Ważne daty

Zdania czasowe z Cum Temporale

Zdania okolicznikowe czasu, które odpowiadają na pytanie kiedy?, odkąd?, dopóki?, określają czas trwania czynności zdania nadrzędnego. Czynność zdania czasowegoZdania czasowezdania czasowego w stosunku do zdania nadrzędnego może mieć charakter: uprzedni (czynność zdania czasowego jest wcześniejsza), równoczesny lub następczy. W przypadku, gdy w zdaniu czasowym wyrażamy czynność równoczesną, możliwe jest użycie spójnika cum z trybem oznajmiającym (indicativus). Taki spójnik zwyczajowo nazywany jest cum temporale. W zdaniu nadrzędnym niejednokrotnie pojawiają się wówczas słowa: tum (wtedy), eo tempore (w tym czasie), eo die (tego dnia). Na przykład:

Fuit quoddam tempus, cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modo vagābantur. – Był taki czas, gdy wszyscy ludzie po polach błąkali się niczym zwierzęta. (Cyceron)

Przeczytaj przykłady zdań, zwróć uwagę na użyte formy czasownika zarówno w zdaniu głównym, jak i w zdaniach podrzędnych czasowych.

Cum Caesar in Galliam vēnit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī.
Gdy Cezar przybył do Galii, wodzami jednego stronnictwa byli Eduowie, drugiego Sekwanowie. (Cezar)

Iānua, quam Balbō dīcunt servīsse benignē ōlim, cum sēdēs ipse senex tenuit.
Drzwi, które jak mówią wiernie służyły Balbusowi, gdy starzec ten zajmował niegdyś ten dom. (Katullus)

Is, quī nōn dēfendit iniūriam, cum potest, iniūstē facit.
Kto mając możliwość, nie sprzeciwia się niesprawiedliwości, niegodnie postępuje. (Cyceron)

Cum pugnābat maxumē, ego tum fugiēbam maxumē.
Gdy on zaciekle walczył, wtedy ja równie zaciekle uciekałem. (Plaut)

O nieszczęściach Latony

Cum Apollō et Diāna, līberī Lātonae, parvī etiam erant, Hēra Lātōnam magnō odiō invidiāque vexābat, nam Lātōna ab Iove, marītō Hērae, amābātur. Lātōna igitur cum līberīs suīs per variās mundī terrās vagābātur, quod odium invidiamque inimīcae deae fugere cupiēbat. Aliquandō Lātōna cum parvīs līberīs in Lyciam venīebant. Longīs viīs fatīgātī membra sua recreāre in animō habēbant. Ā līberīs parvīs aquā imprīmīs dēsīderābātur et mox inveniēbātur. Laetitia tamen līberōrum diūturna nōn esse vidētur. Nam aquam ab incolīs Lyciae neque deae neque līberīs darī, sed malignē turbārī scīmus. Tum ab īrāta deā agricolās Lyciōs in rānās mūtārī legimus. Agricolae tamen, ut ab Ovidiō poētā Rōmānō scrīptum est quamquam sunt sub aquā, sub aquā maledīcere temptant.

Źródło: O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.

R1Q6neMQnkXKI1

Obraz Marcantonio Franceschiniego pt. „Narodziny Apolina i Diany” przedstawia scenę po narodzinach bliźniaków. Na pierwszym planie widoczna jest Leto, matka Apolla i Artemidy (Diany). Kobieta ma długie ciemne włosy, ubrana jest w dwukolorową suknię spod której wystaje pierś. Kobieta leży obok swoich dzieci. Na drugim planie widoczne są drzewa. W tle na niebie widoczna jest młoda rudowłosa kobieta ubrana w biało-niebieską suknię, która wskazuje coś ręką.

R1cICsafq5O6B1

Fotografia nieznanego autora przedstawia pracę artystów André Le Nôtre, Jules Hardouin-Mansart, Balthazar i Gaspar Marcy pod tytułem, „Fontanna wersalska przedstawiająca Latonę i żaby. Fontanna zbudowana jest z trzech stopni, ten ostatni zwieńczony został rzeźbą Latony. Każdy stopień został ozdobiony złotymi figurami żab oraz ludzi. Rzeźba Latony została wykonana z jasnego kamienia i przedstawia ją jako młodą kobietę o kręconych włosach. Kobieta ma odsłonięty tors i zakryte dolne partie ciała. Wokół fontanny widoczni są turyści podziwiający fontannę.

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RmQUBt8ftUDQv1

Fotografia nieznanego autora przedstawia popiersie Juliusza Cezara – rzymskiego polityka, dyktatora, wodza i pisarza. Juliusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Ma on krótkie proste włosy, na jego twarzy widoczne są liczne zmarszczki mimiczne. Ubrany jest w szatę, która lekko odkrywa ramiona.

RxYhwrkthrC2L1

Fotografia nieznanego autora przedstawia popiersie Katullusa – rzymskiego poety pochodzący z Werony. Katullus został przedstawiony jako młody mężczyzna o krótkich włosach. Na jego twarzy widoczny jest lekki uśmiech. Katullus ubrany jest w szatę, na jego lewym ramieniu widoczna jest zapinka. Fotografia popiersia została wykonana na zewnątrz, na tle nadmorskiej roślinności i błękitnego morza.

RNllnQlKVhhRq1

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Marka Tuliusza Cycerona – pisarza, mówcy, polityka, filozofa i prawnika. Cyceron został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, ma on krótkie włosy. Ubrany jest w długa szatę sięgającą kostek. W jednej dłoni trzyma papierowy zwój, a drugą rękę ma wyciągniętą przed siebie. Fotografia rzeźby została wykonana na tle kamiennej ściany.

R1QYFiLQ1tmut1

Czarno-biała ilustracja nieznanego autora przedstawia popiersie Plauta – rzymskiego komediopisarza. Plaut został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, ma on krótkie włosy przykryte wieńcem laurowym, średniej długości zarost oraz widoczne zmarszczki. Ubrany jest w dwukolorową szatę zapiętą za pomocą zapinki.

R1SVEJ1hPVce31

Praca autorstwa Joshua Cristalla pod tytułem „Latona i chłopi z Licji”. Scena obrazu ma miejsce na polanie koło jeziora, nad którym odpoczywa grupa osób. Centrum obrazu to mężczyźni, którzy są skąpo ubrani, część z nich jest przepasana materiałem zakrywającym ich genitalia, część mężczyzn ma krótkie szaty sięgające do kolan. Każdy z obecnych na obrazie mężczyzn spogląda na siedzącą nad brzegiem młodą ciemnowłosą kobietę ubraną w czerwoną suknię – Latonę, która opiekuje się parą nagich dzieci, przytula oboje do piersi. Na drugim planie widoczni są dwaj rolnicy odpoczywający po pracy. W tle znajduje się las oraz wysoki szczyt górujący nad okolicą.

R1Q6neMQnkXKI1

Obraz Marcantonio Franceschiniego pt. „Narodziny Apolina i Diany” przedstawia scenę po narodzinach bliźniaków. Na pierwszym planie widoczna jest Leto, matka Apolla i Artemidy (Diany). Kobieta ma długie ciemne włosy, ubrana jest w dwukolorową suknię spod której wystaje pierś. Kobieta leży obok swoich dzieci. Na drugim planie widoczne są drzewa. W tle na niebie widoczna jest młoda rudowłosa kobieta ubrana w biało-niebieską suknię, która wskazuje coś ręką.

R1cICsafq5O6B1

Fotografia nieznanego autora przedstawia pracę artystów André Le Nôtre, Jules Hardouin-Mansart, Balthazar i Gaspar Marcy pod tytułem, „Fontanna wersalska przedstawiająca Latonę i żaby. Fontanna zbudowana jest z trzech stopni, ten ostatni zwieńczony został rzeźbą Latony. Każdy stopień został ozdobiony złotymi figurami żab oraz ludzi. Rzeźba Latony została wykonana z jasnego kamienia i przedstawia ją jako młodą kobietę o kręconych włosach. Kobieta ma odsłonięty tors i zakryte dolne partie ciała. Wokół fontanny widoczni są turyści podziwiający fontannę.

R1XwglI0heKbR1

Ilustracja przedstawiająca obraz pt. „Diana”. Na obrazie przedstawiona jest młoda, półnaga kobieta. W ręce trzyma łuk, a przez plecy przerzucony ma kołczan i strzały. Kobiecie towarzyszy pies myśliwski. Na drugim planie widoczne są drzewa i niebo.

R1GBwONO9BQ8I1

Ilustracja przedstawiająca obraz Giovanni Battista Tiepolo pt. „Apollo”. Obraz przedstawia boga Apolla, który ukazany jest jako młody mężczyzna trzymający lirę oraz kołczan strzał. Apollo ubrany jest w szatę zakrywającą jego dolne części ciała. Za jego plecami widoczna jest Artemida.

ReEKtkTUgrJT81

Ilustracja przedstawiająca antyczny fresk z wyobrażeniem boga Jowisza. Malowidło przedstawia Jowisza siedzącego na tronie. W jednej ręce trzyma długą laskę, a w drugiej piorun. U jego stóp znajdują się czarny ptak oraz globus.

R1VRYMrbOrLFH1

Ilustracja przedstawiająca rzeźbę Hery-Junony, która została przedstawiona jako kobieta w średnim wieku. Bogini ubrana jest w długie szaty, jedną rękę ma uniesioną ku górze, natomiast w drugiej trzyma naczynie.

Bibliografia

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006

J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
1978

Nowa Encyklopedia Powszechna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1995

L. Winniczuk, Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1975