ok. 160 r. p.n.e. – Kato Starszy napisał De Agri Cultura
ok. 40–104 r. n.e. – Lata życia Marka Waleriusza Marcjalisa
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1EVFFdMwAu661
1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
7. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym;
2) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej, polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;
doskonalić umiejętności przekładu tekstu oryginalnego (poetyckiego) oraz czytania metrycznego.
Wprowadzenie
RRaYpVQdYG0p5
RmNz626ORys4A
R1QjQvQ82hjHN
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000017
[Lucius Licinius Lucullus (117–56 p.n.e.), rzymski wódz i polityk, kolekcjoner sztuki i bibliofil; jego uczty cechował wielki przepych]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000018
[Caius Petronius Arbiter (27–66) – rzymski polityk i pisarz czasów Nerona]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000019
[dłuższy epizod rzymskiej powieści realistycznej Satyricon liber Petroniusza]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000020
[Marcus Gavius Apicius; żył w I w. n.e., rzymski kucharz i miłośnik luksusu]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000021
[O sztuce kucharskiej ksiąg dziesięć z IV w.; książka zawiera ok. 450 prostych przepisów]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000022
[O gospodarstwie rolnym z II w. p.n.e., podręcznik prowadzenia villa rustica – gospodarstwa wiejskiego]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000023
[Marek Porcjusz Katon (234–149) mówca, polityk, pisarz]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000024
[rodzaj słonego sosu (mieszankę ryb, ziół i soli poddawano fermentacji, odcedzano i rozcieńczano)]
Posiłki Greków i Rzymian
U Rzymian, podobnie jak u Greków, były ustalone trzy posiłki w ciągu dnia: wcześnie rano — pierwsze śniadanie ientaculum, drugie śniadanie prandiumprandiumprandium około południa i obiad spożywany w późnych godzinach popołudniowych — cena.
Pierwsze śniadanie składało się z chleba, sera, owoców, mleka lub wina. Dzieci zabierały ientaculum do szkoły, zapewne ze względu na wczesną porę rozpoczynania lekcji. PrandiumprandiumPrandium rzadko podawano do stołu, gdyż była to raczej zimna przekąska, często danie z poprzedniego dnia, które można było zjeść unikając mycia rąk po nim […]. Mogły to być zimne potrawy mięsne, ryby, ser, owoce, wino. Podstawowym, najobfitszym posiłkiem był obiad, na który podawano dania gorące i obfitsze. W czasach najdawniejszych spożywano obiad w atriummfd9f0c2d82fc0760_0000000000028atrium, a kiedy domtrikliniumdom przyjął formę grecko‑rzymską, przeniesiono ten posiłek do jadalni tricliniummfd9f0c2d82fc0760_0000000000027triclinium. Obiad — cena składał się z zasadniczych trzech części. Na początku gustus lub gustatio — przekąski, wśród których pierwszym daniem były jaja. Jako napój podawano mulsum — wino zaprawione miodem. Na główną część obiadu składało się wiele dań mięsnych i rybnych, z dodatkiem warzyw i sałat; na przyjęciach wystawnych podawano ponadto różne odmiany ostryg, ślimaki, małże — echini, ostrea, balani […]. Poszczególne dania nazywano ferculum albo też cena: prima cena, secunda cena — pierwsze danie, drugie danie itd. Na koniec podawano deser, zwany secundae mensae; przy większych przyjęciach ta część obiadu, zwana commissatio, przybierała charakter greckiego sympozjonumfd9f0c2d82fc0760_0000000000026sympozjonu. Podawano owoce świeże lub suszone (figi, daktyle), orzechy i ostre przysmaki, które miały pobudzać pragnienie, gdyż wina były właściwie główną treścią commissatio.
Oczywiście wcześnie już w gospodarstwie domowym zajmowano się wypiekiem chleba i różnych placków. […] W przepisach powtarzają się te same składniki: mąka pszenna, ser owczy, miód, tłuszcz — tzn. oliwa, rzadko mleko i słonina. Różnica w wypiekach polegała na ilości składników i kształcie wypieku.
Większa niż u Greków była na stołach Rzymian rozmaitość warzyw, które były dostępne nawet ludności ubogiej. Zawsze cieszyła się powodzeniem cebula — cepa i czosnek — allium; gramatyk IV wieku n.e. Nonniusz Marcellus mówi, że wprawdzie od dawnych Rzymian czuć było cebulą, to jednak byli oni pełni energii. Jadano kapustę — brassica, sałatę — lactuca, rutę — ruta, ślaz — malva, szczaw — lapathum, rzepę i rzodkiew — napus, marchew — pastinaca, ogórki — cucumis, dynię — cucurbita oraz różne odmiany jarzyn strączkowych jak groch — cicer i soczewicę — lens. Wiele z nich uważano za potrawy szczególnie zdrowe, dobrze działające na trawienie, np. ślaz, i zapobiegające bólom głowy i malarii.
Używano w wielkiej ilości przypraw i korzeni (co przFtrwało do dzisiaj w kuchni na południu), jednak nazwy ich przeważnie nic nam nie mówią i trudno je zidentyfikować; zastosowanie miały głównie przy przyrządzaniu potraw mięsnych i ostrych sosów — garumgarumgarum, muria, alec, do których dodawano też obficie ocet — acetum i oliwę, niekiedy marynowane ryby.
Na deser składały się owoce, i z sadów italskich, i importowane z zagranicy: te ostatnie dostawały się oczywiście jedynie na stoły w bogatych domach. Podawano jabłka, gruszki, śliwki, czereśnie, jabłuszka rajskie, granaty, figi, orzechy, kasztany, winogrona, oliwki. Wszystko jest poświadczone nie tylko przez literackie opisy uczt lecz także znajduje swój wyraz w malowidłach ściennych.
Dla ludności ubogiej wymienione warzywa stanowiły często jedyny posiłek, natomiast na stołach zamożnych były tylko dodatkiem do dań mięsnych. Najwięcej spożywano mięsa wieprzowego i koziego, wołowe jedynie ze zwierząt złożonych bogom w ofierze, gdyż woły jako zwierzęta potrzebne do pracy na roli były oszczędzane: polowania dostarczały zajęcy, dzików, a wielce sobie ceniono dania z ptactwa i ryb. […] Rozwinęła się także hodowla ślimaków i ostryg (vivaria ostrearum). […] Podobnie rozwinęła się hodowla ptaków. Źródłomfd9f0c2d82fc0760_0000000000025Źródło
R1a0sEX9LA8dx1
R15Km46FaRo8G
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000025
Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983, s. 371–383.
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000026
[gr. symposion – „wspólne picie”; całonocny rytuał picia wina; ważne zjawisko w życiu greckich elit]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000027
[jadalnia]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000028
[w domach Rzymian centralne pomieszczenie, wokół którego były rozmieszczone pokoje mieszkalne; z otworem w dachu i zbiornikiem na wodę]
Zadania
Polecenie 1
Przeczytajcie tekst z książki Lidii Winniczuk o zwyczajach żywieniowych starożytnych Rzymian. Podzielcie się na trzy grupy. Każda z grup po 5 minutach przedstawi kolegom krótką prezentację trzech posiłków, które jadali Rzymianie: ientaculum, prandium i cena.
Rdszb6A5Sb34E
Ćwiczenie 1
R6mbHLOB9gx22
RtuMfXEMqp1oo
Ćwiczenie 2
Do łacińskiej sentencji dopasuj jej przekład. Ab ovo usque ad mala. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Sero venientibus ossa. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Aqua et panis est vita canis Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Cenare quomodo rex. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Pisces natare oportet. Możliwe odpowiedzi: Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Cura ut valeas. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Homini cibus utilissius est simplex. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. In vino veritas, in aqua sanitas. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie.
Do łacińskiej sentencji dopasuj jej przekład. Ab ovo usque ad mala. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Sero venientibus ossa. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Aqua et panis est vita canis Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Cenare quomodo rex. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Pisces natare oportet. Możliwe odpowiedzi: Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Cura ut valeas. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. Homini cibus utilissius est simplex. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie. In vino veritas, in aqua sanitas. Możliwe odpowiedzi: 1. Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie. 2. Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki. 3. Od jajka do jabłek. 4. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi. 5. Woda i chleb to życie psa. 6. Ryba musi pływać. 7. Dbaj o zdrowie. 8. Ucztować jak król. 9. W winie prawda, w wodzie zdrowie.
Do łacińskiej sentencji dopasuj jej przekład.
Zjedz niewielką kolację, by żołądek był lekki., Woda i chleb to życie psa., Od jajka do jabłek., Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi., Najpożyteczniejsze dla człowieka jest proste jedzenie., Ryba musi pływać., W winie prawda, w wodzie zdrowie., Dbaj o zdrowie., Ucztować jak król.
Ab ovo usque ad mala.
Sero venientibus ossa.
Aqua et panis est vita canis
Cenare quomodo rex.
Pisces natare oportet.
Cura ut valeas.
Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis.
Homini cibus utilissius est simplex.
In vino veritas, in aqua sanitas.
Marek Waleriusz
Mistrz epigramu łacińskiego. Autor zbioru pt. Epigrammaton liber (Księga
epigramów). Marcjalis wzorował się m.in. na epigramacie greckim oraz
twórczości Katullusa. Zbiór ten stanowi największą zachowaną kolekcję
Marcjalis, Epigramy, Klasyka na e‑czytnik, Virtualo 2010
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000030
Jeśli tylko nie jesteś, Juliuszu, przypadkiem Gdzieś proszony, przyjdź do mnie: czekam cię z obiadkiem. Pamiętaj, bądź o ósmej, żeby już bez zwłoki Pójść do łaźni, do której, jak wiesz, mam dwa kroki. Najpierw będzie sałata dobra na żołądek I młode pędy porów, świeżo ścięte z grządek, Potem zamiast sardeli – tuńczyk, ale suto Obłożony jajkami i zieloną rutą. Dostaniesz także jajka pieczone w popiele, W kominie na Welabrum uwędzony serek I oliwki piceńskie obmyte przez deszcze. To będzie na przystawkę. Chcesz wiedzieć, co jeszcze? Nakłamię, żebyś przyszedł: ryby i ślimaki… Wreszcie rzecz najważniejsza: nic nie będę czytał.
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000031
[sumen, suminis – sutki maciory]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000032
[conchylium, conchylii – małż]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000033
[mentior, 4, mentitus sum – kłamać]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000034
[kraina granicząca z Umbrią i Sabinum]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000035
[massa, massae – ciasto]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000036
[Velabrensis, Velabrense – związany z Welabrum; Velabrum – przestrzeń pomiędzy Tybrem, Palatynem, Kapitolem i Forum Romanum]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000037
[ruta, rutae – ruta]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000038
[lacertus, lacerti – makrela]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000039
[cordyla, cordylae – tuńczyk
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000040
[porrum, porri – por]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000041
[lactuca, lactucae – sałata głowiasta]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000042
[Stephanus, Stephani – Stefanus]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000043
[octavam horam (o godz. 13–14.00)]
mfd9f0c2d82fc0760_0000000000044
[Cerialis, Cerialis – Cerialis]
RJNqZkBoQdLfw
Ćwiczenie 3
Do podanego działa dopasuje jego autora. „De re coquinaria” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz „De agricultura” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz „Satyricon liber” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz
Do podanego działa dopasuje jego autora. „De re coquinaria” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz „De agricultura” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz „Satyricon liber” Możliwe odpowiedzi: 1. Petroniusz, 2. Katon, 3. Apicjusz
Do podanego działa dopasuje jego autora.
Katon, Petroniusz, Apicjusz
De re coquinaria
De agricultura
Satyricon liber
RIkaOews3OyCv1
Ćwiczenie 4
Z poniżej podanych słów, wskaż te które oznacza sałatę w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi: 1. lactuca 2. leek 3. lattuga 4. lettuce
Z poniżej podanych słów, wskaż te które oznacza sałatę w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi: 1. lactuca 2. leek 3. lattuga 4. lettuce
Umieść formy gramatyczne w odpowiednim miejscu tabeli.
-, -, -, -, -, -, -, -
Indicativus perfecti
Infinitivus perfecti
Indicativus futuri
Coniunctivus praesentis
Umperativus praesentis
-
-
-
-
-
-
-
-
RlhyXHf3jUehL
Ćwiczenie 5
Z poniżej podanych słów, wskaż te które oznacza por w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi: 1. porrum 2. leek 3. porro 4. poireau
Z poniżej podanych słów, wskaż te które oznacza por w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi: 1. porrum 2. leek 3. porro 4. poireau
Umieść w tabeli słowa „por”, „sałata” i „jajko” w językach: łacińskim, angielskim, włoskim i francuskim. Porównaj zapisane słowa.
język łaciński, język angielski, język włoski, język francuski
język polski
por
sałata
jajko
język łaciński
język angielski
język włoski
język francuski
R4wCYktgwNuHz
Ćwiczenie 6
RFOGuZXJ13son
Ćwiczenie 7
Polecenie 2
Przygotujcie inscenizację uczty rzymskiej.
Podzielcie się na grupy: grupa 1 i 2 zajmie się odtworzeniem realiów (stroje, naczynia, przyprawy, meble), grupa 3 – przygotowaniem potraw.
Wyznaczcie „króla uczty” (rex bibendi), który będzie czuwał nad jej przebiegiem. Zastanówcie się, jak uczta będzie przebiegać. Może będzie jej towarzyszyć muzyka i poezja?
Słowniki
Słownik pojęć
caupona
caupona
W starożytnym Rzymie karczma/zajazd.
cekub
cekub
Jeden z gatunków popularnego rzymskiego wina.
cena
cena
Główny posiłek dnia (obiad) spożywany ok. godz. 9 lub 10 (czyli o 14.00 lub 15.00) – pod koniec dnia pracy; cena składała się z 3 części: 1. to gustatio (przystawki), głównie jaja i wino, 2. to caput cenae (obiad właściwy) – kolejne dania oraz wino, 3. to secundae mensae (deser) – owoce i ciasta.
Falern
Falern
Jeden z gatunków najszlachetniejszego rzymskiego białego wina z okolic Falerno w Kampanii. Jego sława dotrwała do IV w. n.e.
Forum Boarium
Forum Boarium
Położony nad Tybrem obok Forum Holitorium Rynek Bydlęcy, na którym handlowano bydłem i rybami. Do dziś stoją tu świątynie Fortuny i Herkulesa (ta druga przez pewien czas uważana była za świątynię Westy).
Forum Holitorium
Forum Holitorium
Rynek Warzywny nad Tybrem; powstał w okresie wczesnej republiki. Stały tu świątynie: Junony Sospita, Janusa i bogini Spes.
garum
garum
Rodzaj słonego sosu, bardzo popularnego w świecie śródziemnomorskim (mieszankę ryb, ziół i soli poddawano fermentacji, odcedzano i rozcieńczano). Produkowało go wiele wytwórni, a niektóre rodzaje garum były bardzo kosztowne, np. produkowane w Hiszpanii garum sociorum.
ientaculum
ientaculum
pierwsze śniadanie spożywane ok. 1–2 godz. dnia; składało się z placków, chleba, sera, czosnku, wody.
Massyk
Massyk
Jeden z gatunków popularnego rzymskiego wina.
perystyl
perystyl
łac. peristylium; dziedziniec wewnętrzny, otoczony portykiem, pojawił się w domach rzymskich w czasach wojen punickich; usytuowany poza kompleksem otaczającym atrium stał się centrum życia rodzinnego. Ozdabiano go roślinami, posągami, mozaikami i fontannami.
prandium
prandium
od ok. II w. p.n.e. drugie śniadanie jadane ok. godz. 6–7 (tzn. ok. południa); składało się z ryb, jarzyn, owoców.
rex (magister) bibendi
rex (magister) bibendi
„król bankietu”, w czasie posiłku zwanego cena był „mistrzem ceremonii”: ustalał liczbę kielichów przeznaczonych do wypicia, proporcję, w jakiej należało rozwodnić wino, inicjował zabawy i gry.
Sabin
Sabin
Jeden z gatunków popularnego rzymskiego wina.
taberna
taberna
rzymska gospoda; można w niej było kupić gotowe potrawy, wino i chleb.
thermopolium
thermopolium
gr. thermopolion; łac. pluralis: thermopolia; w świecie grecko‑rzymskim sklep z jedzeniem na wynos, bar szybkiej obsługi.
triklinium
triklinium
łac. triclinium; właściwie trzyosobowe łoże, pozwalające na spożywanie posiłków w pozycji leżącej. Wokół stołu ustawiano trzy triklinia, potem zastąpiono je łożem półkolistym. Termin ten oznaczał także jadalnię. Dom rzymski mógł posiadać ich kilka, a najprzyjemniejsza była jadalnia przylegająca do perystylu.
Słownik łacińsko - polski
RHM4ET3clAzIp1
Galeria dzieł sztuki
REB0ZEy2Bpyod1
R1Ttmv5dgZvhY1
RlInB82DIPBzF1
R1Ow0i1CkOmTU1
RZFIZ1eJglfiv1
Rtnt2OFcVxPBQ1
Bibliografia
Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.
Marcjalis, Epigramy, Klasyka na e‑czytnik, Virtualo 2010.
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978 r.