Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Mówi się, że pokój to najlepszy czas dla ludzkości. Pojęcie to oznacza stosunki między państwami, w których nie występują ani konflikt zbrojny, ani zorganizowana przemoc. W takich warunkach naród może skoncentrować się na swoim rozwoju i zadbać o wzrost gospodarczy kraju. Jednak czas pokoju nie oznacza, że jesteśmy całkowicie wolni od niebezpieczeństw. Różnego rodzaju niebezpieczeństwa mogą zagrażać nam w każdym miejscu i o każdej porze.

Już wiesz
  • że bezpieczeństwo jest podstawową wartością dla człowieka;

  • że zagrożenia są wszechobecne i różnorodne;

  • w jaki sposób można przeciwdziałać wybranym zagrożeniom.

Nauczysz się
  • definiować zagrożenia naturalne;

  • stosować podział zagrożeń;

  • wymieniać i opisywać cechy charakterystyczne zagrożeń występujących w czasie pokoju.

iVo7Mia5rg_d5e241

1. Zagrożenia naturalne

Zagrożenie możemy ogólnie zdefiniować jako sytuację negatywnie wpływającą na nasze bezpieczeństwo. Powoduje ono zanik lub utratę poczucia bezpieczeństwa związanego z życiem, zdrowiem, warunkami egzystencji czy też mieniem. Zagrożenia występują nie tylko w czasie działań wojennych, ale również (nawet częściej) w czasie pokoju. Jedną z możliwych klasyfikacji tych zagrożeń zaprezentowano poniżej.

RnSjztRd9SFtX1
Katalog zagrożeń nie jest zamknięty, wraz z rozwojem ludzkości i technologii mogą pojawiać się kolejne niebezpieczeństwa

Zgodnie z definicją przedstawioną w Słowniku języka polskiego przez katastrofę rozumie się wydarzenie, w którym ginie wiele osób lub dochodzi do dużych strat materialnych, albo też zjawisko tragiczne w skutkach, obejmujące swoim zasięgiem duży obszar. Katastrofy mogą być spowodowane zarówno działaniem sił przyrody (nazywa się je katastrofami naturalnymikatastrofa naturalnakatastrofami naturalnymi, klęskami żywiołowymi lub kataklizmami), jak również działalnością człowieka (określa się je jako katastrofy antropogenicznekatastrofa antropogenicznakatastrofy antropogeniczne).

Rw54lJpPewd8S1
Przeciwdziałanie katastrofom naturalnym jest bardzo trudne, ponieważ często wyeliminowanie ich przyczyn jest niemożliwe

Każda katastrofa naturalna wywołuje skutki, które można podzielić na pierwotnewtórne. Do pierwszej kategorii zalicza się np. zniszczenia budynków mieszkalnych, dróg, ulic, chodników, fabryk, lasów czy też pól uprawnych. Skutkami wtórnymi mogą być natomiast choroby, epidemie, przerwy w dostawie energii, pogorszenie jakości wody pitnej czy też konflikty społeczne.

iVo7Mia5rg_d5e293

Powódź

Powódź jest jedną z najczęstszych katastrof naturalnych. Występuje w różnych odmianach. Typowe przyczyny powodzi oraz jej rodzaje prezentuje aplikacja 1.

R1BgVs2sCf2bs1
Aplikacja to diagram składający się z 7 okrągłych ilustracji – piktogramów, które tworzą okrąg. Centralne miejsce zajmuje piktogram białego domu. Dom zanurzony jest w wodzie sięgającej do parapetu okna, którą symbolizują dwie fale. Dom przechylony w lewo. Nad spadzistym dachem z kominem trzy krople wody. Ilustracja nr 1 przedstawia białą chmurę z białymi kroplami wody poniżej. Ilustracja 2 to dwa szczyty gór w kształcie trójkątów. Nad lewym szczytem znajduje się słońce, zaś nad prawym termometr. Ilustracja nr 3 to biała kręta droga prowadząca w głąb ilustracji. Ilustracja nr 4 przedstawia białą latarnię morska, zaś ilustracja nr 5 białą błyskawicę, która dzieli ilustrację w pionie na dwie części. Ilustracja nr 6 to stojąca biała postać przodem do obserwatora, którą podkreślono czerwonym znakiem „iks”.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., DVIDSHUB, Pakistan Humanitarian Aid Flood Relief (https://www.flickr.com/), Mark Kent (https://www.flickr.com/), Steven Depolo (https://www.flickr.com/), Philip Male (https://www.flickr.com/), Ryan McFarland (https://www.flickr.com/), Wiesław Wojciech Schmidt (https://commons.wikimedia.org/), Greenshed (https://commons.wikimedia.org/), licencja: CC BY-SA 3.0.

Głównym sposobem ochrony przed powodzią jest wznoszenie i utrzymywanie budowli przeciwpowodziowych, za co odpowiedzialne są instytucje państwowe (samorządowe i rządowe). Do budowli tych zalicza się:

Polecenie 1

Znajdź w Internecie lub innych źródłach informacje o tym, jaki rodzaj ochrony przeciwpowodziowej zastosowano w miejscowości, w której mieszkasz.

Skutki powodzi zależą od wielu czynników, m.in. od jej zasięgu oraz czasu trwania. Rodzaje tych skutków przedstawiono w tabeli 1.

Skutki powodzi

Skutki pierwotne

Skutki wtórne

zniszczone lub uszkodzone budynki

skażenie chemiczne i bakteriologiczne środowiska

zalane i zniszczone drogi, mosty, linie kolejowe i energetyczne, gazociągi

skażenie chemiczne i bakteriologiczne zapasów żywności i wody pitnej

uszkodzone wały przeciwpowodziowe oraz urządzenia wodne

choroby i epidemie

naniesione duże ilości połamanych drzew, błota i kamieni

osunięcia gruntu

iVo7Mia5rg_d5e370

Rozległe pożary

Nie każdy pożarpożarpożar jest klęską naturalną. Do tej kategorii zaliczają się jedynie rozległe i intensywne pożary, powstałe m.in. na skutek samozapłonu lub wyładowania atmosferycznego.

R1IYvBr6gCkwq1
W czasie suszy ogień rozprzestrzenia się bardzo szybko i pożar jest trudny do ugaszenia

Najczęściej pożary są wywołane czynnikami pochodzenia antropologicznego, czyli spowodowane działalnością człowieka. Oprócz celowych podpaleń przyczynami pożarów mogą być różnego rodzaju awarie lub spięcia instalacji spowodowane np. nieprzestrzeganiem zasad BHP, bezmyślnością ludzi lub zawodnością urządzeń.

Polecenie 2

Wymień po 3 przykłady możliwych przyczyn pożarów pochodzenia naturalnego oraz antropologicznego.

W Polsce, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, wyróżnia się 5 grup pożarów, których charakterystykę przedstawia aplikacja 2.

R104g7asT1eMQ1
Aplikacja składa się z 6 kwadratowych piktogramów. Każdy piktogram oznaczony jest typem grupy od A do F. Po kliknięciu pojawia się opis. Grupa A: trzy kawałki drewna ułożone jeden na drugim. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy wskazujące płomienie. Charakterystyka: pożary materiałów stałych zwykle pochodzenia organicznego. Grupa B: zielony metalowy kanister skierowany otworem w lewo. Nad otworem czerwone wąskie trójkątne pasy wskazujące płomienie. Charakterystyka: pożary cieczy i materiałów stałych. Grupa C: niebieska stojąca butla gazowa. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy wskazujące płomienie. Charakterystyka: pożary gazów palnych. Grupa D: dwa kawałki szyn ułożone jeden na drugim. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy wskazujące płomienie. Charakterystyka: pożary metali. Grupa F: patelnia, uchwyt skierowany w prawo. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy wskazujące płomienie. Charakterystyka: pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Aby skutecznie zapobiegać pożarom, należy stosować się do przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Określają one m.in., jak powinny być skonstruowane obiekty budowlane, w jakie urządzenia i instalacje powinny być wyposażone oraz jakie znaki przeciwpożarowe należy stosować. Bardzo ważne jest również odpowiednie zachowanie i rozwaga ludzi. Niestety, do najczęstszych przyczyn pożarów należą nieodpowiedzialność i bezmyślność człowieka. Możliwe skutki tego żywiołu przedstawiono w tabeli 2.

Skutki rozległych pożarów

Skutki pierwotne

Skutki wtórne

zniszczone lub uszkodzone budynki

skażenie chemiczne i bakteriologiczne środowiska

zniszczona i uszkodzona infrastruktura drogowa i energetyczna

skażenie chemiczne i bakteriologiczne zapasów żywności oraz wody pitnej

zniszczone zakłady przemysłowe

choroby i epidemie

zagrożenie życia i zdrowia ludzi i zwierząt

przerwy w dostawach energii

zniszczone lasy i pola uprawne

konieczność przesiedlenia rodzin

Polecenie 3

Przypomnij sobie, jakie znaki ochrony przeciwpożarowej możesz odnaleźć w swojej szkole.

iVo7Mia5rg_d5e436

Huragany i silne wiatry

Huragany pojawiają się głównie nad akwenami Oceanu Atlantyckiego oraz Indyjskiego i Spokojnego. Ze względu na stale zmieniający się klimat stają się one również coraz powszechniejsze w strefach klimatycznych, w których dotąd nie występowały – w Europie Zachodniej i Środkowej.
W Polsce huragany i silne wiatry dawniej występowały raczej sporadycznie lub w ogóle ich nie odnotowywano, jednak w ostatnich latach wiatry tego rodzaju pojawiają się na terenie naszego kraju coraz częściej, szczególnie w miesiącach zimowych. Są to zjawiska zazwyczaj krótkotrwałe, ale przynoszące ogromne straty. Możliwe skutki huraganów przedstawiono w  tabeli 2. Huragany wiejące z prędkością powyżej 120 km/h w Polsce zwykło się nazywać orkanami.

Skutki huraganów i silnych wiatrów

Skutki pierwotne

Skutki wtórne

uszkodzenia i zerwanie linii energetycznych

przerwy w dostawach energii elektrycznej

uszkodzenia i zerwanie pokryć dachowych i dachów

zakłócenia w łączności

uszkodzenia konstrukcji budynków mieszkalnych i innej infrastruktury

zwiększenie liczby bezdomnych i najuboższych

zwalone drzewa

zakłócenia w transporcie i komunikacji

zniszczone mienie (np. samochody)

straty w uprawach rolnych

zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego

przerwy w produkcji przemysłowej

powstawanie wiatrołomów na drogach

blokady dróg, linii kolejowych i innych dróg transportowych

Polecenie 4

Obejrzyj film i zastanów się, jakie inne groźne zjawiska mogą towarzyszyć huraganowi. Wymień co najmniej 5 czynności, jakie należy wykonać (przebywając w domu), po usłyszeniu komunikatu ostrzegającego o zbliżających się silnych wiatrach.

R1AkMkNXJW5eC1
Pierwsza część filmu przedstawia sam huragan (uginające się drzewa, fruwające śmieci, wzburzone morze, fale roztrzaskujące się o ląd). Następnie widać skutki bezpośrednie huraganu (woda na ulicach do pasa, przewrócone auta, domy bez dachów, połamane drzewa, wyrwane latarnie, znaki etc.).
iVo7Mia5rg_d5e488

Silne mrozy i śnieżyce

W aspekcie przyrodniczym mrozem nazywamy stan, kiedy temperatura powietrza jest niższa od temperatury zamarzania wody (0°C). W aspekcie społecznym o silnych mrozach mówi się wówczas, gdy niska temperatura staje się przyczyną śmierci ludzi i powoduje straty materialne.
Bardzo często silnym mrozom towarzyszą opady śniegu, który na ziemi tworzy pokrywę o niewielkiej gęstości. To właśnie staje się często przyczyną przykrych wypadków ludzi, np. poślizgnięć kończących się złamaniami i zwichnięciami. Z intensywnymi opadami śniegu wiążą się inne niebezpieczne zjawiska, do których zalicza się przede wszystkim śnieżyce, burze lodowe, opady gradu, a także zawiejezamiecie (patrz: ilustracja 4).

RCie0zXsNwZGi1
Śnieg jest niebezpieczny pod wieloma postaciami
Skutki silnych mrozów i intensywnych opadów śniegu

Skutki pierwotne

Skutki wtórne

zasypane drogi i linie transportowe

zakłócenia w komunikacji kolejowej i samochodowej

zamarznięta infrastruktura

utrudnienia w funkcjonowaniu instytucji publicznych i gospodarki (np. zamykanie szkół i urzędów)

zagrożenia życia i zdrowia ludzi oraz zwierząt związane z wychłodzeniem organizmu

zakłócenia w dostawach energii

uszkodzenia sieci energetycznej, gazowniczej, wodociągowej i kanalizacyjnej

zakłócenia w dostawach żywności

uszkodzenia sieci komunikacyjnych

zakłócenia w łączności

wypadki komunikacyjne

Polecenie 5

Na podstawie tabel przedstawiających  skutki silnych mrozów oraz huraganów spróbuj ustalić, które z tych skutków można usunąć najłatwiej i najszybciej. Zastanów się również, czy można jednoznacznie stwierdzić, które z nich są najgroźniejsze dla zdrowia i życia ludzi. Odpowiedź uzasadnij.

iVo7Mia5rg_d5e542

Lawiny

Lawina jest najgwałtowniejszą postacią ruchów masowych i stanowi ogromne niebezpieczeństwo dla ludzi, ich otoczenia oraz infrastruktury. Powstaje na terenach o charakterystycznej rzeźbie terenu i nachyleniu, a także w sprzyjających jej warunkach (np. słabo przyczepiona warstwa śniegu, intensywne opady, odwilż, wiatr, odpowiednia temperatura).
Wyróżnia się kilka rodzajów lawin. Zaprezentowano je w aplikacji 3.

RmOf61Ot3IBhw1
Aplikacja przedstawia 7 rodzajów lawin. 7 kolorowych zdjęć ułożonych w 2 poziomych rzędach. Od lewej, zdjęcie 1, to lawina spowodowana odrywaniem się kawałka lodowca. Zdjęcie 2 to lawina kamieni. Zdjęcie 3 przedstawia wysoki wulkan. Czerwona lawa ścieka wzdłuż zbocza wulkanu. Zdjęcie 4 to lawina błotna. Ze szczytu góry porośniętej zielonym lasem zeszła lawina błotna. Dwa brązowe pasy błota ciągną się od szczytu góry aż po podnóże góry. Zdjęcie 5 to lawina śnieżna w wysokich górach. Zdjęcie 6 to lawina w górach. Zdjęcie 7 to przykład lawiny spływającej korytem górskiej rzeki. Po obu stronach wysokie strome skaliste zbocza.
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., Scientif38 (http://commons.wikimedia.org), Marek Ślusarczyk (Tupungato) Photo gallery (http://commons.wikimedia.org), Calyponte (http://commons.wikimedia.org), Coronium (http://commons.wikimedia.org), Fparrel (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

Choć najbezpieczniej jest unikać miejsc zagrożonych (np. w trakcie poruszania się po górach lub podczas planowania budowy), to jednak nie zawsze jest to możliwe. Dlatego w miejscach, gdzie zejście lawiny jest prawdopodobne, stosuje się sztuczne ochrony. W sposób bezpośredni powierzchnię stoku (skarpy) zabezpieczają m.in.:

  • odpowiednia szata roślina,

  • działania inżynierskie (np. pokrycie skarp siatkami stalowymi),

  • bariery śnieżne (czyli instalacje utrudniające przemieszczanie się śniegu).

Na wypadek zejścia lawiny stosuje się również elementy ochrony, które przyjmują na siebie siłę uderzenia lawiny, co pozwala kontrolować jej drogę. Zalicza się do nich:

  • mury oporowe,

  • bariery odłamkowe,

  • wały ziemne,

  • kurtyny skalne,

  • zadaszenia i galerie betonowe.

Polecenie 6

Przeanalizuj poniższą tabelę i powiedz, jakie czynniki wywołują poszczególne skutki zejścia lawiny.

Skutki zejścia lawiny

Skutki pierwotne

Skutki wtórne

zniszczenia budynków

zakłócenia w komunikacji i łączności

zmiany krajobrazu

konieczność odbudowy

zagrożenie życia i zdrowia ludzi oraz zwierząt

zniszczenia dróg i sieci komunikacyjnych oraz energetycznych

iVo7Mia5rg_d5e624

3. Katastrofy i awarie techniczne

Przyczynami katastrof antropogenicznychkatastrofa antropogenicznakatastrof antropogenicznych mogą być błędy przy projektowaniu, np. wadliwe projekty i modele konstrukcji, błędy popełniane podczas realizacji danego projektu takie jak zastosowanie materiałów niskiej jakości, oraz niewłaściwa eksploatacja, np. niewłaściwie zaplanowany remont czy modernizacja, nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów i zasad obsługi itp.

Polecenie 7

Galeria 1. przedstawia kilka rodzajów katastrof antropogenicznych. Podaj po 3 możliwe przyczyny ich wystąpienia oraz działania, jakie należy podjąć, aby uniknąć tego typu katastrof w przyszłości.

Awarię technicznąawaria technicznaAwarię techniczną można uznać za jedno z zagrożeń występujących w czasie pokoju, albo jako przyczynę lub skutek różnego rodzaju wypadków i ogólnie rozumianych katastrofkatastrofakatastrof. Przyczyny awarii technicznych można podzielić podobnie, jak przyczyny katastrof antropogenicznych. Mogą one być związane z błędami przy projektowaniu, błędami podczas produkcji urządzenia oraz z jego niewłaściwą eksploatacją.

Polecenie 8

Czy w twojej okolicy wydarzyła się kiedyś katastrofa antropogeniczna? Jeśli tak, spróbuj odnaleźć w Internecie lub w innych źródłach informacje na temat jej charakterystyki oraz przyczyn. Zastanów się, w jaki sposób można było jej zapobiec lub zminimalizować jej skutki.

iVo7Mia5rg_d5e673

4. Zagrożenia w najbliższym otoczeniu

Prawie codziennie pokonujesz drogę z domu do szkoły i ze szkoły do domu. Do zagrożeń, które możesz spotkać w swoim najbliższym otoczeniu, należą niebezpieczeństwa związane z wypadkami drogowymiwypadek drogowywypadkami drogowymi. Przyczynami wypadków drogowych mogą być:

  • nieznajomość i lekceważenie podstawowych zasad ruchu drogowego,

  • brak widocznego oznakowania rowerzystów i pieszych,

  • nagłe, niesygnalizowane wtargnięcie na jezdnię,

  • kierowanie pojazdem po spożyciu alkoholu,

  • przekroczenie dozwolonej prędkości,

  • zły stan techniczny pojazdów,

  • zły stan techniczny dróg,

  • nieprawidłowe przekraczanie torowisk i nieprawidłowe przejeżdżanie torowisk samochodem.

Polecenie 9

Przyjrzyj się poniższej fotografii i zastanów, co mogło być przyczyną wypadku. Jakie środki należałoby podjąć, aby zapobiec takim zdarzeniom w przyszłości? Uzasadnij swoją odpowiedź.

RusFavCcJLx2o1
Wypadek drogowy to najczęstszy rodzaj wypadków komunikacyjnych

Niewątpliwie wypadki drogowe nie są jedynymi niebezpieczeństwami pojawiającymi się w twoim najbliższym otoczeniu. Zagrożenia oraz prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest bardzo często związane ze specyfiką danej miejscowości, jej położeniem oraz warunkami naturalnymi. Dla mieszkańców wybrzeża często występującym zagrożeniem jest powódź sztormowapowódź sztormowapowódź sztormowa. Mieszkańcy Górnego Śląska mają do czynienia z tąpnięciami górniczymi, z kolei ludzie mieszkający w górach mogą się czuć zagrożeni występowaniem lawinlawinalawin. Osoby mieszkające w pobliżu fabryk i zakładów przemysłowych powinny być przygotowane na wystąpienie awarii lub katastrof związanych z prowadzoną tam działalnością.

iVo7Mia5rg_d5e738

Podsumowanie

  • Kategoria zagrożeń występujących w czasie pokoju jest niezwykle pojemna. Należą do niej zarówno katastrofy naturalne (np. powodzie, rozległe pożary czy też susze i upały), jak również różnego rodzaju awarie, a także zagrożenia dnia codziennego mogące występować w najbliższej okolicy.

  • Do najczęściej występujących katastrof naturalnych zaliczamy m.in.: powodzie, rozległe pożary (o naturalnych przyczynach), huragany i silne wiatry, silne mrozy i śnieżyce oraz lawiny.

  • Przyczynami katastrof antropogenicznych (związanych z działalnością człowieka) oraz awarii technicznych mogą być: błędy popełniane podczas projektowania, realizacji danego projektu, produkcji urządzenia oraz błędy polegające na jego niewłaściwej eksploatacji.

  • Zagrożenia występujące w czasie pokoju są determinowane przez warunki naturalne, położenie geograficzne i zabudowę danej miejscowości.

Praca domowa
Polecenie 10.1

Na podstawie informacji z lekcji spróbuj stworzyć listę zagrożeń charakterystycznych dla okolicy, w której mieszkasz. Jeżeli masz taką możliwość, odnajdź w Internecie plan zarządzania kryzysowego twojej gminy i skorzystaj z umieszczonych tam wiadomości.

iVo7Mia5rg_d5e796

Słowniczek

awaria techniczna
Definicja: awaria techniczna

gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego albo systemu urządzeń technicznych, powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości

huragan
Definicja: huragan

bardzo silny wiatr, którego średnia prędkość wynosi powyżej 120 km/h

kanał ulgi
Definicja: kanał ulgi

specjalny kanał wodny budowany w celu bezpiecznego przeprowadzenia wód wezbraniowych przez określony obszar

R112V74IujVDg1
Źródło: Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY 3.0.
katastrofa
Definicja: katastrofa

wydarzenie, w wyniku którego ginie wiele osób lub dochodzi do dużych strat materialnych, albo zjawisko tragiczne w skutkach, obejmujące swoim zasięgiem duży obszar

katastrofa antropogeniczna
Definicja: katastrofa antropogeniczna

gwałtowne i tragiczne wydarzenie spowodowane działalnością człowieka, które obejmuje swoim zasięgiem duży obszar i wskutek którego ginie wiele osób oraz dochodzi do ogromnych strat materialnych

katastrofa naturalna
Definicja: katastrofa naturalna

zdarzenie związane z działaniem sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach, morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi

kierownice w ujściach rzek do morza
Definicja: kierownice w ujściach rzek do morza

budowle, których zadaniem jest koncentracja nurtu rzeki i umożliwienie swobodnego odpływania kry

lawina
Definicja: lawina

niezwykle szybko przemieszczająca się masa śniegu, lodu, gleby (lub gruntu), materiału skalnego, której ruch zapoczątkowała gwałtowana utrata stabilności (np. wskutek drgań spowodowanych ruchem płyt tektonicznych lub też działalnością człowieka)

mróz
Definicja: mróz

stan, kiedy temperatura powietrza jest niższa od temperatury zamarzania wody (0°C), o silnych mrozach mówi się również, gdy niska temperatura staje się przyczyną śmierci ludzi i powoduje straty materialne

poldery przeciwpowodziowe
Definicja: poldery przeciwpowodziowe

naturalne obszary zalewowe, które w okresie wezbrania rzeki pozwalają na swobodne rozlanie się nadmiaru wody

powódź
Definicja: powódź

czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą; powstaje na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodując zagrożenie życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz przemysłu

powódź opadowa
Definicja: powódź opadowa

powódź występująca zazwyczaj w okresie letnim, spowodowana silnymi opadami deszczu

powódź roztopowa
Definicja: powódź roztopowa

rodzaj powodzi, która może pojawić się wiosną, gdy następuje gwałtowne topnienie pokrywy śnieżnej, często potęgowane nagłym ociepleniem i opadami deszczu; zasięg tej powodzi jest stosunkowo duży, a jej przebieg – uwarunkowany grubością pokrywy śnieżnej oraz ogólnymi warunkami meteorologicznymi panującymi podczas topnienia śniegu

powódź sztormowa
Definicja: powódź sztormowa

rodzaj powodzi charakterystyczny dla obszarów nadbrzeżnych; wywołują ją silne wiatry wiejące od zbiornika wodnego (najczęściej morza, ale także np. jeziora) w kierunku lądu; z tego też względu ma ona stosunkowo niewielki zasięg; z uwagi na silne wiatry cofnięta woda morska może wlać się do wód śródlądowych (ujścia rzeki) i spowodować również jej wylanie

RlJQFz8GqRFlU1
Źródło: BernhardListl (http://pixabay.com), licencja: CC0.
powódź zatorowa
Definicja: powódź zatorowa

powódź występująca w trakcie zimy; jej przyczyną jest powstawanie zatorów lodowych, które albo zmniejszają przepustowość koryta rzeki, albo blokują (lub ograniczają) jego przekrój

Rcfj1792TnziF1
Źródło: stillriverside (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 3.0.
pożar
Definicja: pożar

niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym, czyli np. w mieszkaniu, szkole, szpitalu, również w lesie czy parku

suche zbiorniki przeciwpowodziowe
Definicja: suche zbiorniki przeciwpowodziowe

budowle, których celem jest zatrzymanie fali powodziowej; są one wyposażone w urządzenia upustowe bez zamknięć, przez które woda przepływa swobodnie aż do czasu, gdy przepływ staje się większy od zdolności przepustowych zbiornika; wówczas nadmiar wody zostaje zmagazynowany w zbiorniku

Rn80LfK325dhv1
Źródło: Gambitek (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
wały przeciwpowodziowe
Definicja: wały przeciwpowodziowe

sztuczne usypiska w kształcie pryzmy (najczęściej mają trapezowy przekrój); wznoszone wzdłuż rzeki w pewnym oddaleniu od jej koryta; teren pomiędzy korytem a wałami staje się rezerwuarem przewidywanych wystąpień; w ten sposób przeciwdziała się rozlaniu wód powodziowych na chronione tereny sąsiednie (takiego zabezpieczenia pozbawiony jest polder)

wrota przeciwpowodziowe
Definicja: wrota przeciwpowodziowe

rodzaj zamknięć, w których ciśnienie wywierane przez parcie wody oddziałuje na skrzydło (lub skrzydła) i dociska jego zamknięcie, powstrzymując przedostanie się przez śluzę nadmiaru wody

RO1T8OvdVd9vk1
Źródło: Joee (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
wypadek drogowy
Definicja: wypadek drogowy

niedające się przewidzieć zdarzenie w ruchu drogowym, pozostające z nim w związku przyczynowym i spowodowane przez nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa

zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową
Definicja: zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową

sztuczne zbiorniki wodne powstałe w wyniku wybudowania zapory wodnej na rzece i w następstwie zatamowania jej wód; w okresie niskiego poziomu wody jej część zostaje uwolniona do rzek, dzięki czemu równowaga w korycie jest zachowana

R1VYGoKR92X2k1
Źródło: Paweł Pawłowski (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
iVo7Mia5rg_d5e1160

Zadania

Ćwiczenie 1
RQGJFN1ZEZtLm1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R10mBNVxpLeC71
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R4WigInOH7BHj1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1KdUFkErEjfa1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.