Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1BwJcXFUsYbr1

Zofia Stryjeńska – zapomniana artystka

Zofia Stryjeńska, „Koncert Beriota”, 1923, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Ważne daty

1914 – wybuch I wojny światowej

1917 – wybuch rewolucji październikowej

1918 – zakończenie I wojny światowej, odzyskanie przez Polskę niepodległości

1919 – traktat wersalski i utworzenie Ligi Narodów

1927 – wprowadzenie do kina dźwięku

1933 – przejęcie władzy przez Hitlera

1936‑1939 – wojna domowa w Hiszpanii

1937 – Picasso wystawia Guernikę

1939 – wybuch II wojny światowej

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R13pOEVNI9jVZ

Pobierz załącznik

Scenariusz zajęć do pobrania.
Plik PDF o rozmiarze 60.50 KB w języku polskim
1

3. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:
1) odróżnia pojęcie kultury rozumianej jako dorobek artystyczny od kultury rozumianej jako całokształt dorobku ludzkości, ze zrozumieniem używa określeń: kulturowy i kulturalny;
6) posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych.

Nauczysz się

definiować i osadzić w czasie styl art deco;

przedstawiać polskich artystów tworzących w stylu art deco;

charakteryzować twórczość Zofii Stryjeńskiej;

przedstawiać twórczość Tamary de Lempickiej;

porównywać i analizować teksty kultury, jakimi są obrazy.

Audiobook - Księżniczka polskiej sztuki

RYCRn4Msk7P7p1
Zofia Stryjeńska, Zdjęcie zrobione pomiędzy 1920 a1939 rokiem, (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe), domena publiczna
R3Gypgc5XOoRV1
Audiobook: Zofia Stryjeńska. „Księżniczka polskiej sztuki” tak o Zofii Stryjeńskiej mówił Mieczysław Grydzewski. Opinia o malarce nie była przesadzona, ponieważ ona wraz z Tamarą de Lempicką były najbardziej znanymi malarkami polskiego dwudziestolecia międzywojennego i stylu art deco. Zofia Stryjeńska z domu Lubańska – plastyczka, malarka, ilustratorka, scenografka, projektantka zabawek i tkanin. Jedna z najważniejszych postaci polskiej sztuki międzywojennej. Urodziła się 13 maja 1891 r. w Krakowie, zmarła 28 lutego 1976 r. w Genewie (Szwajcaria). W 1909 r. zaczęła się uczyć malarstwa w prywatnej Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej, którą ukończyła z wyróżnieniem dwa lata później. W 1911 r. wyjechała do Monachium, gdzie przez rok studiowała na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych jako mężczyzna: Tadeusz Grzymała Lubański. Po zdemaskowaniu wróciła do Krakowa. W 1913 r. młodą artystkę odkrył dla środowiska Jerzy Warchałowski swoim omówieniem prac Lubańskiej w piśmie "Czas". W latach 1916‑1927 malarka była w związku małżeńskim z Karolem Stryjeńskim, z którym miała 3 dzieci. Pierwszy mąż wprowadził ją w świat artystów i literatury. W 1918 r. zaczęła projektować zabawki i teki graficzne dla Warsztatów Krakowskich. Stryjeńska należała do Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm (od 1922). Okres II wojny światowej Stryjeńska spędziła w Krakowie, po wkroczeniu do miasta wojska radzieckiego, po wielu perypetiach udało się jej dostać do Francji, a później do Szwajcarii. W Genewie mieszkała do końca życia. Została pochowana na genewskim cmentarzu Chenebourg. Sławę i uznanie przyniosły Stryjeńskiej wydane w 1918 r. teki z kolorowymi litografiami przedstawiającymi bóstwa słowiańskie: Światowida, Dziedzilię, Radegasta, Trygława, Pogoda, Swaroga z Radogoszczy, Boha, Marzankę, Warwasa z Rugii, Dydka, Welesa, Kupałę, Lubina, Cycę i Lelum. Obraz bóstw, który wyłania się z pierwszej wersji jest wizją artystyczną Stryjeńskiej. Sama artystka zaznaczała, że nie brała pod uwagę prac naukowych. Bóstwa z pierwszej wersji są narysowane lekką kreską, stylizowane na ludowe. W wersji z 1934 r. słowiańskie bożki są już dopracowane, zgeometryzowane, narysowane pewną kreską, bardzo dekoratywne i wpisujące się w nurt art deco. Wykonała ilustracje do książek: "Pastorałka złożona z 7 kolęd" (1915), "Sielanki Szymonowica" (1926), "Treny Kochanowskiego" (1930) i "Muzyka Podhala" S.A. Mierczyńskiego, "Monachomachia czyli Wojna Mnichów" Krasickiego (1921), "Jak baba diabła wyonacyła" Tetmajera (1921) czy "Rymy dziecięce" Iłłakowiczówny (1922). Do jej bardziej znanych realizacji należą m.in. polichromie na kamienicy na warszawskiej starówce, freski w Muzeum Techniczno‑Przemysłowym w Krakowie (1917), projekt polichromii do sal w baszcie Senatorskiej na Wawelu (1917) i dekoracje wnętrza winiarni Fukiera w Warszawie, sali w cukierni Wedla w Warszawie (1935). Oprócz tego brała udział w dekorowaniu wnętrz: m/s Batory (1934) i m/s Piłsudski (1935). Jako scenografka współpracowała z Teatrem Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie przy balecie „Harnasie”, na potrzeby którego zaprojektowała dekoracje oraz kostiumy. Balet wystawiano w Warszawie (1938), Nowym Jorku, Paryżu i Brukseli (1939). Jest także autorką monumentalnych kompozycji obrazowych: z cyklu Łowy bogów (1921) oraz Poranek, Wieczór i Koncert Beriota (1923). Jako prof. Hillar napisała podręcznik savoir‑vivre'u. Brała udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w Paryżu w 1925 r., gdzie ozdabiała wnętrza głównego pawilonu polskiego swoimi 6 panneau przedstawiającymi 12 miesięcy. Podczas tej wystawy artystka otrzymała aż cztery Grand Prix (dekoracja artystyczna, tkanina, plakat, ilustracja) oraz wyróżnienie za zabawki, ponadto została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. W latach 30. XX wieku Stryjeńska należała do czołowych i najbardziej znanych artystek w Polsce. Reprodukcje jej dzieł można było znaleźć na pocztówkach, czekoladach, plakatach, ceramice ćmielowskiej. Prawdopodobnie z powodu zbyt dużej liczy zamówień styl Stryjeńskiej zaczął być powierzchowny, zmanierowany i ograniczał się już tylko do dekoratywności.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu

RR8lKMakRDj4y
Ilustracja interaktywna przedstawia wejście do pawilonu polskiego podczas Międzynarodowej wystawy sztuki dekoracyjnej i Wzornictwa. Budynek od frontu jest prostej konstrukcji. Posiada zdobione drzwi, nad którymi znajduje się napis REPULIQUE POLONAISE. Z tyłu nad budynkiem unosi się wieża. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa odbyła się w Paryżu od kwietnia do października 1925 r. Miejsce nie było wybrane przypadkowo. Paryż, od przełomu wieków XIX i XX, był światową stolicą wzornictwa. Początek XX w. oraz czasy powojenne przyniosły duże zmiany w sztuce. Narodziło się wiele kierunków takich jak: kubizm. Organizatorzy chcieli pokazać sprzężenie sztuki z przemysłem., 2. Wielkim zainteresowaniem cieszył się sam polski pawilon projektu Józefa Czajkowskiego; biały budynek był zwieńczony 23-merową, szklaną wieżą, podświetlaną w nocy. Polski projekt wyróżniał się na tle innych, pomimo negatywnych głosów z kraju, był pozytywie oceniany między innymi przez prasę francuską. Pod tekstem pojawia się fotografia przedstawiająca: Widok budowli z zewnątrz, z tyłu. 3. Podłogi, ściany, słupy zostały wyłożone mozaiką barwnych romboidalnych, trójkątnych kształtów. Na ścianach z ukosu widać obrazy Zofii Stryjeńskiej i ławę projektu Karola Stryjeńskiego. Pod tekstem pojawia się fotografia przedstawiająca: Widok pomieszczenia z ukosu. 4. Na zdjęciach widać dwa obrazy Stryjeńskiej z cyklu Pory Roku, wykonane specjalnie na Wystawę. 5. Na zdjęciach widać ławę stylizowaną na ludowe projekty Karola Stryjeńskiego. 6. Polska uczestniczyła w wystawie z dużym powodzeniem (łącznie zdobyliśmy 205 różnego rodzaju nagród i wyróżnień).Pod tekstem pojawia się fotografia przedstawiająca: Widok pomieszczenia z ukosu na słupy i drzwi do innego pomieszczenia.
Widok na Pawilon Polski podczas Międzynarodowej wystawy sztuki dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu, cyfrowe.mnw.art.pl, domena publiczna
m9406a529db829c3d_0000000000004

Najbardziej znane dzieła

  • Pastorałka

  • Bożki Słowiańskie – dwie teki barwnych litografiiLitografialitografii, wskrzeszających do życia bóstwa z mitologii słowiańskiej

  • Pascha – wykonany w technice tempery, cykl pięciu obrazów, łączących ze sobą motywy religijne z ludowymi

  • Pory roku

  • Kolędy

  • Cztery sakramenty

  • Tańce polskie

  • Młoda wieś polska

Galeria pozostałych dzieł Zofii Stryjeńskiej

Art Deco

Art decoArt decoArt decojest stylem w sztukach plastycznych, architekturze, wystroju wnętrz, modzie, tkaninach, filmie, fotografii rozpowszechniony w dwudziestolecie międzywojenneDwudziestolecie międzywojennedwudziestolecie międzywojenne. Nazwa pochodzi od francuskich słów art – sztuka i décoratif – dekoracyjny i narodziła się od nazwy paryskiej Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes (Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego) z 1925 r.

Art deco było reakcją na secesje oraz sprzeciwem na brak dyscypliny przestrzennej.

Najważniejsze cechy stylu art deco:

geometryzacja,

motywy egipskie, klasyczne, staromeksykańskie, wschodnie,

inspiracja kubizmem, fowizmem i konstruktywizmem,

syntetyczna forma,

funkcjonalizm,

poszukiwanie piękna w przedmiocie użytkowym,

jasna i żywa kolorystyka,

perfekcyjne wykonanie i wykończenie przedmiotu,

używanie drogich i szlachetnych tkanin i materiałów.

Przedstawiciele art deco:

Tamara de Lempicka, malarka,

Edgar Brandt, architekt,

Paul Iribe (1883‑1935) rysownik, projektant mebli, tkanin, biżuterii, kostiumów teatralnych i filmowych,

Jean Puiforcat, rzeźbiarz, projektant, złotnik,

Coco Chanel, projektantka mody,

Pierre Chareau, architekt, projektant.

Tamara de Lempicka

Rxzeg81HVuhyb1
Tamara de Lampicka, „Tamara w zielonym bugatti”, Wikiart, domena publiczna

Tamara de Lempicka (Łempicka) – była jedną z ciekawszych postaci i artystek tworzących w stylu art deco. Wg biografów urodziła się w Moskwie w 1896 r. Ona sama podawała datę 16 maja 1898 r. w Warszawie. Zmarła 18 marca 1980 r. w Cuernavaca w Meksyku. W 1916 r. w Petersburgu wyszła za maż za prawnika Tadeusza Łempickiego. 2 lata później uciekli z Rosji przed rewolucją do Paryża. Tam malarka zaczęła pobierać lekcje u Maurice'a Denisa, a później u Andre Lotha. W Paryżu zmieniła nazwisko z Łempicka na de Lempicka. Zaczęła pokazywać swoje prace podczas Salonów, gdzie zostały dobrze przyjęte. Łempicka zyskała sławę jako portrecistka. Malowała także bardzo drapieżne i zmysłowe akty. Jej autoportret Tamara w zielonym bugatti z 1929 r. powstał na okładkę niemieckiego pisma Die Dame. Malarka w 1939 r. wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie odniosła sukces, jednak od lat 50. XX w. zainteresowanie jej obrazami znacząco zmalało. Próbowała tworzyć w innym stylu, jednak nie zyskała ponownego uznania.

Najważniejsze budynki w stylu Art Deco

W obrębie architektury do ciekawych i najbardziej znanych rozwiązań należą: polski pawilon na wystawę paryską z 1925 r. zaprojektowany przez Józefa Czajkowskiego, Empire State Bulding w Nowym Jorku zaplanowany przez Shreve, Lamb and Harmon, Chrysler Bulding w Nowym Jorku (projekt: William van Alen, Reinhard, Hofmeister & Walquist), Stadion Highbury (Londyn), budynek Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Krakowie (projekt: Fryderyka Tadaniera i Stefana Strojka).

Polska sztuka stosowana

Polska sztuka stosowana:

grupy: Warsztaty Krakowskie, Rytm, Ryt, Ład,

próba stworzenia stylu narodowego w oparciu o ludowość,

sukces polskich artystów na wystawie paryskiej w 1925 r. - zdobyli 205 nagród i wyróżnień,

najważniejsi przedstawiciele: Wojciech Jastrzębski (malarz, grafik, projektant wnętrz i mebli), Henryk Kuna (rzeźbiarz), Karol Stryjeński (architekt, urbanista), Zofia Stryjeńska (malarka, scenografka, projektantka), Edward Wittig (rzeźbiarz), Józef Czajkowski (malarz, architekt, grafik, pedagog, autor nagrodzonego pawilonu na Międzynarodową Wystawę Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w Paryżu w 1925 r.), Jan Szczepowski (malarz, rzeźbiarz),

Ciekawym przykładem sztuki art deco był wystrój wnętrz statków: m/s Batory i m/s Piłsudski.

Zadania

RYoH2haVtU9rV
Ćwiczenie 1
Art deco swój rozkwit osiągnęło w latach: Możliwe odpowiedzi: 1. 80 - 90 XIX w., 2. 20 - 30 XX w., 3. 40 - 50 XXw.
R13J2dmTVA0I7
Ćwiczenie 2
Którą szkołę ukończyła Stryjeńska? Możliwe odpowiedzi: 1. Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, 2. Akademia Sztuk Pięknych w Monachium, 3. Szkoła Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej,
R1KLA4Hecq02J
Ćwiczenie 3
Uzupełnij pola. Jak miała na nazwisko polska malarka, znana portrecistka, tworząca w stylu art deco? Tu uzupełnij Kim był Edgar Brandt? Tu uzupełnij W którym mieście możemy podziwiać malowidła Stryjeńskiej na kamienicy? Tu uzupełnij Dla której polskiej fabryki porcelany Stryjeńska projektowała wzory? Tu uzupełnij W którym mieście znajduje się Empire State Bulding? Tu uzupełnij
RZeHYiB8yOx0c
Ćwiczenie 4
Zofia Stryjeńska jest autorką: Możliwe odpowiedzi: 1. Bożki słowiańskie, 2. Tańce polskie, 3. Konstrukcja wisząca 2
R1GaOkuwG3FXT
Ćwiczenie 5
Kto zaprojektował budynek Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Krakowie? Możliwe odpowiedzi: 1. Józef Czajkowski, 2. Fryderyk Tadanier, 3. Stefan Strojek
RcipxlmGhnHYD
Ćwiczenie 6
Co wydała Stryjeńska pod pseudonimem prof. Hillar? Możliwe odpowiedzi: 1. Wspomnienia z Monachium, 2. Bajki dla dzieci, 3. Podręcznik savoir-vivre'u
R12hO9wqbToNN
Ćwiczenie 7
Scharakteryzuj postać Tamary de Lempickiej.
R1ddq9hk8P9Iq
Ćwiczenie 8
Jak się nazwały polskie statki, których wnętrza urządzono w stylu art deco? Możliwe odpowiedzi: 1. m/s Kościuszko i m/s Jagiełło, 2. m/s Batory i m/s Piłsudski, 3. m/s Sobieski i m/s Chrobry
RHTtFotzEJODH
Ćwiczenie 9
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Nazwisko panieńskie Zofii Stryjeńskiej., 2. Pod jakim pseudonimem Zofia Stryjeńska wydała podręcznik savoir-vivre’u?, 3. W jakiej technice graficznej Z. Stryjeńska wykonała teczki z bożkami słowiańskimi?, 4. Na okładce którego czasopisma znalazł się autoportret Tamary de Lempickiej pt. „Tamara w zielonym bugatti”?, 5. Paul….. przedstawiciel art deco, rysownik, projektant mebli, tkanin, biżuterii, kostiumów teatralnych i filmowych., 6. W którym czasopiśmie Jerzy Warchałowski omówił prace młodej Zofii Stryjeńskiej?, 7. Kto zaprojektował polski pawilon na wystawę paryską w 1925 r.?
R1VSKMgIV0P1g
Ćwiczenie 10
Uzupełnij brakujące wyrażenia. Art deco (art décoratif, Tu uzupełnij), termin stosowany w odniesieniu do sztuki lat 20. i 30., pochodzący od nazwy wielkiej Tu uzupełnij z 1925 Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes. Na wystawie tej prezentowano zarówno malarstwo i rzeźbę, jak Tu uzupełnij i Tu uzupełnij. Swe prace wystawiali przedstawiciele różnych kierunków, m.in. secesji, fowizmu, kubizmu. Wspólną cechą tej sztuki było położenie nacisku na Tu uzupełnij i wykorzystanie walorów dekoracyjnych materiałów, często Tu uzupełnij. W przeciwieństwie do secesji art deco wyraźna była tendencja do prostoty i Tu uzupełnij formy.
R1V0m8bHNlpnN
Ćwiczenie 11
Dopasuj nazwiska architektów lub nazwy biur architektonicznych do zaprojektowanych przez nich budynków. Empire State Bulding w Nowym Jorku Możliwe odpowiedzi: 1. Fryderyk Tadanier, Stefan Strojek, 2. William van Alen, Reinhard, Hofmeister & Walquist, 3. Shreve, Lamb and Harmon, 4. Józef Czajkowski Chryster Bulding w Nowym Jorku Możliwe odpowiedzi: 1. Fryderyk Tadanier, Stefan Strojek, 2. William van Alen, Reinhard, Hofmeister & Walquist, 3. Shreve, Lamb and Harmon, 4. Józef Czajkowski Komunalna Kasa Oszczędnościowa w Krakowie Możliwe odpowiedzi: 1. Fryderyk Tadanier, Stefan Strojek, 2. William van Alen, Reinhard, Hofmeister & Walquist, 3. Shreve, Lamb and Harmon, 4. Józef Czajkowski Pawilon polski na wystawę w Paryżu w 1925 r. Możliwe odpowiedzi: 1. Fryderyk Tadanier, Stefan Strojek, 2. William van Alen, Reinhard, Hofmeister & Walquist, 3. Shreve, Lamb and Harmon, 4. Józef Czajkowski

Słownik pojęć

Art deco
Art deco

(art. décoratif, sztuka dekoracyjna). Termin stosowany w odniesieniu do sztuki lat 20. i 30., pochodzący od nazwy wielkiej wystawy paryskiej z 1925 Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes. Na wystawie tej prezentowano zarówno malarstwo i rzeźbę, jak sztukę dekoracyjną i architekturę; swe prace wystawiali przedstawiciele różnych kierunków, m.in. secesji, fowizmu, kubizmu. Wspólną cechą tej sztuki było położenie nacisku na elegancję formy i wykorzystanie walorów dekoracyjnych materiałów, często bardzo kosztownych. W przeciwieństwie do secesji, w art deco tendencja do prostoty i geometrycznej stylizacji formy była wyraźna.,,

Dwudziestolecie międzywojenne
Dwudziestolecie międzywojenne

okres między pierwszą a drugą wojną światową W tym czasie wiele państw europejskich uzyskało niepodległość. Nastąpił rozwój technik, nauki i kultury.,

Litografia
Litografia

technika druku płaskiego, rysunek do odbicia przygotowuje się na kamieniu litograficznym (odmiana drobnoziarnistego wapienia).,,

m9406a529db829c3d_0000000000308

Galeria dzieł sztuki

m9406a529db829c3d_0000000000320

Bibliografia

E. Bernard, Sztuka nowoczesna, Warszawa 2007.

Encyklopedia PWN w trzech tomach, Warszawa 1999.

L. Claridge, Tamara Łempicka, Poznań 2004.

J. Chrzanowska‑Pieńkos, A. Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Poznań 1996.

P. Gössel , G. Leuthouser Stephen Little, Sztuka. Kierunki – mistrzowie – arcydzieła, Warszawa 2005.

A. Kuźniak, Stryjeńska. „Diabli nadali, Wołowiec 2015.

A. Mason, Historia sztuki zachodniej. Od czasów prehistorycznych do XXI wieku, Warszawa 2009.

B. Osińska, Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, Warszawa 2005.

Z. Stryjeńska, Chleb prawie że powszedni, Wołowiec.

Uniwersalny leksykon sztuki, Warszawa 2002.

A. Włodarczyk‑Kulak, M. Kulak, O sztuce nowej i najnowszej. Główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.