Zdania podrzędne okolicznikowe przyzwolenia
Ważne daty
przed 530 p.n.e.-ok. 467 p.n.e. – Lata życia ArystydesaArystydesa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
14) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego;
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
używać kompetencji językowych w celu nabycia umiejętności używania bezprzyimkowej składni łacińskiej (składnia nazw miast);
stosować umiejętności komunikowania się w języku łacińskim.
Prezentacja zagadnienia
Zdania podrzędne okolicznikowe przyzwolenia zastępują okolicznik przyzwolenia w zdaniu nadrzędnym i odpowiadają na pytanie mimo co? mimo czego? wbrew komu (czemu)? na przekór komu (czemu)?
W języku łacińskim zdania przyzwolone zaczynają się od spójników: quamquam, etsī, etiamsī, tametsī, cum, quamvīs, ut (przeczenie: ut non lub ne), licet, które w języku polskim oddajemy poprzez spójniki chociaż, choć(by), jakkolwiek, (po)mimo że.
W zdaniu nadrzędnym często występuje partykuła tamen, attamen (jednak, przecież, wszelako).
W zależności od spójnika zaczynającego zdanie przyzwolone orzeczenie występuje albo w trybie indicātīvus albo coniūnctīvus.
Tryb indicativus stosuje się w zdaniach zaczynających się od spójnika quamquam:
Medicī, quamquam intellegunt saepe, tamen numquam aegrīs dicunt illō morbō eōs esse moritūrōs.
[Lekarze, chociaż często wiedzą, jednak nigdy nie mówią chorym, że oni na tę właśnie chorobę umrą.]
Po spójnikach etsī, etiamsī, tametsī występują tryby zdań warunkowych, a więc również może występować tryb indicatīvus. Przy czym po etsī i tametsī stosuje się częściej indicatīvus, a po spójniku etiamsī częściej coniunctīvus.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzrLgx93a
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzrLgx93a
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzrLgx93a
Wybierz spójniki zdania podrzędnego okolicznikowego przyzwolenia z niżej podanych:
- cum
- ut
- tametsī
- etsī
- quamquam
- quamvīs
- licet
- etiamsī
- quia
- qui
- nam
- ubi
- sī
- tamen
- utrum
- quod
Podaj spójniki zdania podrzędnego okolicznikowego przyzwolenia, po których może występować tryb indicatīvus:
- quamquam
- etsī
- tametsī
- etiamsī
- cum
- quia
- ut
- qui
- nam
- ubi
- quamvīs
- sī
- tamen
- licet
- utrum
- quod
Wpisz odpowiednią formę czasownika podanego w nawiasie:
Quamquam .............., līberī forīs pilā lūdēbant. (pluō, pluere, pluī)
Etiamsī pārēntēs nōs ...................., attamen nos in lacu natemus. (prohibeō, prohibēre, prohibuī, prohibitum)
Etsī cōnsilium non ............ bonum, omnēs hōc approbāvērunt. (sum, esse, fuī)
Non timērem, etiamsī māiora perīcula mihi ..................... (immineō, imminēre)
Tametsī magistrātus ......................, tamen intus adhūc lucēs videbantur. (claudō, claudere, clausī, clausum)
Prezentacja zagadnienia c.d.
Przy wszystkich pozostałych spójnikach występuje tryb coniunctivus, a zatem:
Przy spójnikach licet, ut (przeczenie: ne lub ut non, jeśli przeczenie dotyczy jednego wyrazu) występuje coniunctīvus praesentis i coniunctīvus perfecti.
Ut dēsint virēs, tamen est laudanda voluntās. [Choćby brakowało sił, jednak zamiar jest godny pochwały.]
Fremant omnēs, licet, dīcam, quod sentiō. [Choćby wszyscy buczeli, powiem, co myślę.]
Po spójnikach quamvīs i cum (cum concessīvum) stosuje się coniunctīvus według zasady consecūtiō temporum.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzrLgx93a
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DzrLgx93a
Zadania
Zaznacz spójniki zdania podrzędnego okolicznikowego przyzwolenia, po których występuje tryb coniunctīvus:
- cum
- ut
- quamvīs
- licet
- etiamsī
- quia
- qui
- nam
- tametsī
- etsī
- ubi
- quamquam
- sī
- tamen
- utrum
- quod
Cum in Italiā Tu uzupełnij 1. esset, 2. sunt, 3. cupiverit, 4. sīmus, 5. sit, 6. accipiās, Romam tamen non vīsitābimus.
Quamvis Ovidius, poēta ex urbe ad oppidum barbarum expulsus, in patriam redire Tu uzupełnij 1. esset, 2. sunt, 3. cupiverit, 4. sīmus, 5. sit, 6. accipiās, hoc ei permissum nōn erat.
Coniugēs beatī esse possunt, quamquam dīvitēs nōn Tu uzupełnij 1. esset, 2. sunt, 3. cupiverit, 4. sīmus, 5. sit, 6. accipiās.
Petrus, etiamsī fessus Tu uzupełnij 1. esset, 2. sunt, 3. cupiverit, 4. sīmus, 5. sit, 6. accipiās, dormīre nōn potuit.
Licet spēs Tu uzupełnij 1. esset, 2. sunt, 3. cupiverit, 4. sīmus, 5. sit, 6. accipiās parva, sperandum est!
Wstaw podane poniżej formy czasowników w zdania:
accipiās, sunt, cupiverit, sīmus, esset, sit
Ad te epistulam scribō, ut numquam eam ...................
Cum in Italiā .................., Romam tamen non vīsitābimus.
Quamvis Ovidius, poēta ex urbe ad oppidum barbarum expulsus, in patriam redire .................., hoc ei permissum nōn erat.
Coniugēs beatī esse possunt, quamquam dīvitēs nōn ...................
Petrus, etiamsī fessus .................., dormīre nōn potuit.
Licet spēs .................. parva, sperandum est!
Wskaż poprawną odpowiedź:
- Possum, quamvis in aquā sim, nōn natāre.
- Possum, quamquam in aquā sim, nōn natāre.
- Possum, etiamsī in aquā fuīssem, nōn natāre.
Ułóż podane niżej zdania zgodnie z chronologią wydarzeń z tekstu o Baucis i Filemonie:
- Dī ānserem miserum salvāvērunt.
- Quamquam advenae multum edēbant et bibēbant, plus cibī apparēbatur.
- Etsī Iuppiter et Mercurius multās iānuās hominum dīvitum pulsābant, nēmō eīs aperuit.
- Baucis et Philēmōn sacerdōtēs templī Iovis factī sunt.
- Senēs ānserem suum ūnicum necāre cōnstituērunt.
- Post multōs annōs senēs eōdem diē in arborēs mūtātī sunt.
- Dī volēbant cōgnoscere morēs hominum.
- Baucis et Philēmōn deōs domum intrāre et cōnsīdere iussērunt.
Połącz obrazki z właściwym znaczeniem w języku łacińskim:
cāseus, ī m, panis, is m , ānser, ānseris m , lac, lactis n, ūva, ae f , prūnum, ī n , holus, holeris n , anus, ūs f, hortus, ī m , olīva, ae f , culter, cultrī m
Połącz zdania łacińskie z ich tłumaczeniami na język polski.
Choćby góry złota mu ofiarowali, Paweł nigdy nie zdradziłby przyjaciół., Pójdę na spacer, choćby padało., Marta poszła do szkoły, chociaż źle się czuła., Chociaż pies głośno szczekał, nie był groźny.
| Paulus amicōs numquam traderet, etiamsī montēs aurī eī offerrent. | |
| Ambulatum ibo, ut pluat. | |
| Martha in ludum īvit, quamquam male sē habēbat. | |
| Etsī canis magnā voce latrābat, ferōx nōn erat. |
W nawiązaniu do tekstu wskaż prawdziwe zdanie.
- Baucis et Philēmōn in ranas mutati sunt.
- Dī Baucidem et Philēmonem in arborēs mūtāvērunt.
- Baucis et Philēmōn incolās urbis in deōs mūtāvērunt.
Ułóż własne zdania złożone ze zdaniem podrzędnym okolicznikowym przyzwolenia do każdego ze spójników: quamquam, etsī, etiamsī, tametsī, cum, quamvīs, ut (przeczenie: ut non lub ne), licet.
Słowniki
Słownik pojęć
Philḗmōn, Baukís, mit. gr. według Metamorfoz Owidiusza biedna para staruszków mieszkających we Frygii, którzy przyjęli w gościnę Jowisza i Merkurego przybyłych w ludzkiej postaci; w nagrodę Zeus zmienił ich chatę w świątynię i powierzył ją ich opiece, po śmierci zaś przeobraził w drzewa (Filemona — w dąb, Baucis — w lipę) splecione ze sobą korzeniami; mit znalazł odbicie w literaturze starożytnej (Owidiusz) i nowożytnej (J. Swift, F. Hagedorn, J.H. Voss, M. Gawalewicz i in.), w malarstwie (m.in. A. Elsheimer, P.P. Rubens, Rembrandt) i muzyce operowej (m.in. J. Haydn, Ch. Gounod).
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Internetowe wydanie Encyklopedii PWN
L. Miraglia, Fabulae Syrae, Roma 2010.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008.
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.