Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1IMGfLQCPUWM

Złoty wiek kultury polskiej.

„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”, czyli o pięknie mowy polskiej.

RUZbA7zSvHUP8

Linia chronologiczna

R19o1m1ge25zZ
Zapoznaj się z poniższymi źródłami historycznymi dotyczącymi kultury polskiej w XVI wieku.
R10x3jsB7WZSy

Źródło 1. Mapa

RtzyYxxnYDyep
R10x3jsB7WZSy

Źródło 2. Mikołaj Rej. Portret ze Źwierciadła, 1568 r.

R12hsuJU2RAx2

Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Miko%C5%82aj_Rej.png] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 3. Mikołaj Rej. Figliki

Co niedźwiedzią skórę szacowali
 
Dwa obeszli niedźwiedzia, więc sobie szeptali,
Szacując, zacz by onę [za tę] skórę w mieście dali.
Puści się niedźwiedź do nich. Jednego połapił [złapał],
A drugi się na drzewo ochotnie pokwapił.
A ten duszę zataił, niedźwiedź stojąc słucha.
Skoczył precz, a ten pyta: „- Coś szeptał u ucha?”
„- Mówił, bym ci nie wierzył, a to pilnie chował,
Póki nie mam, bym cudzej skóry nie szacował.”

Indeks górny [źródło: https://pl.wikisource.org/wiki/Co_nied%C5%BAwiedzi%C4%85_sk%C3%B3r%C4%99_szacowali_(Rej,_1910)] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 4. Jan Kochanowski. Fragment witraża z Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego

R1aNzfh1epgsZ

Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kochanowski_witraz.jpg] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 5.Rycina z XIX wieku. Jan Kochanowski pod ulubioną lipą

RDZxWHR1dXP2S

Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:POL_Jan_Kochanowski.jpg] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 6. Fotografia. Pomnik Jana Kochanowskiego dłuta Mieczysława Weltera przed muzeum poety w Czarnolesie.

R13XAnTlREvBw

Indeks górny [źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Poland_Czarnolas_‑_Kochanowski%27s_Museum.jpg] Indeks górny koniec

Źródło 7. Jan Kochanowski. Fraszki

R10x3jsB7WZSy

*Na lipę

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocznij sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej [najwyżej] wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy [słowiki], tu szpacy [szpaki] wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który po tym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie[dobrze],
Że człowiekowi łacno łatwo] słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie [uważa]
Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie*

w hesperyskim sadzie — w ogrdzie Hesperyd rosły, według podań greckich, drzewa o złotych owocach

Indeks górny https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/fraszki‑ksiegi‑wtore‑na‑lipe‑gosciu‑siadz‑pod‑mym‑lisciem‑a-.pdf

Na dom w Czarnolesie

Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmurowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem uczciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością

złotogłów – rodzaj bogatej tkaniny, wyszywanej złotą nicią

Indeks górny [źródło: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/fraszki‑ksiegi‑trzecie‑na‑dom‑w-czarnolesie.html] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 8. Jan Matejko. Portret Jana Frycza Modrzewskiego, fragment obrazu Unia Lubelska z 1869 r.

R12mXIOWphES0

Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Andrzej_Frycz_Modrzewski.jpg] Indeks górny koniec

R10x3jsB7WZSy

Źródło 9. Andrzej Frycz Modrzewski. O naprawie Rzeczypospolitej [fragment]

[…] Swarom, waśniom i nienawiściom […] nie trzeba przywykać [nie prowadzić], lecz cichości, pokoju i zgody pilnować.

R1Cr9xMojYYqB

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do XVI wieku polscy poeci tworzyli głównie w języku łacińskim. Jednym z pierwszych autorów piszących w języku polskim był Mikołaj Rej. Jak rozumiesz słynne zdanie poety „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”.

uzupełnij treść

Na podstawie źródła 1.

Ćwiczenie 2

Wskaż na mapie miasta, w których młodzież szlachecka mogła zdobyć wykształcenie.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, dlaczego sieć szkół średnich i akademii w XVI‑wiecznej Polsce była nierównomierna.

uzupełnij treść

Na podstawie źródła 3.

Ćwiczenie 4

Fraszkę Mikołaja Reja można zobrazować powiedzeniem „Nie dziel skóry na niedźwiedziu”. Wskaż sytuacje, do których odnosi się to przysłowie.

uzupełnij treść

Na podstawie źródeł 5‑7.

Ćwiczenie 5

Jak sądzisz, dlaczego Jan Kochanowski tak chętnie siadywał pod rozłożystymi konarami lipy?

W jaki sposób lipa czarnoleska zachęca wędrowca do odpoczynku. O co poeta prosi Boga? Czym, według Ciebie, mogą być te słowa?

uzupełnij treść

Na podstawie źródła 9.

Ćwiczenie 6

Jakich wskazówek udziela Polakom Andrzej Frycz Modrzewski?

Czy słowa pisarza są nadal aktualne?

uzupełnij treść
RFp4k1Cef3ola

Praca domowa

Ćwiczenie 7

W jaki sposób, jako uczeń, dbasz o piękno języka polskiego?

Przygotuj wypowiedź, którą przedstawisz na następnej lekcji.

uzupełnij treść

Warto zapoznać się:

Złoty wiek.

Renesansowa Rzeczpospolita.