Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Lekarz, aby wejść na oddział chorób zakaźnych, musi się do tego odpowiednio przygotować. Najpierw zakłada obuwie ochronne. Potem myje ręce płynem przeciwbakteryjnym. Następnie wchodzi do śluzy, gdzie wentylacja wymienia powietrze. Takie środki bezpieczeństwa są niezbędne, by nie dopuścić do rozprzestrzenienia niebezpiecznych chorób.

Już wiesz
  • że choroby wywoływane są m.in. przez drobnoustroje;

  • czym są bakterie i wirusy;

  • że niektóre bakterie są pożyteczne;

  • czym są choroby wieku dziecięcego.

Nauczysz się
  • rozpoznawać pospolite choroby zakaźne;

  • wskazywać drogi przenoszenia chorób zakaźnych;

  • wymieniać choroby wywoływane przez pasożyty i mikroorganizmy.

iinOFGTFyw_d5e159

1. Jak przenoszą się choroby?

Znasz już choroby wieku dziecięcego. Problem z nimi jest taki, że są to choroby zakaźnechoroba zakaźnachoroby zakaźne. Do tej grupy zaliczamy również przeziębienie, zapalenie płuc, grypę i wiele innych. Każdy, kto na nie chorował, wie, że podczas choroby należy unikać kontaktu z osobami zdrowymi, aby ich nie zarazić. Ale jak dokładnie trzeba się izolować? Czy wystarczy nie przebywać w jednym pomieszczeniu z chorym? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy wiedzieć, jak dochodzi do zarażenia.

Drogi przenoszenia chorób

Nazwa drogi przenoszenia

Opis

Przykłady chorób

kropelkowa

Dochodzi do niej wtedy, gdy szkodliwe drobnoustroje znajdą się w powietrzu – na przykład w wyniku kichnięcia lub kaszlu.

różyczka, odra, ospa wietrzna, angina, gruźlica

pokarmowa

Drobnoustroje dostają się do organizmu razem z pokarmem lub wodą; źródłem zakażenia może być również mleko kobiety karmiącej piersią.

wszelkie zatrucia pokarmowe, salmonelloza, dur brzuszny

kontaktowa

Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z chorą osobą lub przedmiotem przez nią dotykanym.

głównie choroby zakaźne skóry, np. świerzb, wszawica, grzybicagrzybicagrzybica

przez wrota zakażeniawrota zakażeniawrota zakażenia

Drobnoustroje przedostają się z ziemi lub przedmiotów przez zadrapania lub rany na skórze.

wściekliznawściekliznawścieklizna, tężectężectężec

przez ugryzenie lub ukąszenie

Drobnoustroje przedostają się do organizmu w wyniku ugryzienia lub ukąszenia przez zarażone zwierzę.

borelioza

Ważne!

Nie wszystkimi chorobami zakaźnymi można się zarazić od innych ludzi. Przykładem jest tężec – wywołuje go bakteria, jest więc chorobą zakaźną. Zarażamy się jednak nie od osoby chorej, a jedynie wówczas, gdy bakteria dostanie się do organizmu z ziemi, np. przez ranę w skórze.

Ciekawostka

Objawy i drogi zarażania niektórych chorób są bardzo podobne. Na przykład przeziębienie i grypa przenoszone są drogą kropelkową. Obie choroby kojarzymy z okresem jesienno‑zimowym, kiedy wiele osób ma katar i kaszel. Jak jednak odróżnić je od siebie i jak leczyć?

Porównanie przeziębienia i grypy

Przeziębienie

Grypa

Rozwija się powoli; zakażenie dróg oddechowych.

Rozwija się szybko.

Wywoływane przez różne wirusy.

Wywoływana przez wirusa grypy.

Objawy: suchość w nosie i gardle, ból gardła, chrypka, katar, kaszel suchy lub kaszel mokry z odkrztuszaniem wydzieliny, stan podgorączkowy lub gorączka.

Objawy: wysoka gorączka (powyżej 38 stopni), duszący kaszel, drżenie, bóle mięśni i głowy.

Leczenie polega na podawaniu leków udrażniających zatoki oraz syropu na kaszel.

Leczenie polega na zbijaniu gorączki i podawaniu leków wzmacniających odporność.

Przeziębienie nie jest groźną chorobą, jednak nieleczone może przeobrazić się w groźniejsze infekcje, np. zapalenie płuc.

Grypa jest groźną chorobą – co roku umiera na nią wiele tysięcy osób; zlekceważenie jej objawów może doprowadzić do powikłań takich jak choroby serca czy zapalenie płuc.

iinOFGTFyw_d5e230

2. Pasożyty

Istnieją choroby, które wywoływane są nie przez drobnoustroje, lecz przez niewielkie zwierzęta nazywane pasożytamipasożytpasożytami. Niektóre z nich występują na powierzchni ciała. Na przykład świerzb wywołuje maleńkie roztoczeroztoczaroztocze. Inne mogą żyć wewnątrz naszego organizmu, najczęściej w przewodzie pokarmowym. Niektóre pasożyty, np. komary, nie powodują chorób, lecz mogą je przenosić.

R1THwe2JTy7kw1
Samice komarów żywią się krwią. Przy okazji przenoszą wiele niebezpiecznych chorób, np. występujące w tropikach malarię czy żółtą febrę
iinOFGTFyw_d5e266

3. Choroby pasożytnicze

Pasożyty zewnętrzne są mniej uciążliwe, ale mogą przenosić choroby. Pasożyty żyjące wewnątrz ciała szkodzą nam samą swoją obecnością: nie tylko pozbawiają nas części pożywienia, ale i zatruwają wydalanymi przez siebie substancjami.

Choroby pasożytnicze

Pasożyt

Rodzaj pasożyta

Choroba

Możliwości zarażenia

Powikłania

świerzbowiec

zewnętrzny

Wywołuje chorobę zwaną świerzbem; żywi się komórkami skóry i drąży w niej jamki, powodując dokuczliwe swędzenie.

korzystanie ze wspólnych ubrań, ręczników lub pościeli

Rozdrapywanie swędzących miejsc może ułatwiać wniknięcie do organizmu innych drobnoustrojów chorobotwórczych.

tasiemiec

wewnętrzny

Tasiemce wywołują chorobę zwaną tasiemczycą; jej objawy to osłabienie, biegunki i chudnięcie.

zjedzenie nieprzebadanego lub surowego mięsa

Niektóre tasiemce mogą przedostać się do oczu, mózgu, wątroby, serca czy płuc, uszkadzając te narządy.

owsiki

wewnętrzny

Wywołują chorobę nazywaną owsicą; objawy to brak apetytu, nerwowość i swędzenie odbytu.

kontakt z osobą zarażoną lub przedmiotem przez nią dotykanym

Owsiki mogą wywoływać zapalenie jelita grubego.

glista ludzka

wewnętrzny

Wywołuje glistnicę; jej objawy to zawroty głowy, kaszel i obrzęk twarzy.

zjedzenie niemytych warzyw i owoców, picie zanieczyszczonej wody

Nieleczone zakażenie glistą ludzką może prowadzić nawet do śmierci.

wesz ludzka

zewnętrzny

Wywołują wszawicę objawiającą się swędzeniem skóry oraz przyklejonymi do włosów jajami tych owadów.

korzystanie ze wspólnych czapek, ręczników, szczotek i grzebieni; dotykanie włosów osoby zarażonej

Wszy żywią się krwią; przekłuwają skórę, ułatwiając wnikanie do organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów.

kleszcz

zewnętrzny

Może wprowadzić do organizmu bakterie wywołujące boreliozę i wirusy zapalenia mózgu.

nie dotyczy (pasożyt sam wybiera ofiarę i nie przenosi się z człowieka na człowieka)

Żywi się krwią zwierząt i człowieka; zaczerwienienie skóry wokół miejsca ukąszenia może być objawem boreliozy.

komar

zewnętrzny

Może wprowadzać do organizmu drobnoustroje wywołujące różne choroby.

nie dotyczy (pasożyt sam wybiera ofiarę i nie przenosi się z człowieka na człowieka)

Żywi się krwią zwierząt i człowieka; jego ślina zawiera substancje wywołujące silne swędzenie; drapanie może uszkodzić skórę i ułatwić przenikanie chorobotwórczych drobnoustrojów.

Ważne!

Aby uniknąć zakażenia pasożytami, należy dbać o higienę. Pamiętaj, aby zawsze myć owoce i warzywa oraz starannie myć ręce przed posiłkiem i po skorzystaniu z toalety!

Ciekawostka

Niektóre pasożyty człowieka są bardzo wytrzymałe i odporne na niesprzyjające lub nietypowe warunki. Na przykład pluskwy domowe – pasożytnicze owady – znajdowano nawet na stacjach polarnych oraz w załogowych statkach kosmicznych! Owady te zwalczano za pomocą środków chemicznych i w niektórych krajach niemal wytępiono, lecz działania te okazały się skuteczne tylko na krótki czas.

RjIUW3vyhmykG1
Źródło: Gilles San Martin (http://www.flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
iinOFGTFyw_d5e317

Podsumowanie

  • Choroby mogą być przenoszone drogą kropelkową, pokarmową, kontaktową lub przez wrota zakażenia.

  • Choroby wywoływane przez szkodliwe drobnoustroje to choroby zakaźne.

  • Nie wszystkimi chorobami zakaźnymi można zarazić się od innych ludzi.

  • Wiele chorób wywoływanych jest przez pasożyty.

Praca domowa
Polecenie 1.1

Poproś osobę dorosłą, by pokazała ci domową apteczkę. Dowiedz się, jakie lekarstwa i inne środki się w niej znajdują.

Polecenie 1.2

Dowiedz się, na co należy zwrócić uwagę, zanim przyjmie się jakikolwiek lek.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadień pokrewnych:

Co nam zagraża?iQ9oEXDi3TCo nam zagraża?

Co zrobić, aby się nie zarazić?iRCWCEqnz9Co zrobić, aby się nie zarazić?

iinOFGTFyw_d5e395

Słowniczek

choroba zakaźna
choroba zakaźna

choroba wywoływana przez drobnoustroje chorobotwórcze

grzybica
grzybica

zakażenie organizmu (bardzo często skóry i paznokci) przez mikroskopijne grzyby

pasożyt
pasożyt

organizm żyjący kosztem innego organizmu

roztocza
roztocza

niewielkie, często mikroskopijnych rozmiarów zwierzęta podobne do pająków; należą do nich organizmy pożyteczne, ale też liczne pasożyty

tężec
tężec

śmiertelna choroba wywołana przez bakterie; objawia się silnymi skurczami mięśni

wrota zakażenia
wrota zakażenia

miejsce, np. rana, przez które drobnoustroje chorobotwórcze dostają się do organizmu

wścieklizna
wścieklizna

choroba wywołana przez wirusa wścieklizny; niszczy mózg; częsta u psów, lisów i nietoperzy

iinOFGTFyw_d5e529

Zadania

Ćwiczenie 1
RMSj7zwOcUAep1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1CIdP71NCMNM1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1A847x1lbtHm1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1a8UgKwQx0ay1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.