Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R12DAbJDb6RG31
Wypowiedz_intro Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
ILUSTRACJA: Wypowiedz_intro
www.pixabay.com, domena publiczna

Wyrazu styl używamy w różnych znaczeniach. Odnosimy go do sposobu postępowania, zachowywania się, myślenia, wiążemy z cechami charakterystycznymi dla sztuki jakiejś epoki lub jakiegoś regionu. Wyraz styl stosowany jest również w nauce o języku, czyli w językoznawstwie.

Już wiesz

1) Na podstawie dostępnych ci źródeł (np. słowników) napisz, co w językoznawstwie oznacza wyraz styl.

2) Zgromadź jak najwięcej określeń wyrazu styl odnoszących się do sposobu wypowiadania się. twoją listę mogą rozpoczynać na przykład takie określenia, jak „zawiły”, „kwiecisty”.

j0000007VDB1v50_0000000G

Style językowe i ich cechy

Osoby, które znają tylko jeden język, nawet w codziennych sytuacjach posługują się kilkoma jego odmianami, w tym różnymi stylami, czyli sposobami językowego ukształtowania tekstu. W odmienny sposób budujemy zdania i używamy innych słów w rozmowie z rodzicami, z koleżanką, z nauczycielem czy z pracownikiem urzędu. Specyficznie kształtowane są też wypowiedzi literackie, publicystyczne lub teksty biblijne. Inaczej porozumiewamy się w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. Możemy więc powiedzieć, że język polski, podobnie jak inne języki, jest zróżnicowany stylistycznie. Nie oznacza to jednak, że możemy łączyć dowolne style w jednej wypowiedzi. Mając do wyboru różne style polszczyzny, powinniśmy się orientować, którego z nich użyć w konkretnej sytuacji.

Poszczególne style (naukowy, urzędowy, artystyczny, potoczny, publicystyczny, biblijny) różnią się słownictwem i środkami gramatycznymi. Na przykład w stylu naukowym używa się zdań wielokrotnie złożonych, wyrażeń porządkujących wypowiedź (m.in. „po pierwsze”, „przejdźmy do”, „podsumowując”) oraz wyrazów wskazujących na relacje („zatem”, „z kolei”, „jednak”, „również”). W stylu potocznym często występują zdania urwane, eliptyczne (czyli takie, w których pominięty jest jakiś wyraz, najczęściej czasownik). Styl urzędowy cechują konstrukcje bezosobowe (np. „postanawia się”, „odwołano”) i wskazujące na obowiązek, pozwolenie lub zakaz („jest obowiązany”, „jest dozwolone”, „zakazuje się”). Specjalną nazwę mają też słowa i wyrażenia charakterystyczne dla danego stylu: dla potocznego są to kolokwializmy („kobitka”, „zbaranieć”, „dycha” ‘dziesięć’), dla urzędowego – kancelaryzmy („awizo”, „zakazuje się”, „uiścić opłatę”), dla naukowego – terminy („derywacja”, „akomodacja”), a dla artystycznego – poetyzmy („smętny”, „dumać”, „niebiosa”). Można zatem powiedzieć, że style są zakorzenione w powtarzalnych i stałych sytuacjach, które są typowe np. dla urzędów, nauki, religii. Twierdzi się, że najważniejszym dla każdego człowieka stylem jest ten, który poznaje najwcześniej, a więc styl potoczny. Wszystkie pozostałe są wtórne wobec niego. Specyficzne cechy ma też styl biblijny, a więc styl, którym napisano Pismo Święte. Charakteryzuje go specjalne słownictwo (np. „miłosierdzie”, „grzech”, „łaska”), utarte połączenia językowe, czyli frazeologizmy („zakazany owoc”, „arka Noego”), a także słownictwo podniosłe i archaiczne (dawne), np. „miłować”, „niewiasta”, „albowiem”, „zaprawdę”.

Zapamiętaj!

Pamiętaj, by zawsze dostosować styl swojej wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej!

Nigdy w jednej wypowiedzi nie łącz różnych stylów!

j0000007VDB1v50_0000000P

Zadaniowo

Ćwiczenie 1.1
RlYtGzvvY6O9u1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1.2

Słowa nieoficjalne wskazane w zadaniu 1.1 zastąp oficjalnymi.

Ćwiczenie 2.1
RR8jMw2ePj8WW1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2.2

Wskaż wyrazy i wyrażenia, które przesądziły o twoim wyborze w zadaniu 2.1.

Ćwiczenie 3
RzE1gFQo2xgja1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4

Przypowieści o synu marnotrawnym wskaż przykłady następujących cech stylu biblijnego: rozpoczynanie zdań spójnikami oraz częste używanie różnych form takich zaimków, jak „twój” i „swój”.

(11) Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów. (12) Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. (13) Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. (14) A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. (15) Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. (16) Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. (17) Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. (18) Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; (19) już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. (20) Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. (21) A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem. (22) Lecz ojciec rzekł do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi. (23) Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, (24) ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się bawić. (25) Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. (26) Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. (27) Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego. (28) Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. (29) Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. (30) Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. (31) Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. (32) A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.

Ćwiczenie 5
ROzG5qZj9g8KA1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1GNBL0ZM2UuN1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.