY_w.
RSMZ1AHLpMwKe
Ćwiczenie 5
Wymień co najmniej trzy tytuły kompozycji Ludwiga van Beethovena.
RHFdeUt3CPclS
Ćwiczenie 6
Wskaż, które określenia opisują epokę klasycyzmu, a które romantyzmu? Możliwe odpowiedzi: 1. Tematyka fantastyczna i baśniowa, 2. Wykorzystanie motywów ludowych, 3. Rezygnacja z basu cyfrowanego, 4. Uczuciowość, 5. Rezygnacja z bogatej polifonii, 6. Rozwój muzyki instrumentalnej.
RpvyVQq6LrTkm
Ćwiczenie 7
Wskaż jaką chorobę, trudność przeżywał Ludwig van Beethoven. Możliwe odpowiedzi: 1. Utracił wzrok, 2. Utracił słuch, 3. Miał astmę, 4. Chorował na dżumę.
m5228cff5e014ebe8_0000000000162

Słownik pojęć

Meloman
Meloman

miłośnik muzyki.

Motyw
Motyw

najmniejszy składnik formy utworu.

Prekursor
Prekursor

człowiek wyprzedzający swoje czasy, zapoczątkowujący jakąś ideę, jakiś kierunek.

Sonata
Sonata

cykliczna forma muzyki instrumentalnej, składająca się najczęściej z czterech odrębnych, stanowiących zamkniętą całość części, zestawionych w odpowiedniej kolejności na zasadzie kontrastu agogicznego (kontrastu tempa), kontrastu wyrazowego i wspólnoty lub pokrewieństwa tonacji; także utwór muzyczny, mający taką formę.

Symfonia
Symfonia

cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj czteroczęściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

m5228cff5e014ebe8_0000000000175

Biblioteka muzyczna

RXzqhThuUlF2z
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret Ludwiga van Beethovena”, autorstwa Josepha Karla Stielera. Na olejnym obrazie ukazany jest mężczyzna w ciemnym stroju z widocznym, białym kołnierzem koszuli oraz zawiązanym pod nim, czerwonym halsztukiem (chusta). Kompozytor ma siwe, falowane włosy, w lewej dłoni trzyma zeszyt nutowy. Prawa ręka, trzymająca ołówek, zawieszona jest nad stroną zeszytu. Twarz Beethovena wyraża skupienie, usta są zaciśnięte, oczy spoglądają w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „Dla Elizy" oraz przycisk służący do uruchamiania muzyki. Utwór to miniatura fortepianowa. Jest bardzo pogodny i szybki. Rozpoczyna się szybkim powtarzaniem dwóch sąsiadujących dźwięków, to bardzo znany motyw muzyczny. Utwór ma budowę ronda. Najbardziej znana część jest refrenem - to najbardziej pogodny i radosny fragment. Pomiędzy refrenami wykonywane są zmieniające się części, które są bardziej smutne i dramatyczne.
Źródło: online skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=_mVW8tgGY_w.
RyiipnqlzcJT5
Ilustracja interaktywna przedstawia flagę Unii Europejskiej. Grafika ukazuje dwanaście złotych, pięcioramiennych gwiazd ułożonych w okręgu na lazurowym tle. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „IX Symfonia d-moll” op. 125, hymn „Oda do radości” oraz pojawi się możliwość uruchomienia muzyki. Nagranie rozpoczyna się przedstawienia melodii, na której będzie opierać się cała część utworu. Melodię te wykonują kontrabasy i wiolonczele. Później ta melodia jest wielokrotnie powtarzana przez różne obsady instrumentalne. W pewnym momencie pojawia się wersja tej melodii przypominająca muzykę militarną. Później zaczyna śpiewać męski wysoki głos - tenor, na chwilę towarzyszy mu chór. Później muzyka instrumentalna staje się bardzo dynamiczna i szybka, ta część kończy się czymś w rodzaju fanfary po której muzyka na chwilę cichnie. Delikatnie pojawia się główny temat by za chwilę wybuchnąć w pełnej obsadzie chóru mieszanego i orkiestry symfonicznej. Chór i orkiestra głośno i dobitnie wyśpiewują po niemiecku tekst „Ody do radości”.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=-kcOpyM9cBg.
R1cjvwCD5PLWT
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy. Nad podwójną pięciolinią z nutami umieszczony jest napis „Adagio sostenuto”. Na górnej pięciolinii - przeznaczonej dla prawej ręki pianisty, znajdują się połączone trójkami rozłożone akordy. Na dolnej pięciolinii - przeznaczonej dla lewej ręki - znajdują się długie podwójne dźwięki. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Ludwig van Beethoven „Sonata quasi una fantasia” cis-moll op. 27/2 oraz będzie możliwość odtworzenia muzyki. Nagrany utwór to druga część sonaty fortepianowej. Utwór jest bardzo smutny, spokojny, w większości przygnębiający, czasami pojawiają się bardziej optymistyczne tony. Można to porównać do tego jakby przez „ciemne chmury przedzierały się promienie światła."
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=nT7_IZPHHb0.
R1R1MVO0QVwA4
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię z zapisem nutowym. Po kluczu wiolinowym narysowane są trzy bemole: b, es, as i określone metrum 2/4. Później znajduje się zapis nutowy: dwa motywy, każdy składający się z trzech krótkich nut i jednej długiej. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: Ludwig van Beethoven „V symfonia c-moll” op. 67 oraz przycisk służący do odtwarzania muzyki. Utwór jest żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu. Wykonuje go orkiestra symfoniczna. Rozpoczyna się tzw. motywem losu, czyli schematem „trzy krótkie dźwięki i jeden długi". Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=1lHOYvIhLxo.
m5228cff5e014ebe8_0000000000178

Bibliografia

D. Barber, Bach, Beethoven i inne chłopaki, czyli historia muzyki wyłożona wreszcie, jak należy, 2017

J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. I, 1990