Żołnierze listy piszą

Rozdział 1 
Pisanie listów odchodzi do lamusa. Nowe technologie nie oddają emocji?

Nagranie zawiera tekst opracowany na podstawie wywiadu Marty Bigdy, opublikowanego w Dzienniku Bałtyckim.
Mejle i esemesy uśmiercają tradycję pisania listów. Nowe, szybkie technologie próbują zepchnąć magię i tajemniczość papierowego listu do lamusa. Czy uda się im to zadanie?

ODRĘCZNE EMOCJE
Piękna dziewczyna w długiej sukni rozrywa kopertę z listem od ukochanego. Niemal czujemy zapach perfum, jakimi skropiono papier, na który potem ukochany przelał słowa... Piękne, kaligrafowane pismo, kryjące słodką tajemnicę. Jest też poważny mężczyzna, który z monoklem na oku rozważa filozoficzny wywód od przyjaciela. Pomrukując, wodzi wzrokiem za literami listu, grzejąc się w fotelu przed kominkiem. Miną przynajmniej trzy dni, zanim odpisze mu w sposób równie wyważony. Można się rozmarzyć. Ale rodzi się pytanie – czy to naprawdę już tylko melodia przeszłości, czy może mamy jeszcze szansę poczuć tę magię i tajemniczość listu na własnej skórze?

NIE WSZYSCY MŁODZI ZAPOMNIELI O LISTACH
Papierowa poczta miała umrzeć już wiele razy. Podobnie jak kino, któremu wieszczono unicestwienie przez telewizję. Ta ostatnia z kolei miała lec pod naporem Internetu. Ale nic się nie zmieniło – kino ma się dobrze, telewizja również. Czy więc klasyczny, papierowy list musi odejść do lamusa? Czy poczta elektroniczna pożre tę klasyczną, papierową, bo jest szybsza? Wiadomo, że lepiej dopasowuje się do coraz szybszego tempa naszego życia.

– Zaczyna brakować tej analogowej formy wyrazu – twierdzi Maciej Mazurek, student informatyki na Politechnice Warszawskiej – mejla pisze się w ciągu kilku minut, a na odpowiedź czeka się niewiele dłużej. To duży plus. Jednak nie wyobrażam sobie życia bez listów. Wracając do domu, za pomocą kilku przycisków możemy objąć wzrokiem cały świat. No, może nie dosłownie, ale przepływ informacji jest sprawniejszy niż za czasów świetności poczty klasycznej. Już mało kto interesuje się sprawami lokalnymi. Na topie są tylko globalne skandale. Myślę, że listy pomogłyby przywrócić zainteresowanie tym, co dzieje się obok. Przecież o tym zawsze one mówiły – przekonuje student.

Według niego listy są bezpośrednie, w przeciwieństwie do internetowych form kontaktu. – Słowa spisane na kartce to oryginalne źródło myśli pisarza – tłumaczy. – A gdy wysyła się mejla, to w kosmos wędruje plik bajtów, który później ląduje na komputerze odbiorcy. Niby to te same bajty, ale... trudno je porównać z ręcznym pismem. Używanie cyfrowej komunikacji do przekazywania ważnych treści jest swego rodzaju barbarzyństwem. Jeśli mam do powiedzenia coś istotnego, to piszę list, taki na papierze. Tym bardziej, że to właśnie pod nim znajdzie się mój oryginalny podpis – mówi.

Rozdział 2 
Listy z pola bitwy

Nagranie zawiera fragment książki Adama Grzymały‑Siedleckiego Cud Wisły opublikowanego w Warszawie w 1921 roku.

Jadąc pewnego razu za postępującą zwycięsko naszą tyralierą, natrafiłem na oddział żołnierzy, pozostawionych do pilnowania opuszczonych przez nas okopów. Gdy się dowiedzieli, rzucili się do mnie z prośbą, bym zechciał zabrać od nich listy. […] Zacząłem przeglądać kartki i listy. Odczytywałem adresy i oglądałem obrazki. Prawie wszystkie pisane niewprawną ręką, w adresach omyłki ortograficzne. […] Biję się o to publicznie w piersi, […] zacząłem popełniać dalszą niedyskrecję. Brałem jedna po drugiej z tych kilkuset korespondentek i zacząłem czytać. Drogie żołnierzyki! Przebaczcie mi moje przestępstwo; nie gwoli czemu innemu wiodła mię moja ciekawość, lecz tylko gwoli temu, by mieć sposobność znowu pisać o was, by społeczeństwu przypomnieć waszą dolę. Więc: „Najdroższa Matko! Nasmprzód niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, a następnie donoszę Ci, droga Matko, mile i uprzejmie, żem zdrów dotychczas, dzięki Bogu, czego i Tobie życzę. Pędzimy bolszewików dzień i noc, z tego powodu jest się ciągle głodnym, o czem ci donoszę. Kochający Syn”.
[…] Najczęstszy typ to wiadomość, że się jest zdrowym i nie ma nic do napisania; czasem wytłomaczenie: „bo bitwa, bo odpoczynek”. Kochana wiara ani przypuszcza, by bitwa była czemś obojętnem. Dla niej, dla tej wiary to chleb powszedni, więc któżby o tem pisał. Czasem trafia się list zakłopotany: „Najdroższa Zosiu, albo Broniu! Przepraszam, żem jeszcze nie pisał, ale czasu niebyło: ani rusz, tyle roboty z tymi bolszewikami. Nie gniewaj się na mnie. Już będę pisał częściej”. Przed czytelnikiem staje w całej wyrazistości postać panny Zosi czy Broni. Nie musi ona być uosobieniem bierności. Krótko widać trzyma swojego wojaka. Ma talenty sierżanta. „Kochający Ignacy” zna przed nią respekt i srogi Pieter snadź go obleciał na myśl – jakie będzie przywitanie po dwóch tygodniach zaniedbania się w korespondencji. Chwała Bogu, że choć bolszewikiem można się wysumitowaćsumitowaćwysumitować.

Są listy do rodziców, rodzeństwa, […] są do osób poznanych w podróży: „Kapral X. przypomina się Szanownej Pani. Obdarzyła mię Pani paczką papierosów, gdyśmy ruszali na front z Poznania. Dziękuję Pani za adres i za pozwolenie napisania. Więc piszę i jestem rad, że mam do kogo napisać z pola, ja, co nie mam ani rodziców, ani rodzeństwa i zazdroszczę innym kolegom, że mają komu donosić o swojem zdrowiu i o zwycięstwie swego baonu. Dla żołnierza w polu to takie, proszę Szanownej Pani, szczęście odbierać listy i pisać listy”.

Czy nie odezwie się w was, szanowne czytelniczki, ochota przebywania na stacjach kolejowych w czasie odmarszu kompanij i batalionów? Dawajcie im najskromniejsze upominki, zostawiajcie adresy, niech mają do kogo pisać […]. To ich zwiąże z krajem. To im może być nowoczesną postacią szarfy rycerskiej. I wreszcie jeszcze jeden list, z zachowaniem ortografii: „Najdroższa Matko: pise i nie wiem, czy nie pise ras ostatni, bo jezdem w atakach dzień i noc. Bóg przenajswientszy wie tylko, czy zyw powruce. Ale to nic. Nie jeden ja taki syn i nie jedna ty taka matka biedna a Polszka tylko jedna”.

Rozdział 3 
Żołnierz uwięziony

Nagranie zawiera list‑wiersz rotmistrza Witolda Pileckiego Do Pana Pułkownika Różańskiego z maja 1947 r. Osadzony w mokotowskim areszcie przy ulicy Rakowieckiej i torturowany w czasie przesłuchań, rotmistrz Witold Pilecki napisał nietypowy list do pułkownika Jacka Różańskiego, dyrektora Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa PublicznegoMinisterstwo Bezpieczeństwa PublicznegoMinisterstwa Bezpieczeństwa Publicznego, nadzorującego śledztwo w jego sprawie.

Na skórze wciąż gładki – wewnętrzny trąd miałem,
Co wżarł mi się w duszę – nie żywiąc się ciałem.
Z nim chodząc po mieście – w ślad wlokłem zarazę...
Przeciętny znajomy nic o tym nie wiedział
Że prosząc: Wstąp do nas, bo będę urazę
Miał do Cię – narażał się sam, bo gdym siedział
Z nim pijąc, lub z jego małżonką herbatę –
(a na zapytanie: gdzie teraz pracuję?
Starając się wzrok gdzieś wlepić w makatę
mówiłem, że piszę lub rzeźbię, maluję) –
A samą bytnością już bakcyl wnosiłem,
Co skrycie się czając w pozornym niebycie,
Złem płacąc – za serce – (żem jadł tam i piłem) –
Mógł wtrącić do lochu i złamać im życie.
Mój jeden przyjaciel, co tyle wciąż serca
Miał dla mnie – gdyż w piekle z nim razem siedziałem
I tam gdzie vernichtungsvernichtungsvernichtungs – w krąg wszystkich uśmiercał
Uchronić od śmierci go jakoś zdołałem.
Więc teraz tak bardzo serdecznie podchodził
On do mnie – z ufnością. Lecz sprawką szatana –
Człowieka zacnego – jam w serce ugodził,
by dać coś dla tamtej, co stamtąd przysłana.
Dlatego więc piszę niniejszą petycję,
By sumą kar wszystkich – mnie tylko karano,
Bo choćby mi przyszło postradać me życie –
Tak wolę – niż żyć wciąż, a w sercu mieć ranę.