Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RwmuGCaYLnDyg1

Wyrażenia leksykalne cz. 1

Ważne daty

37‑68 – lata życia Nerona

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RzcySa8yAeI1a1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

2. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii starożytnej:

b) historia Rzymu:– Rzym pod władzą cesarzy; sylwetki wybranych cesarzy: NeronNeronNeron;

14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:

a) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym,

b) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

rozumieć popularne wyrażenia łacińskie;

posługiwać się nimi i poprawnie je tłumaczyć;

opowiadać kim byli: Neron, PetroniuszPetroniuszPetroniusz, SenekaSeneka (Młodszy)SenekaTacytTacytTacyt.

Publiusz Korneliusz Tacyt

R1Pb7ivCkqORS1
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Publiusza Korneliusza Tacyta. Obraz jest w kolorze czarno-białym. Na obrazie znajduje się mężczyzna widoczny z profilu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Publiusz Korneliusz Tacyt (ok. 55-120) urodził się w Galii. Karierę zawdzięczał teściowi, Agrykoli, wysokiemu urzędnikowi cesarskiemu. Agrykola umarł w całkowitej niełasce, ale karierze Tacyta nie zaszkodziły zmiany na tronie cesarskim Domicjana zastąpił Nerwa, a potem Trajan.

Autor nieznany, „Publiusz Korneliusz Tacyt”, webstage.bg, CC BY 3.0

Tacyt był sławnym adwokatem oraz mówcą politycznym. Publikował także dzieła historyczne. Część jego spuścizny literackiej przetrwała do naszych czasów. Z mniejszych utworów są to: Vita Agricolae - (Żywot Agrykoli, ok. 98 r.), Germania (ok. 99 r.) i Dialogus de oratoribus (Dialog o mówcach, ok. 105 r.). Około 108 r. ukazują się jego Historiae (Dzieje) - historia Rzymu od upadku Nerona do śmierci Domicjana, a później Annales (Roczniki, po 117 r.) dokumentujące wydarzenia od śmierci Augusta do Nerona. Zachowała się niestety tylko część DziejówRoczników.

R12fOF6UoXcV31
Publiusz Korneliusz Tacyt, Kodeks zawierający tekst „Annales”, pl.pinterest.com, CC BY 3.0

Tacyt wszedł w wiek młodzieńczy wtedy, gdy panowanie Nerona dobiegało końca. Nastąpił rok 69, gdy po władzę sięgnęło aż czterech kandydatów, w tym Wespazjan, który ostatecznie został cesarzem, dając początek dynastii Flawiuszy. Być może z tego powodu w dziełach Tacyta wyczuwamy pewien pesymizm. Twierdzi on na przykład, że wszyscy pędzą do niewoli, tzn. że ludzie powinni być zdolni do wolności, ale w istocie nie są. Dlatego władza królewska - zdaniem historyka - powinna jawnie ukazywać swoje oblicze i opierać się na cnocie. Krytyczny jest u Tacyta także obraz senatorów, często podkreślane są ich służalczość i donosicielstwo. Tacyt, kreśląc wizerunki kilku cesarzy, zauważa również, że sami władcy są odbiciem zdegenerowanego społeczeństwa. Spośród cesarzy tej epoki Tacyt wychwala tylko Wespazjana oraz Trajana.

R1bvuKsLorZ251
Autor nieznany, „Portret Cesarza Trajana”, ok. 100 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Cesarz Neron

R1MslxZEJhMZT1
Ilustracja przedstawia popiersie Nerona. Mężczyzna jest w młodym wieku, ma krótkie lekko kręcone włosy. Pod brodą ma zarost. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Neron objął tron cesarski w 54 r. w wieku siedemnastu lat. W pierwszych latach rządów wspierali go doświadczeni politycy: Seneka Młodszy, filozof stoicki, autor wspaniałych „Listów moralnych do Lucyliusza”, oraz prefekt pretorianów, Burrus. 2. Stopniowo Neron uzyskuje samodzielność, jednocześnie pozbywając się tych, którzy mogliby jej zagrozić, m.in. zabija matkę Agrypinę. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Głowa z rzeźby Nerona. 3. W 65 r. odkrywa tzw. spisek Pizona, każe stracić spiskowców, zmusza do samobójstwa wielu innych. Jest wśród nich Seneka, którego śmierć w patetyczny sposób pokazuje XIX-wieczny obraz Noela Silvestre, oraz polityk i pisarz, Petroniusz, ówczesny „arbiter elegantiae” – mistrz gustu i dobrego smaku, autor powieści pt. „Satyryki”. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Joseph-Noël Sylvestre, Zabójstwo Seneki. 4. Rok wcześniej w Rzymie wybuchł wielki pożar. Neron energicznie pomagał mieszkańcom, wspierał potrzebujących, obniżył cenę zboża, wznosił domy z ogniotrwałego materiału, poszerzył ulice, kazał w miejscach publicznych umieścić narzędzia do gaszenia pożarów i odbudował miasto. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Jan Styka, Neron w Baiach. 5. Niedługo później Neron wzniósł w pobliżu Forum Romanum wielki pałac – Domus Aurea, Złoty Dom, w którym zastosowano rozwiązania architektoniczne tak przełomowe jak pomysły Bruneleschiego z okresu renesansu. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Plan złotego domu. 6. Tu właśnie w 1506 r. odkryto sławną Grupę Laokoona. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Hagesandros, Athenedoros, i Polydoros, Grupa Lakoona. 7. Powstały wtedy plotki, że to on sam kazał podpalić Rzym. Podejrzenie padło w końcu na chrześcijan. Wielu z nich uwięziono i poddano torturom, a niektórych skazano na śmierć, co uczynił tematem sławnego obrazu pt. ”Pochodnie Nerona” Henryk Siemiradzki. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Henryk Siemieradzki, Pochodnie Nerona. 8. Neron nie cieszył się zbyt długo domem, w którym – jak sam powiedział – mógł „mieszkać jak człowiek”. W 68 r. doszło do buntu legionów, potem gwardii pretoriańskiej, a senat uznał cesarza za wroga ojczyzny. Neron popełnił samobójstwo. Jego ostatnie słowa podobno brzmiały: „Qualis artifex pereo” – „Jakiż artysta ginie wraz ze mną”. Cesarz Wespazjan rozkaże potem zburzyć Domus Aurea i wznieść tu wielki amfiteatr, zwany dziś Koloseum, uroczyście otwarte w 80 r. Dodatkowo pojawia się ilustracja pod tytułem: Koloseum.
Autorni nieznany, Popiersie Nerona, Muzeum Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
m219eada768588779_0000000000009

Zadania

RV97XEgYxmFEC
Ćwiczenie 1
Łacińskim zwrotom przyporządkuj ich polskie przekłady. a contrario Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł a capite Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł ad fontes Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł ad finem Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł ad oculos Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł a tergo Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł ex aequo Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł in gremio Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł in merito Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł de integro Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł in genere Możliwe odpowiedzi: 1. do końca, 2. od nowego rozdziału, 3. w istocie rzeczy, 4. na równi, 5. w ogólności, zazwyczaj, 6. na nowo, 7. od tyłu, 8. naocznie, 9. przeciwnie, 10. zbiorowo, 11. do źródeł
Ryumhj0WQP0sc
Ćwiczenie 2
Wskaż poprawny przekład łacińskich wyrażeń. Możliwe odpowiedzi: 1. satis superque - więcej niż dość, 2. facsimile - reprodukcja (dosł. rób podobne), 3. explicite - łącznie, domyślnie, 4. implicite - wyraźnie, jasno, 5. extremum - skrajność, 6. ante omnia - przede wszystkim, 7. ex memoria - dla pamięci
R1X6eO5WIvUgh
Ćwiczenie 3
Wskaż, które z łacińskich wyrażeń są antonimami. Możliwe odpowiedzi: 1. a tergo - ad finem, 2. explicite - implicite, 3. sensu largo - sensu stricto, 4. ab initio - ad finem, 5. ab initio - a fine
R1VgQ6ozSUUla
Ćwiczenie 4
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Gloria victis to parafraza słów Vae victis, które miał wypowiedzieć wódz Galów, Brennus, przyjmując od Rzymian okup - cenę za opuszczenie Miasta., 2. Zwrot sensu stricto wyraża treść analogiczną do sensu largo., 3. Fiscus non erubescit w zasadzie wyraża tę samą myśl co Pecunia non olet., 4. Horrendum to coś budzącego trwogę, coś, czego nie można się nie bać., 5. Rzymianie powiadali Absens carens - nieobecny traci., 6. Zwrot diem ex die wyraża treść przeciwną do in dies.
RHXgtzfJVPZJn
Ćwiczenie 5
Uzupełnij poniższe zdania, cytaty tekstów kultury, łacińskimi wyrażeniami. Kopernik to nie Polak! Boże, co za tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis! Chopin po ojcu Francuz! (A. Libera, Madame)
Powtarza jak mantrę - do źródeł wód, tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis, do źródeł. Przynosi mu to pewną chwilową ulgę. (P. Huelle, Ostatnia wieczerza )
…my, wsłuchani w mogiły męczenników tej samej sprawy, rozsiane po naszym kraju tak gęsto jak po żadnym innym, odpowiadamy hasłem, które przyniosła Eliza Orzeszkowa z cmentarzy powstania styczniowego: tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis - chwała zwyciężonym. (A. Libera, Madame )
Kiedy poznałem sztukę Bacona, przekonałem się, że tak nie jest. Bacon w swojej sztuce pokazuje tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis substancjalne zło. (B. Ziembicka, Najprostszą drogą: rozmowy z artystami )
Na garstce ziemi leżały guziki z Katynia. Frank nachylił się i przeczytał komentarz. Podniósł wzrok i zobaczył wyryte na ścianie tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis rękopisów wierszy Herberta. (Cz. Bielecki, Scenarzysta )
Ja, w geście dobroduszności, umożliwiłam mu obejrzenie tego od początku tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis. (B. Jędrasik, Gorączka )
A pochody pierwszomajowe za czasów łódzkich! Wszystkie redakcje stawiały się tu uzupełnij 1. horrendum, 2. facsimile, 3. ad oculos , 4. in gremio, 5. ad finem, 6. ad fontes , 7. gloria victis. (J. Zaruba, Z pamiętników bywalca )
Polecenie 1

Dokonaj przekładu tekstu łacińskiego na język polski.

Pożar Rzymu

Sequitur clades, forte an dolo principis incertum, sed omnibus, quae huic urbi per violentiam ignium acciderunt, gravior atque atrocior. Initium in ea parte circi ortum esse, quae Palatino Caelioque montibus contigua est. Nero non ante in urbem regressus est, quam domui eius, qua Palatium et Maecenatis hortos continuaverat, ignis propinquaret. Sed solacium populo exturbato ac profugo campum Martis ac monumenta Agrippae, hortos quin etiam suos patefacit et subitaria aedificia exstruxit, quae multitudinem inopem acciperent. Pervaserat rumor ipso tempore flagrantis urbis inisse eum domesticam scaenam et cecinisse Troianum excidium. Sexto demum die apud imas Esquilias finis incendio factus, prorutis per immensum aedificiis, ut continuae violentiae campus et velut vacuum caelum occurreret. Roma in regiones quattuordecim (XIV) dividitur, quarum quattuor integrae manebant, tres solo tenus deiectae, septem reliquis pauca tectorum vestigia supererant, lacera et semusta.
źródłom219eada768588779_0000000000013źródło

R1DwdzaeVMyDw1
Hubert Robert, „Pożar Rzymu”, 1785 r., Museum of modern art André Malraux - MuMa, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RNwowd56ceK3O
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Tłumaczeniem219eada768588779_0000000000012Tłumaczenie

RfzaC69EficTL
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj sentencje do autorów Sine ira et studio. Możliwe odpowiedzi: 1. Tacyt, 2. Petroniusz, 3. Neron Qualis artifex pereo. Możliwe odpowiedzi: 1. Tacyt, 2. Petroniusz, 3. Neron Arbiter elegantiae. Możliwe odpowiedzi: 1. Tacyt, 2. Petroniusz, 3. Neron
RRlN7dsBbQNyu
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj wydarzenia do dat. Pożar Rzymu Możliwe odpowiedzi: 1. 80 rok, 2. 68 rok, 3. 54 rok, 4. 64 rok, 5. 65 rok Śmierć Nerona Możliwe odpowiedzi: 1. 80 rok, 2. 68 rok, 3. 54 rok, 4. 64 rok, 5. 65 rok Spisek Pizona Możliwe odpowiedzi: 1. 80 rok, 2. 68 rok, 3. 54 rok, 4. 64 rok, 5. 65 rok Otwarcie Koloseum Możliwe odpowiedzi: 1. 80 rok, 2. 68 rok, 3. 54 rok, 4. 64 rok, 5. 65 rok Objęcie władzy przez Nerona Możliwe odpowiedzi: 1. 80 rok, 2. 68 rok, 3. 54 rok, 4. 64 rok, 5. 65 rok
ReE9aA5biPabT
Ćwiczenie 8
Seneka, Tacyt czy Petroniusz. Wpisz autorów w odpowiednie miejsca. Roczniki - Tu uzupełnij Listy moralne do Lucyliusza - Tu uzupełnij Dzieje - Tu uzupełnij Satyryki - Tu uzupełnij
m219eada768588779_0000000000012
m219eada768588779_0000000000013

Słowniki

Słownik pojęć

Hadrian
Hadrian

Publiusz Eliusz Hadrian (76‑138), cesarz rzymski w latach 117‑138.

Neron
Neron

Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus Neron (37‑68), cesarz rzymski w latach 54‑68.

Neron
Definicja: Neron
Petroniusz
Petroniusz

Gajusz Petroniusz Arbiter (zm. 65 r.), polityk i pisarz, autor powieści Satyryki

Seneka (Młodszy)
Seneka (Młodszy)

Lucjusz Anneusz Seneka (ok. 4 p.n.e.-65 n.e.), ur. w Kordubie (Hiszpania), stoik, wychowawca i doradca Nerona. Jego główne pisma filozoficzne to: Listy moralne do Lucyliusza, O życiu szczęśliwym i in. Autor jedynych zachowanych tragedii rzymskich.

Spisek Pizona
Spisek Pizona

Spisek na życie Nerona, wykryty w 65 r. Wielu spiskowców stracono, inni na rozkaz Nerona popełnili samobójstwo, m.in. Seneka i Petroniusz.

Tacyt
Tacyt

Publiusz Korneliusz Tacyt (ok. 55‑120), wielki historyk rzymski; napisał: Żywot Agrykoli, Germanię, Dzieje, Roczniki.

Wespazjan
Wespazjan

Tytus Flawiusz Wespazjan (9‑79), cesarz rzymski w latach 69‑79, dał początek dynastii Flawiuszy (Wespazjan, Tytus, Domicjan).

Złoty Dom
Złoty Dom

Pałac cesarza Nerona wzniesiony w centrum Rzymu po wielkim pożarze.

Słownik łacińsko‑polski

RSvws0uLljJAmm219eada768588779_00000000000161
Słownik łacińsko-polski. Poniżej widać hasła łacińskie, obok których pojawia się ikonka pozwalająca na odsłuchanie go. Pod każdym hasłem jest polskie tłumaczenie. U dołu strony znajduje się trzy przyciski: zmiana języków, edycja oraz przywróć słownik do stanu początkowego.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m219eada768588779_0000000000016

Galeria dzieł sztuki

m219eada768588779_0000000000255

Bibliografia

Rzym i my. Wprowadzenie do literatury i kultury łacińskiej, tł. I. Lewandowski, W.M. Malinowski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012

Colin Wells, Cesarstwo rzymskie, Prószyński i S‑ka,Warszawa 1992.

Elżbieta Makowiecka, Sztuka Rzymu od Augusta do Konstantyna, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

Jan Safarewicz, Zarys historii języka łacińskiego., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986.

Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.

Janusz A. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa‑Kraków 1999.

Maria Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, TRIO, Warszawa 2004.

Petroniusz, Satyryki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1968.

Pierre Grimal, Seneka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.