Rqba5ToROGtzf1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kolorów (pięć odcieni koloru różowego, kremowy) przedstawiono procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności w poszczególnych państwach.Kolor ciemnoróżowy występuje w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej oraz w Australii. Kolor kremowy występuje w przeważającej części Afryki i południowej części Azji oraz Indonezji. Pozostałe obszary pokryte są kolorem różowym i jasnoróżowym.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy narysowano sześć kolorowych prostokątów i opisano procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności w poszczególnych państwach.Kolorem ciemnoróżowym oznaczono obszary, na których ponad siedemdziesiąt procent ludności ma nadwagę, kolejne cztery odcienie koloru różowego przedstawiają obszary, na których nadwaga występuje u dwudziestu do siedemdziesięciu procent mieszkańców, kolorem kremowym zaznaczono obszary, gdzie procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności wynosi poniżej dwudziestu procent.

1. Zróżnicowanie wyżywienia ludności świata

Ze statystycznego punktu widzenia sytuacja jest coraz lepsza – zmniejsza się odsetek ludzi, którym brakuje dostatecznej ilości pożywienia. Dotyczy to państw rozwiniętych i rozwijających się. Co więcej, w krajach rozwijających się spadek jest szybszy i to mimo dużego przyrostu naturalnego.

Ro2CDBqD0SeeJ1

Na ilustracji wykres liniowy. Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do trzydziestu pięciu procent. Na osi poziomej opisano dwuletnie przedziały czasowe od tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt do dwa tysiące trzynaście. Kolorowymi liniami przedstawiono odsetek osób cierpiących na niedostatek żywności na świecie – kolor niebieski, w państwach rozwijających się – kolor czerwony i w państwach rozwiniętych – kolor zielony. Wszystkie trzy linie łagodnie opadają. Linia czerwona najwyżej, linia zielona najniżej.

Ten optymistyczny obraz psują liczby bezwzględne. Nadal niedostatek żywności doskwiera ponad 800 mln osób, w ogromnej większości z krajów rozwijających się.

RhDXNTAI85Ejv1

Na ilustracji wykres warstwowy . Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do tysiąc dwieście w nawiasie zapisano – w milionach. Na osi poziomej opisano dwuletnie przedziały czasowe od tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt do dwa tysiące trzynaście. Kolorami przedstawiono liczbę osób cierpiących na niedostatek żywności. Kolor zielony – państwa rozwijające się, kolor niebieski – państwa rozwinięte. Ogólna tendencja spadkowa. Niewielki udział państw rozwiniętych w ogólnej skali.

Stan wyżywienia na świecie można określać na kilka sposobów. Najczęściej, omawiając ten problem, stosuje się ilość kilokalorii przypadającą na jedną osobę w ciągu dnia. Przeciętnie wystarcza 2200‑2300 kcal, jeśli otrzymuje się mniej – mówimy o głodzie. Skutkiem głodu może być niedożywienie, czyli pogorszenie stanu organizmu wpływające na zdrowie i aktywność człowieka. Warto pamiętać, że poprawne odżywianie to nie tylko ilość dostarczonej organizmowi energii. Istotne są białka, tłuszcze, witaminy i mikroelementy. Jeżeli występuje ich niedobór, można mówić o głodzie utajonymgłód utajonygłodzie utajonym, którego skutki są podobne do głodu prawdziwego.

Porównanie danych wskazuje duże zróżnicowanie przestrzenne poziomu wyżywienia (tab. 1). W krajach wysoko rozwiniętych ludzie otrzymują przeciętnie o 650 kcal więcej niż w krajach rozwijających się. Jeszcze większe kontrasty są pomiędzy regionami na przykład w Azji lub Afryce. Państwa europejskie są w tym zestawieniu wśród krajów wysoko rozwiniętych: najwyższa wartość to 3780 kcal w Austrii, najniższa w Mołdawii – 2420 kcal.

RsOPYdD1Zbu0p1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kolorów (czerwony, trzy odcienie pomarańczowego, żółty) przedstawiono przeciętną dzienną dawkę kalorii spożywaną przez jednego mieszkańca w poszczególnych państwach.Kolor czerwony i ciemnopomarańczowy występuje w Ameryce Północnej, Europie, północnej części Azji, Australii oraz północnej części Afryki. Na pozostałym obszarze występuje kolor jasnopomarańczowy i żółty. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy narysowano kolorowe prostokąty i opisano przeciętną dzienną dawkę kalorii spożywaną przez jednego mieszkańca. Kolorem czerwonym oznaczono obszary, w których liczba kalorii przekracza trzy i pół tysiąca, ciemnopomarańczowym – od trzech do trzech i pół tysiąca kalorii, pomarańczowym – od dwóch i pół do trzech tysięcy kalorii, jasnopomarańczowym – od dwóch do dwóch i pół tysięcy kalorii , kolorem żółtym – od półtora tysiąca do dwóch tysięcy kalorii.

2. Różnice jakościowe w odżywianiu się ludzi na świecie

Różnice w sposobach odżywiania nie dotyczą wyłącznie ilości dostarczanych organizmowi kalorii. Równie ważna jest jakość spożywanych produktów. Istnieje wyraźna dysproporcja w jakości i składzie pożywienia między krajami rozwijającymi się i rozwiniętymi. W regionach słabo rozwiniętych gospodarczo podstawą wyżywienia są produkty roślinne, zwłaszcza zbożowe. Produkty mięsne to mniej niż 10% diety, a żywność pochodzenia morskiego (ryby, krewetki, małże, kalmary, homary, ośmiornice itp.) to zupełny margines. Wyjątek stanowią słabo rozwinięte kraje wyspiarskie lub leżące na wybrzeżach, gdzie organizmy morskie to główne albo nawet jedyne źródło białka zwierzęcego.

Produkty pochodzenia zwierzęcego są bardzo istotne dla diety człowieka. Poza energią i wysokiej jakości białkiem dostarczają żelazo, cynk, witaminy z grupy B oraz witaminę A. Ryby stanowią z kolei źródło retinolu, witamin D i E, jodu i selenu.

W krajach wysoko rozwiniętych dzięki m.in. nowoczesnemu rolnictwu, gospodarce morskiej, przemysłowi spożywczemu i dobrej infrastrukturze komunikacyjnej dieta mieszkańców jest dużo bardziej zróżnicowana i zdrowsza.

Reu9boxLWOIYh1

Na ilustracji wykres słupkowy. Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do trzystu pięćdziesięciu, w nawiasie podano gramy na dobę. Na osi poziomej opisano kraje rozwinięte i rozwijające się. Kolorowymi słupkami przedstawiono spożycie poszczególnych składników w krajach wysoko rozwiniętych i rozwijających się. Kolorami zaznaczono: niebieskim – produkty zbożowe, błękitnym – mleko, zielonym – cukier, słodycze i słodziki, jasnozielonym – mięso, pomarańczowym – napoje niealkoholowe, brązowym – tłuszcze zwierzęce. Słupki mają bardzo zróżnicowaną wysokość w obu opisanych grupach państw.

3. Przyczyny różnic wyżywienia ludności świata

Różnice w dostępie do żywności wynikają ze wspólnego oddziaływania wielu czynników o odmiennym natężeniu. Środowiskowe ograniczenia produkcji to: małe zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, słabe gleby, zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura powietrza, niekorzystne ukształtowanie terenu itp. Niedostatek żywności wiąże się ze wzrastającą liczbą ludności – czynnik demograficzny.
Czynnikiem ekonomicznym jest ubóstwo. Rolnicy nie mogą kupić lepszego ziarna lub nawozów, a inni ludzie żywności. Z drugiej strony popyt na biopaliwa doprowadził do tego, że producenci sprzedawali ziarno do przeróbki chemicznej, co spowodowało wzrost cen żywności.
Niestabilność polityczna, konflikty i walki po części z powodu ograniczonych zasobów zniechęcają do produkcji, ponieważ uprawy wymagają długotrwałej pracy, a zbiory łatwo stracić. Czynniki ekonomiczny i polityczny wspólnie wpływają na decyzje o budowie infrastruktury, np. utwardzonej drogi. Dzięki takim rozwiązaniom towary, w tym żywność, są dostępniejsze, a przez to tańsze. Sam czynnik polityczny to forma rządów, przynależność do bloków handlowych, poziom biurokracji czy korupcji. Odpowiedzialność przypisana mężczyznom albo kobietom za dostarczenie żywności rodzinie jest czynnikiem społecznym, podobnie jak zwyczaje żywieniowe. Oddziaływanie czynników demograficznego i środowiskowego skutkuje wyjałowieniem gleby i pustynnieniem, a to wymusza migracje, przynosząc zmiany demograficzne, społeczne i polityczne.

Najtrudniejsza sytuacja występuje w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie skupiło się długoletnie negatywne oddziaływanie wielu czynników. W Somalii to kilkuletnia susza niszcząca uprawy i stada zwierząt oraz ponad dwudziestoletnia wojna domowa uniemożliwiająca rozwój, a nawet pomoc humanitarną.

Przykładem złej sytuacji żywieniowej pochodzącym z innego regionu świata jest Haiti, gdzie do słabych rządów, szybkiego przyrostu liczby ludności, degradacji gleb doszły klęski żywiołowe – trzęsienie ziemi w 2010 roku i cyklon tropikalny w 2012 roku.

RHYruw1afvflJ1

Na zdjęciu satelitarnym fragment terenu. Z lewej strony odkryta gleba pozbawiona roślinności. Z prawej strony teren zalesiony. Granicę stanowi rzeka. Z lewej strony napis Haiti. Z prawej strony napis Dominikana.

Kłopoty związane z wyżywieniem nie dotyczą tylko braku żywności i nie dotykają wyłącznie krajów rozwijających się. Coraz większym problemem współczesnego świata są nadwaga i otyłość również prowadzące do pogorszenia stanu zdrowia. Nadwagę ma ponad 1,5 mld ludzi, z czego około 30% choruje na otyłość, co gorsza w coraz większym stopniu dotyczy to dzieci.

Rqba5ToROGtzf1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kolorów (pięć odcieni koloru różowego, kremowy) przedstawiono procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności w poszczególnych państwach.Kolor ciemnoróżowy występuje w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej oraz w Australii. Kolor kremowy występuje w przeważającej części Afryki i południowej części Azji oraz Indonezji. Pozostałe obszary pokryte są kolorem różowym i jasnoróżowym.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy narysowano sześć kolorowych prostokątów i opisano procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności w poszczególnych państwach.Kolorem ciemnoróżowym oznaczono obszary, na których ponad siedemdziesiąt procent ludności ma nadwagę, kolejne cztery odcienie koloru różowego przedstawiają obszary, na których nadwaga występuje u dwudziestu do siedemdziesięciu procent mieszkańców, kolorem kremowym zaznaczono obszary, gdzie procentowy udział ludności z nadwagą w ogólnej liczbie ludności wynosi poniżej dwudziestu procent.

Przyczyn nadwagi i otyłości jest kilka. Najbardziej podstawowa to wzrost udziału w diecie produktów zawierających dużo cukru i tłuszczu, spożywanie żywności wysoko przetworzonej, przez to pozbawionej wielu mikroelementów i witamin. W krajach rozwijających się problem ten wiąże się ze zmianą sposobu odżywiania na „europejski”, będącą jedną z pierwszych oznak sukcesu ekonomicznego. Dodatkowo nowoczesność prowadzi do trybu życia niewymagającego fizycznego wysiłku, więc niezużyty nadmiar energii gromadzi się w organizmie.
Skutki zdrowotne nadwagi i otyłości to m.in. choroby układu krążenia, cukrzyca, choroby stawów, niektóre rodzaje raka.

4. Formy pomocy żywnościowej

Niezależnie od tego, czy niedostatek żywności jest wynikiem nadzwyczajnych sytuacji, czy błędów systemowych, wymaga pomocy interwencyjnej. Swoją rolę do spełnienia mają w tym względzie rządy na przykład poprzez uruchomienie rezerw, zakup interwencyjny lub wykorzystanie armii do przetransportowania i dystrybucji żywności na terenach ogarniętych klęską głodu. Środki rządowe są skuteczne w dotarciu do ludzi w potrzebie (zwłaszcza przy braku infrastruktury), określaniu skali problemu i przekazywaniu informacji.
Bardzo pomocne mogą być organizacje pozarządowe (ang. non‑government organization(s), skrót NGO), głównie duże, z własnymi środkami finansowymi i logistycznymi oraz doświadczonym personelem. Ich zadania to dostarczanie i rozdzielanie wody i żywności, pomoc medyczna.

Wsparcia może też udzielić społeczność międzynarodowa poprzez działania agencji rządowych lub pozarządowych, jak: Polska Akcja Humanitarna, Caritas, Oxfam czy organizacje należące do Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.
Poczynania takie mogą być skuteczne, o ile władze na danym terenie przyznają, że mają problem, z którym poradzić sobie nie potrafią, i poproszą o pomoc lub przynajmniej zgodzą się na nią oraz zapewnią bezpieczeństwo pomagającym.

R1RnFp7EMANY01

Na zdjęciu ciemnoskóra kobieta i ciemnoskóry mężczyzna stoją na białych workach. Bardzo dużo worków z niebieskim napisami. Na workach napisy po angielsku, napis Australia. Obok dużo kartonowych pudeł i puszek z nadrukowanymi napisami „u es a”.

Nie do przecenienia są działania długofalowe mające na celu zmniejszenie lub zlikwidowanie problemu niedostatku żywności. Jednym ze sposobów jest lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów, np. poprzez ograniczenie erozji gleb lub parowania i odpływu wód. Pierwsze można osiągnąć poprzez orkę lub układanie kamieni wzdłuż poziomic, tarasowe pola, szerokie miedze itp., drugie – sadząc na przykład zadrzewienia śródpolne. Inny sposób to zwiększenie obszaru upraw dzięki nawadnianiu.

Polecenie 3

W jakim stopniu rozwiązanie przedstawione poniżej jest lepsze od pompy napędzanej silnikiem spalinowym? Przedstaw argumenty za i przeciw.

RSlrYoBRmy0JM1

Na zdjęciu ciemnoskóre dzieci na karuzeli, która jednocześnie jest pompą wodną.

Kolejnym sposobem jest wprowadzanie odmian wydajniejszych lub odporniejszych na niedostatek wody, zawartość soli w wodzie albo choroby i szkodniki. Można przekonać rolników do upraw całkiem nowych roślin. Tak, jak to się stało z kukurydzą w Afryce.

R1PVdD7NQHKIi1

Na ilustracji wykres liniowy. Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do osiemdziesięciu. Na osi pionowej opisano lata od tysiąc dziewięćset sześćdziesiąt jeden do dwa tysiące trzynaście. Liniami przedstawiono powierzchnię upraw – kolor niebieski i zbiory kukurydzy – kolor zielony w Afryce. Ogólna tendencja rosnąca, ale zbiory rosną szybciej niż powierzchnia upraw.

Kolejny problem do rozwiązania to przechowywanie produktów tak, by zachowały swe własności odżywcze lub siewne i nie padły ofiarą szkodników. Szacunki mówią, że na przykład w Indiach w taki sposób traci się 12‑16 mln ton ziarna. Ważne, by proponowane rozwiązania były zarówno efektywne, jak i dostępne dla rolników.

R4ev0PC36HIBi1

Na ilustracji z lewej strony gliniane naczynie. Z prawej strony schemat działania naczynia. Podwójne ścianki wypełnione piaskiem nasączonym wodą. Strzałkami pokazano kierunek parowania wody z piasku.

Niedostatek żywności w danym regionie wynikać może z braku komunikacji, a co za tym idzie braku informacji o kłopotach żywnościowych bądź też braku możliwości dostarczenia tam odpowiedniej ilości produktów spożywczych. Pierwszy przypadek jest coraz mniej istotny dzięki bardzo szybkiemu wzrostowi liczby telefonów komórkowych (w Afryce w 2015 roku ma być ich miliard), drugiemu można zaradzić, budując drogi i mosty przejezdne niezależnie od pogody. Okazuje się, że bardzo ważnym elementem pomagającym ograniczyć ubóstwo w krajach najsłabiej rozwiniętych jest rower: większa prędkość podróżna i możliwość przewożenia większej ilości towaru sprawiają, że dochód znacząco wzrasta.

Rs0xxllobns5O1

Na zdjęciu bosy ciemnoskóry rowerzysta jedzie specjalnym rowerem. Zamiast jednego koła z tyłu rower ma dwa koła, na nich rodzaj okratowanej ze wszystkich boków platformy do przewożenia towarów. Na poboczu drogi przechodnie.

Sposobem na wyjście z trudności na obszarach z niedożywieniem mogą być też mikrokredyty, czyli pożyczki udzielane najczęściej bez zabezpieczenia. Są one niewielkie w liczbach bezwzględnych, ale istotne z punktu widzenia kredytobiorcy. Pieniądze przeznacza się na inwestycje, np. na kupno roweru, maszyn rolniczych czy lepszego materiału siewnego. Dzięki zwiększonym zyskom spłaca się kredyt i rozwija gospodarstwo.

Oczywiście wszystkie te czynniki mogą zadziałać w warunkach bezpieczeństwa: braku konfliktów i wojen oraz przewidywalnej choćby w niewielkim stopniu przyszłości.

R1asOo1Sp14sc1

Film. Na filmie mężczyzna stoi na scenie, publiczność siedzi na widowni. Mężczyzna opowiada o tym, w jakich rejonach jada się owady i jakie są zalety takiego źródła pożywienia.

Film. Na filmie mężczyzna stoi na scenie, publiczność siedzi na widowni. Mężczyzna opowiada o tym, w jakich rejonach jada się owady i jakie są zalety takiego źródła pożywienia.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film. Na filmie mężczyzna stoi na scenie, publiczność siedzi na widowni. Mężczyzna opowiada o tym, w jakich rejonach jada się owady i jakie są zalety takiego źródła pożywienia.

Podsumowanie

• Na świecie ok. 800 mln ludzi cierpi z powodu niedostatku żywności.

• Na Ziemi żyje ok. 1,5 mld ludzi z nadwagą i otyłością.

• Różnica dziennej dawki kalorii najlepiej i najsłabiej odżywionych regionów to prawie 1000 kcal.

• Zarówno niedostatek, jak i nadmiar jedzenia prowadzą do negatywnych skutków zdrowotnych.

• Na różnice w poziomie wyżywienia wspólnie wpływają czynniki środowiskowe, społeczne, demograficzne, polityczne i ekonomiczne.

• Pomoc interwencyjna to dostarczenie wody, żywności, medykamentów i schronień zagrożonej ludności.

• Pomoc długofalowa to edukacja i inwestycje.

Słowniczek

Zadania