Wybrani kompozytorzy XVIII/XIX wieku – Karol Lipiński wirtuoz wiolinistyki
Ważne daty
1790 – data narodzin Karola Lipińskiego, Radzyń Podlaski
1799 – przeprowadzka z rodziną do Lwowa
1809 – objęcie stanowiska koncertmistrza orkiestry teatru operowego we Lwowie (za dyrekcji Jana Nepomucena Kamińskiego)
1810–1814 – skomponowanie opery Szlachta czynszowa czyli Kłótnia o wiatr
1811 – objęcie stanowiska kapelmistrza orkiestry teatru operowego we Lwowie
1814 – wyjazd do Wiednia, poznanie niemieckiego skrzypka i kompozytora Ludwika Spohra – podjęcie decyzji dotyczącej poświęcenia się karierze skrzypka‑wirtuoza
1817–1818 – pierwsze tournée artystyczne: m. in. Ukraina, Litwa, Rosja, Węgry, Chorwacja, Włochy (Wenecja, Mediolan, Padwa, Werona, Piacenza – wraz z Niccolò Paganinim)
1822 – skomponowanie pierwszego koncertu skrzypcowego – Koncert na skrzypce i orkiestrę fis‑moll op. 14
1826 – skomponowanie drugiego koncertu skrzypcowego – Koncert na skrzypce i orkiestrę D‑dur Wojskowy op. 21
1827–1828 – koncerty w Warszawie oraz nominacja na pierwszego skrzypka Dworu Królestwa Polskiego
1829 – koncert w ramach uroczystości koronacji cara Mikołaja I (wraz z Niccolò Paganinim)
1830 – zawieszenie koncertów na trzy lata i dalsze doskonalenie warsztatu wykonawczego
od 1833 – ponowne tournée artystyczne po Europie (m. in. Lipsk, Frankfurt nad Menem, Paryż – koncert zorganizowany przy pomocy Fryderyka Chopina, Londyn, Manchester, Wrocław, Wiedeń – otrzymanie tytułu honorowego obywatela tego miasta)
1831 – nominacja na pierwszego skrzypka Dworu Carskiego
1839 – zamieszkanie na stałe w Dreźnie – objęcie funkcji koncertmistrza orkiestry króla saskiego Fryderyka Augusta (na 20 lat); liczne koncerty symfoniczne i kameralne (m. in. z Ferencem Lisztem); praca pedagogiczna (wśród jego uczniów byli Henryk Wieniawski, József Joachim)
1844 – skomponowanie ostatniego, czwartego koncertu skrzypcowego – Koncert na skrzypce i orkiestrę A‑dur op. 32
1846 – ograniczenie działalności koncertowej w związku z chorobą reumatyczną
1854 – Rycerski Order księcia Alberta za wybitne zasługi dla dworu królewskiego
1861 – przejście na emeryturę, przeniesienie się do własnego majątku Urłów koło Lwowa i zorganizowanie szkoły muzycznej dla dzieci chłopskich
1861 – data śmierci Karola Lipińskiego, Urłów koło Lwowa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
7. Romantyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:
c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu - wirtuozeria – wirtuoz Karol Lipiński.
przedstawiać sylwetkę artystyczną Karola Lipińskiego;
określać twórczość polskiego wirtuoza wiolinistyki – Karola Lipińskiego;
wyszczególniać w utworach K. Lipińskiego odniesienia do polskiej i ukraińskiej muzyki ludowej.
Karol Lipiński
Karol Lipiński uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich wirtuozów skrzypiec przełomu XVIII i XIX wieku. Niejednokrotnie porównywano jego zdolności wykonawcze do wielkiego talentu Niccolò Paganiniego, którego polski skrzypek znał osobiście i kilkakrotnie z nim koncertował. Włoski mistrz wiolinistyki w następujący sposób wypowiadał się o Karolu Lipińskim, zapytany o to, kto, jego zdaniem, jest pierwszym skrzypkiem Europy: Kto jest pierwszym, nie wiem – ale drugim jest z pewnością Lipiński.
Karol Lipiński urodził się w 1790 roku w Radzyniu Podlaskim. Pierwszych lekcji gry na skrzypcach udzielał artyście jego ojciec, który był nadwornym muzykiem w majątku Potockich. Rodzina Lipińskich w 1799 r. przeprowadziła się do Lwowa, gdzie Karol Lipiński osiągał swoją muzyczną dojrzałość jako wykonawca m. in. będąc koncertmistrzem w orkiestrze pałacowej hr. Adama Starzeńskiego, prowadzonej przez ojca. Był związany także z orkiestrą teatru operowego – początkowo jako koncertmistrz (1809), a następnie jako kapelmistrzkapelmistrz (1811).
Przełomowym wydarzeniem w życiu polskiego artysty okazał się wyjazd do Wiednia w 1814 r., gdzie spotkał niemieckiego skrzypka i kompozytora Ludwika Spohra. To spotkanie zainspirowało Karola Lipińskiego do rezygnacji z dotychczasowej pracy w lwowskim teatrze operowym i poświęcenie się karierze skrzypka‑wirtuoza. Trzy lata później, od 1817 r. po ważnym koncercie solowym we Lwowie, rozpoczęło się tournée artystyczne Karola Lipińskiego, który koncertował z powodzeniem m. in. w następujących miejscach: Ukraina, Litwa, Rosja, Węgry, Chorwacja, Włochy (Wenecja, Mediolan, Padwa, Werona, Piacenza – wraz z Niccolò Paganinim). W tym okresie występował także w Warszawie, gdzie otrzymał nominację na pierwszego skrzypka Dworu Królestwa Polskiego, a następnie Dworu Carskiego (1831). Warto wspomnieć, że w swoim życiu spotkał wiele znanych postaci historycznych – w 1831 r. wraz z Niccolò Paganinim występował podczas uroczystości koronacji cara Mikołaja I w Warszawie.
W 1830 r. Karol Lipiński zawiesił na trzy lata działalność koncertową i poświęcił się doskonaleniu warsztatu wykonawczego. Następnie zdecydował się na kolejne tournée artystyczne po Europie (m. in. Lipsk, Frankfurt nad Menem, Paryż, Londyn, Manchester, Wrocław, Wiedeń). Warto wspomnieć, że koncert w Paryżu pomógł artyście zorganizować Fryderyk Chopin. Z kolei w Wiedniu za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wiolinistyki Karol Lipiński otrzymał tytuł honorowego obywatela tego miasta.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Karol Lipiński, „Kaprysy op. 29”, nr 1. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Kolejnym przełomowym wydarzeniem w życiu Karola Lipińskiego było zamieszkanie na stałe w Dreźnie w 1839 r., gdzie poświęcił się wielorakiej działalności artystycznej. Przez dwadzieścia lat pełnił funkcję koncertmistrza orkiestry króla saskiego Fryderyka Augusta. Występował podczas koncertów solowych, kameralnych (m. in. z Ferencem Lisztem) czy zajmował się działalnością pedagogiczną. Wśród jego uczniów znaleźli się József Joachim (1845) oraz Henryk Wieniawski (1848).
W związku z postępującą chorobą reumatyczną od 1846 r. polski artysta musiał ograniczyć swoją działalność koncertową. W 1861 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał we własnym majątku Urłów koło Lwowa, gdzie zorganizował szkołę muzyczną dla uzdolnionych dzieci chłopskich. Zgodnie ze szlachetnym życzeniem Karola Lipińskiego, po jego śmierci w 1861 r., syn kompozytora Gustaw ustanowił stypendium imienia Karola i Reginy Lipińskich dla utalentowanych młodych polskich skrzypków.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Lipiński, Rondo alla Polacca op. 17. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Karol Lipiński zapisał się w historii muzyki polskiej jako najwybitniejszy, obok swojego ucznia Henryka Wieniawskiego, polski wirtuoz skrzypiec przełomu XVIII i XIX w. Artystę uznaje się za twórcę polskiej szkoły wiolinistycznej. Jak wspominała muzykolog prof. Maria Zduniak:
Lipiński wykształcił własny styl wykonawczy. Głęboka kultura muzyczna i perfekcja techniczna, nieskazitelnie czysta intonacja, doskonała interpretacja, a nade wszystko wspaniały, głęboki ton – to elementy składowe indywidualnego stylu gry polskiego skrzypka.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Karol Lipiński, „Kaprysy op. 29”, nr 2. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Lipiński, Adagio II Koncert skrzypcowy D-dur op. 21 nr 2. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
Ważną rolę w dorobku kompozytora pełnią cztery koncerty skrzypcowe: fis‑moll op. 14 (1822 r.), D‑dur Wojskowy (ok. 1826), e‑moll op. 24 (1830–1833), A‑dur op. 32 (1844). Pierwsze dwa koncerty mają budowę trzyczęściową, a dwa następne jednoczęściową. Największą popularnością cieszył się II Koncert skrzypcowy D‑dur, nazywany Wojskowym ze względu na uroczysty, fanfarowy charakter. Kompozycje stawiają przed solistą wysokie wymagania techniczne, m. in. wykorzystanie techniki dwudźwięków, gry 3- i 4‑głosowej; wykonywanie figur szesnastkowych staccato; zastosowanie repetycji dźwięków granych kolejno różnymi palcami ma 2 sąsiednich strunach; wykorzystanie arpeggio czy flażoletówflażoletów. Koncerty cechuje także duża inwencja melodyczna (często z podkreśleniem lirycznego, kantylenowego charakteru, zwłaszcza w częściach wolnych), taneczność i prosta harmonika.
W wielu utworach Karola Lipińskiego występują odniesienia do polskiej muzyki ludowej, przede wszystkim w polonezach. Nie brakuje również inspiracji ukraińskimi melodiami ludowymi – w 1833 r. we Lwowie drukiem został wydany zbiór Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego z muzyką instrumentowaną przez Karola Lipińskiego, zebrany przez Wacława z Oleska.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Karol Lipiński „Trzy polonezy” op. 9 nr 3 na skrzypce i kwartet smyczkowy. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Wybrani kompozytorzy XVIII/XIX wieku
Zadania
Wskaż instrumenty, na których grał Karol Lipiński.
- wiolonczela
- skrzypce
- kontrabas
Wyjaśnij pojęcie flażolet.
W jakim miejscu Karol Lipiński zorganizował szkołę muzyczną dla uzdolnionych dzieci chłopskich?
- Drezno
- Urłów koło Lwowa
- Warszawa
Zaznacz nazwiska uczniów Karola Lipińskiego.
- Joseph Lambert Massart
- Joseph Joachim
- Henryk Wieniawski
Przyporządkuj tytuły utworów Karola Lipińskiego do właściwych obsad wykonawczych.
4 głosy, kwartet smyczkowy, skrzypce, orkiestra, skrzypce
| Kaprysy op. 29 | |
| Fantazja na motywach z opery Krakowiacy i Górale Stefaniego | |
| Wariacje G-dur op. 4 | |
| Rodacy we Wszechnicy Wrocławskiej |
Ile koncertów skrzypcowych skomponował Karol Lipiński?
- 3
- 5
- 4
"Wskaż tytuł opery skomponowanej przez Karola Lipińskiego. "
- Kopciuszek
- Szlachta czynszowa czyli Kłótnia o wiatr
- Pirat
Wyobraź sobie, że masz możliwość podróży w czasie – przenosisz się do czasów przełomu XVIII i XIX w., gdzie masz możliwość spotkania z wybranym polskim kompozytorem, który jednocześnie jest wykonawcą‑wirtuozem. Wskaż nazwisko artysty, z którym chciałbyś się spotkać. Jakie pytania mógłbyś mu zadać? (Wskaż od 3 do 5 pytań dotyczących jego sylwetki artystycznej i twórczości).
Słownik pojęć
sposób wydobycia dźwięku, jedna składowa harmoniczna ma dominującą rolę nad innymi, przede wszystkim nad tonem podstawowym.
(franc. Impromptu – improwizowany) utwór muzyczny o charakterze improwizacyjnym, często utrzymany w subtelnym nastroju.
muzyk kierujący orkiestrą, chórem, zespołem, kapelą na dworze królewskim.
krótki solowy utwór instrumentalny o charakterze improwizacyjnym, często o znamionach wirtuozowskich.
Źródło: sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki