Zagadki biograficzne
Ważne daty
1525‑1594 – Giovanni Pierluigi da Palestrina
1567‑1643 – Claudio Monteverdi
1685‑1750 – Jan Sebastian Bach
1685‑1759 – Georg Friedrich Händel
1714‑1787 – Christoph Willibald Gluck
1732‑1809 – Józef Haydn
1756‑1791 – Wolfgang Amadeusz Mozart
1770‑1827 – Ludwig van Beethoven
1782‑1840 – Niccolò Paganini
1792‑1868 – Gioacchino Rossini
1797‑1828 – Franciszek Schubert
1809‑1847 – Felix Mendelssohn‑Bartholdy
1810‑1849 – Fryderyk Chopin
1810‑1856 – Robert Schumann
1811‑1886 – Franciszek Liszt
1813‑1883 – Ryszard Wagner
1813‑1901 – Giuseppe Verdi
1819–1872 – Stanisław Moniuszko
1824‑1896 – Anton Bruckner
1833‑1897 – Johannes Brahms
1839‑1881 – Modest Musorgski
1840‑1893 – Piotr Czajkowski
1841‑1904 – Antonin Dvořák
1844‑1908 – Mikołaj Rimski‑Korsakow
1860‑1911 – Gustav Mahler
1860‑1941 – Ignacy Jan Paderewski
1862‑1918 – Claude Debussy
1864‑1949 – Richard Strauss
1865‑1957 – Jan Sibelius
1872‑1915 – Aleksander Skriabin
1873‑1943 – Sergiusz Rachmaninow
1874‑1951 – Arnold Schönberg
1875‑1937 – Maurice Ravel
1876‑1909 – Mieczysław Karłowicz
1881‑1945 – Béla Bartók
1882‑1937 – Karol Szymanowski
1882‑1971 – Igor Strawiński
1883‑1945 – Anton Webern
1912‑1992 – John Cage
1913‑1994 – Lutosławski Witold
1933‑2020 – Krzysztof Penderecki
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne;
4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
przedstawiać chronologię życia kompozytorów;
przyporządkowywać przynależności kompozytorów do epok;
przedstawiać informacje z życia kompozytorów;
definiować pojęcia: pieśń zwrotkowapieśń zwrotkowa, przygrywka chorałowaprzygrywka chorałowa, pieśń przekomponowanapieśń przekomponowana.
Najważniejsi kompozytorzy
Zdobyliście sporo informacji o kompozytorach różnych epok. Znacie ich dokonania i najważniejsze fakty związane z ich życiem. Możecie teraz sprawdzić swoją wiedzę. Zanim jednak przejdziecie do realizacji zadań, spójrzcie na datownik i przeczytajcie kilka informacji, ujmujących wybrane informacje biograficzne z nieco innej perspektywy.
Datownik, choć podaje obszerną listę nazwisk, to stanowi oczywiście zestawienie niepełne. Uwzględnia bowiem jedynie pewien wybór wśród najważniejszych kompozytorów.
Wymienieni muzycy uporządkowani zostali według kolejności wyznaczonej przez rok urodzenia. Chronologia ta nie zawsze jest jednak jednoznaczna z przynależnością do przemian w rozwoju historii muzyki. Na przykład Jean Sibelius (1865) i Siergiej Rachmaninow (1873), choć urodzili się później niż Gustav Mahler (1860), Claude Debussy (1862), czy Ryszard Strauss (1864), to reprezentują zdecydowanie mniej nowoczesny język muzyczny, nawiązujący bardziej do kompozytorów nieco wcześniejszych dekad XIX w.
W datowniku pojawiają się też nazwiska dwuczłonowe. Jest to sytuacja stosunkowo rzadka i na naszej liście dotyczy zaledwie dwóch kompozytorów. Są to: Feliks Mendelssohn‑Bartholdy oraz Mikołaj Rimski‑Korsakow. U pierwszego z nich, drugie nazwisko – Bartholdy pojawiło się w momencie zmiany wyznania, kiedy to żydowska rodzina Mendelssohnów przeszła na wiarę chrześcijańską (protestantyzm).
W przypadku drugiego z kompozytorów, dwuczęściowe nazwisko pojawiło się w wyniku podróży jednego z jego przodków do Rzymu. Nazwał on swą rodzinę Rzymskimi Korsakowami, by odróżnić ją w ten sposób od innych Korsakowów.
Zdarzało się niekiedy, że kompozytorzy mieli dwie pisownie nazwiska (Händel lub Haendel) lub używali innego imienia, niż wynikałoby to z metryki. Zwykle wiązało się to z wyborem drugiego bądź nawet trzeciego z serii imion otrzymanych na chrzcie. Oto przykłady oryginalnych i właściwych imion niektórych z kompozytorów:
Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart,
Franz Joseph Haydn,
Jakob Ludwig Felix Mendelssohn‑Bartholdy,
Louis Hector Berlioz,
Johan Julius Christian Sibelius,
Domenico Gaetano Maria Donizetti,
Wilhelm Richard Wagner,
Joseph Maurice Ravel.
Artyści, którzy umarli młodo
Często artyści umierali jako młodzi ludzie. Śmierć zabierała ich w najbardziej aktywnej i twórczej fazie życia, uniemożliwiając dalszy, pełny rozwój talentu. Mimo to zdążyli często wznieść się na najwyższy poziom artystyczny i stanąć w rzędzie największych twórców. Co zadziwiające, byli też autorami zaskakująco rozbudowanego pod względem liczbowym dorobku twórczego. Do przedwcześnie zmarłych kompozytorów zaliczyć należy choćby:
Fryderyka Chopina (39 lat),
Feliksa Mendelssohna (38 lat),
Wolfganga Amadeusza Mozarta (35 lat),
Vincenza Belliniego (33 lata),
Mieczysława Karłowicza (33 lata),
czy Franciszka Schuberta (31 lat!).
Artyści żyjący długie lata
Są oczywiście również i tacy artyści, którym udało się dożyć prawdziwie sędziwych lat. Tu wymienić można następujących kompozytorów:
John Cage (80 lat),
Witold Lutosławski (81 lat),
Jean‑Baptiste Rameau (81 lat),
Ignacy Jan Paderewski (81 lat),
Władysław Żeleński (84 lata),
Richard Strauss (85 lat),
Giuseppe Verdi (88 lat),
Igor Strawiński (89 lat),
i rekordzista – Jean Sibelius (92 lata!).
Długość życia nie zawsze była jednak jednoznaczna z liczbą dzieł, zwłaszcza w sytuacji, kiedy kompozytor w pełni sił twórczych zaprzestaje dotychczasowej aktywności. Ta zaskakująca sytuacja przydarzyła się Rossiniemu i Sibeliusowi. Gioacchino Rossini – jeden z najwybitniejszych twórców opery żył stosunkowo długo, bo 76 lat. Jednakże swoje ostatnie dzieło sceniczne –Wilhelm Tell napisał w 1829 roku, a więc w 38 roku życia. I choć przed nim pozostało następnych 38 lat, to kompozytor nie stworzył już żadnej opery. Żartobliwie mówił: Wszyscy pracują dla trzech rzeczy: sławy, złota i przyjemności. Sławę już mam, złota mi nie trzeba, a przyjemności już dawno mnie znudziły....
Podobna sytuacja dotyczy również Jeana Sibeliusa. Z niewiadomych do końca przyczyn kompozytor milknie twórczo na niemalże trzydzieści ostatnich lat życia.
Życiorysy kompozytorów
Życiorysy kompozytorów są oczywiście bardzo różne. Wśród muzyków byli przecież księża (np. Antonio Vivaldi, Grzegorz Gerwazy Gorczycki), naukowcy (np. Aleksander Borodin), filantropi (np. Ferenc Liszt), pionierzy taternictwa (Mieczysław Karłowicz), rektorzy (np. Karol Szymanowski, Krzysztof Penderecki), ale też chorzy psychicznie (np. Bedřich Smetana), samobójcy (np. Robert Schumann), alkoholicy (np. Modest Musorgski), a nawet mordercy (Gesualdo da Venosa).
Czasami zdarzały się historie życia szare i smutne, nieraz zaś – kolorowe i radosne. Życiorysy bowiem zawsze prezentowały złożony i wielobarwny kalejdoskop faktów, zjawisk, emocji i sytuacji. Niektórzy z kompozytorów cieszyli się uznaniem już za życia, inni zostali zauważeni dopiero po śmierci. Byli artyści tworzący w zaciszu domowej pracowni, ale byli też muzycy‑wirtuozi, ulubieńcy sal koncertowych, żyjący wśród tłumów wielbicieli. Tworzyli osamotnieni lub wiedli szczęśliwe życie rodzinne. Każdy z artystów wypełniał swoją własną, indywidualną historię. W tych rozmaitych życiorysach pojawiał się jednak często element dla nich wspólny – kobiety – żony, muzy bądź też adresatki nieszczęśliwie ulokowanych uczuć. Często to one właśnie stawały się inspiracją do powstania najwspanialszych dzieł w dorobku kompozytorów.
Kobiety w życiu kompozytorów
Zadania
Który z podanych kompozytorów poprowadził w 1829 roku słynne wykonanie Bachowskiej Pasji wg św. Mateusza, przyczyniając się do odkrycia Bacha dla szerszej publiczności?
- Franciszek Schubert
- Robert Schumann
- Feliks Mendelssohn
Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwiska kompozytorów do ich narodowości.
USA, Anglia, Hiszpania, Finlandia, Węgry, Francja, Rosja, Austria, Norwegia, Włochy
| Jean Sibelius | |
| Edvard Grieg | |
| Modest Musorgski | |
| Béla Bartók | |
| Antonio Vivaldi | |
| Manuel de Falla | |
| Hector Berlioz | |
| John Cage | |
| Franz Schubert | |
| Henry Purcell |
Zaznacz nazwiska dwóch polskich kompozytorów, którzy osiedlili się w Zakopanem.
- Mieczysław Karłowicz
- Karol Szymanowski
- Stanisław Moniuszko
Przeciągając podane elementy stwórz listę kompozytorów polskiego renesansu.
z Krakowa, z Felsztyna, Leopolita, z Szamotuł, Klabon
| Mikołaj | |
| Wacław | |
| Marcin | |
| Sebastian | |
| Krzysztof |
Uporządkuj chronologicznie podane – wybrane miasta związane z życiem i działalnością Johanna Sebastiana Bacha.
- Mühlhausen
- Arnstadt
- Eisenach
- Lipsk
- Köthen
Połącz w pary nazwiska klasyków wiedeńskich z hasłami nawiązującymi do wydarzeń z ich życia.
testament heiligenstadzki, Rzym - <i>Miserere</i> Allegri, tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Oksfordzie
| J. Haydn | |
| W.A. Mozart | |
| L. van Beethoven |
Polecenia do wykonania
Wykonywanie zadań
Rok śmierci którego z podanych kompozytorów stanowi symboliczne zamknięcie epoki baroku?
- Antonia Vivaldiego
- Johanna Sebastiana Bacha
- Georga Friedricha Händela
Przyporządkuj odpowiednim kompozytorom nazwiska osób, mających wpływ na ich życie lub twórczość.
Nadieżda von Meck, książę Mikołaj Józef Esterházy, Siergiej Diagilew, król Ludwig II Bawarski
| Ryszard Wagner | |
| Józef Haydn | |
| Igor Strawiński | |
| Piotr Czajkowski |
Ignacy Jan Paderewski – słynny pianista i kompozytor, był również wielkim patriotą i społecznikiem. W swojej karierze politycznej objął stanowiska:
- premiera
- prezydenta
- ministra spraw zagranicznych
Połącz w pary nazwisko kompozytora z odpowiednim faktem.
Zięć Franciszka Liszta, Choć nie został przyjęty do konserwatorium w Mediolanie, to dzisiaj uczelnia ta nosi jego imię, Chemik, będący tzw. kompozytorem niedzielnym, a więc tworzącym jedynie w wolnych od pracy chwilach, Pochodził z rodziny żydowskiej, która przyjęła chrześcijaństwo
| Ryszard Wagner | |
| Aleksander Borodin | |
| Giuseppe Verdi | |
| Feliks Mendelssohn |
Po śmierci Chopina, na prośbę samego kompozytora, jego siostra Ludwika Jędrzejewiczowa potajemnie przewiozła do Polski serce Fryderyka. Gdzie zostało umieszczone?
- wmurowane w filarze kościoła Świętego Krzyża w Warszawie
- w katakumbach cmentarza Powązkowskiego w Warszawie
- u stóp pomnika Chopina w Żelazowej Woli
Połącz w pary kompozytora z właściwymi datami życia.
1770-1827, 1819-1872, 1810-1849, 1567-1643, 1860-1941, 1882-1937, 1797-1828, 1685-1750, 1913-1994, 1756-1791
| Claudio Monteverdi | |
| Jan Sebastian Bach | |
| Wolfgang Amadeusz Mozart | |
| Ludwig van Beethoven | |
| Franciszek Schubert | |
| Fryderyk Chopin | |
| Stanisław Moniuszko | |
| Ignacy Jan Paderewski | |
| Karol Szymanowski | |
| Witold Lutosławski |
Który z polskich kompozytorów w czasie drugiej wojny światowej stworzył z Andrzejem Panufnikiem duet fortepianowy grający w kawiarniach okupowanej Warszawy?
- Witold Lutosławski
- Krzysztof Penderecki
- Henryk Mikołaj Górecki
Którzy z kompozytorów umierają w trakcie pisania podanych kompozycji?
- Wolfgang Amadeusz Mozart Requiem
- Giacomo Puccini Turandot
- Fryderyk Chopin Polonez A-dur op. 40
Niekiedy artyści w bardzo dramatyczny sposób kończyli swoje życie. Połącz kompozytora z przyczyną śmierci.
W czasie I wojny światowej statek, którym płynął, został storpedowany przez Niemców., Zasypany lawiną pod Małym Kościelcem., Po nieudanej próbie samobójczej, umiera w zakładzie zamkniętym dla umysłowo chorych., Przypadkowo postrzelony przez amerykańskiego żołnierza, już po zakończeniu wojny, we wrześniu 1945 roku.
| Mieczysław Karłowicz | |
| Anton Webern | |
| Robert Schumann | |
| Enrique Granados |
Który z wymienionych rosyjskich kompozytorów uważał, że jego muzyka ma niezwykłą moc i właściwości mesjanistyczne? Artysta miał też zdolność widzenia kolorów dźwięków (zjawisko to określamy mianem synestezji).
- Igor Strawiński
- Aleksander Skriabin
- Piotr Czajkowski
Przyporządkuj odpowiednim kompozytorom miasta, w których się urodzili:
Lublin, Bonn, Halle, Salzburg, Żelazowa Wola, Genua, Rohrau
| Georg Friedrich Händel | |
| Ludwig van Beethoven | |
| Niccolò Paganini | |
| Wolfgang Amadeusz Mozart | |
| Józef Haydn | |
| Fryderyk Chopin | |
| Henryk Wieniawski |
Słownik pojęć
pieśń o charakterze epickim, narracyjnym. Ma budowę swobodną, dopasowaną do rozwoju treści słownej.
forma pieśni, w której kolejne zwrotki tekstu mają to samo opracowanie muzyczne.
forma pieśni, w której kolejne zwrotki tekstu mają to samo opracowanie muzyczne, ale z drobnymi zmianami.
forma pieśni, w której kolejne zwrotki tekstu mają inne opracowanie muzyczne.
inaczej preludium chorałowe. Utwór organowy, wykorzystujący w dowolny sposób melodię chorału, zwykle protestanckiego.
Źródło:
Encyklopedia PWN
Biblioteka muzyczna
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/rimski-korsakow-mikolaj-1844-1908
https://pl.wikiquote.org/wiki/Gioacchino_Rossini